ipfo magna vis animi erat; confirmatus ab omnibus, quorum
potentia aut fcelere cunfla ea gefferat, quas fupra diximus,
C. Baebium tribunum pl. magna mercede parat, cujus inpuden-
tia contra jus, et injurias omnis munitus foret. A t C. Mem-
mius advocata concione ; quamquam regi infeita plebes erat, et
pars in uinculaduci jubebat, pars, ni Jocios fceleris fui aperir et, more
majorum de. hofle fupplicium fumi; dignitati quam irae magis confu-
lens, fedare motus, et animos eorum mollire ; poliremo confermare,
fidem publicam per fefe inviolatam fore, pofl, ubi filentium
coepit, produélo Jugurtha, verba facit : Roma, Numidiaque faci-
nora ejus memorai; Jcelera in patrem, Jratrefque oftendit: quibus
juvantibus, quibufque miniftris ea egerit, quamquam intelligat populus
Rom. tamenvelle manifefia magis ex ilio habere: Ji vera aperìret, in fide,
et clementia populi Rom. magnamfpem illi fitam: fin reticeat, non fociis
faluti fore, fed fefuafque fpes corrupturum. Dein, ubi Memmiüs
dicendi finem fecit, et Jugurtha refpondere juffus eft, C. B*bius
tribunus pl. quem pecunia corruptum fupra diximus, regem tacere
jubet : ac, tametfi multitudo, quas in concione aderat, vehementer
accenfa, terrebat eum clamore, vultu, faepe inpetu,,
atque aliis omnibus quas ira fieri amat; vicit tamen inpuden-
tia. Ita populus, ludibrio habitus, ex concione difcedit : Jugur-
thas Beftiaeque, et casteris, quos illa quaeftio exagitabat, animi
augefcunt.
X XX IX . Ea erat tempeftate Romas Numida quidam, nomine
Maffiva, Guluflae filius, Mafiniffas nepos : qui, quia in diffen-
fione regum, Jugurthae advorfus fuerat, dedita Cirta, et Ather-
bale interfedlo, profugus ex Africa abierat. Huic Sp. Albinus,
qui proxumo anno poft Beftiam cum Q. Minucio Rufo Confu-
latum gerebat, perfuadet, quoniam ex ftirpe Mafiniffas fit, Ju gurtham
ob fcelera invidia cum metu urgeat, regnum Numi-
dias ab Senatu petat. Avidus conful belli gerundi, moveri,
quam
quam fenefcere, omnia malebat. Ipfi provincia Numidia, Minucio
Macedonia evenerat. Quas poftquam Maffiva agitare coepit
: neque Jugurtha; in amicis fatis prasfidii eft ; quod eorum
alium confcientia, alium mala fama, et timor inpediebat : Bo-
milcari proxumo, ac maxumefido libi, imperat, pretio,ficuti multa
confecerat, infidiatores Maffiva paret, acmaxume occulte: fin id pa-
rum procedat, quovis modo Numidam interficiat. Bomilcar mature
regis mandata exfequitur: et per homines talis negotii artifices,
itinera, egreffufque ejus, poliremo loca, atque tempora cunéla
explorat ; deinde, ubi res poftulabat, infidias tendit. Igitur
unusex eo numero, qui adcasdem parati erant, paullo inconful-
tius Maffivam adgreditur, ilium obtruncat : fed ipfe deprehen-
fus, multis hortantibus, et in primis Albino Confule, indicium
profitetur. Fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex jure
gentium Bomilcar, comes ejus, qui Romam fide publica vene-
rat. A t Jugurtha, manifeftus tanti fceleris, non prius omifit
contra verum niti, quam animum advordt, fupra gratiam, atque
pecuniam fuam, invidiam faéli effe. Igitur quamquam in priore
aélioneex anjicisquinquaginta vades dederat, regno magisT
quam vadibus confulens, clam in Numidiam Bomilcarem di-
mittit, veritus, ne reliquos popularis metus invaderei parendi
fibi, fi de ilio fupplicium fumtum foret. Et ipfe paucis diebus
profeélus eft, juflus a Senatu Italia decedere. Sed poftquam Roma
egreflus eft, fertur, faspe eo tacitus refpiciens, poftremo dix
iffe: Urbem venalem, et mature perituram, f i emtorem invenerit.
X L . Interim Albinus, renovato bello commeatum, ftipendium,
aliaque, quas militibus ufui forent, maturatin Africam portare,
acftatim ipfe profecìus, uti ante comitia, quod tempus haud
longe aberat, armis, aut deditione, aut quovis modo bellum
conficeret. A t contra, Jugurtha trahere omnia, et alias, deinde
alias morae caulfas facere: polliceri deditionem, ac deinde metti
m