in itinere morati, adfuerant, poltremam Romanorum aciem in-
vadunt. Turn Marius apud primos erat, quod ibi Jugurtha
cum plurimis inflabat. Dein Numida, cognito Bocchi adventu,
clam cum paucis ad pedites convertit : ibi Latine, nam apud
Numantiam loqui didicerat, exclamat: Mofros fruirà pugnare:
paullo ante Marium fua manu interjecium; fimul gladium fanguine
oblitum oftendere, quem in pugna, fatis inpigre occifo pedite
noitro, cruentaverat. Quod ubi milites accepere, magis atro-
citate rei, quam fidenuncii, terrentur: fimulque barbari animos
tollere, et in perculfos Romanos acrius incedere. Jamque paul-
lum a fuga aberant, cum Sulla, profligatis iis, quos advorfum
ierat, rediens ab latere Mauris incurrit. BocchuS'ilatim aver-
titur. A t Jugurtha, dum fuftentare fuos, et prope jam adeptam
vittoriani retinere cupit, circumventus ab equitibus dextra lini-
ilra, omnibus occilis, folus inter tela hoftium vitabundus erum-
pit. Atque interim Marius, fugatis equitibus, adcurrit auxilio
fuis, quos pelli jam acceperat. Denique holies jam undique
fufi.
CVIII. Turn fpectaculumhorribile in campispatentibus; fequi,
fugere ; occidi, capi ; equi, atque viri adfliéli : ac multi, vul-
neribus acceptis, neque fugere polfe, neque quietem pati ; niti
modo, ac itatim concidere : poliremo omnia, qua vifus erat, con-
llrata telis, armis, cadaveribus; et inter ea humus infetìa fanguine.
Pollea loci Conful, haud dubie jam viéior, pervenit in
oppidum Cirtam, quo initio profeclus intenderai. Eo poll diem
quin<5tum, quam iterum babari male pugnaverant, legati a Boccilo
veniunt; qui regis verbis ab Mario petivere, duos quam fidif-
fumos ad eum mitteret : velie de fuo, et de populi Romani commodo cum
iis dijferere. Ille ilatim L. Sullam, et A. Manliurn ire jubet.
Qui quamquam acciti ibant; tamen placuit verba apud regem
facere; uti ingenium aut averfum fleélerent; aut cupidum pacis
vehementius
vehementius accenderent. Itaque Sulla, cujus facundiae, non
astati, a Manlio conceffum, pauca verba hujufcemodi locutus :
CIX- R-ex Böcche, magna nobis latitia eß, cum te talem virum dii
monuere, uti aliquando pacem, quam bellum, malles; neu te optumum
cum pejfumo omnimum Jugurtha mifcendo commaculares; fimul nobis de-
meres acerbam neceffitudinem, pariter te errantem, et ilium fceleratiffu-
mum perfequi. Ad hoc, populo Romano jam a principio inopi,. melius
vifum amicos, quam feruos, queer ere; tutiufque rati, volentibus, quam co-
adis, imperitare. Tibi vero nulla obportunior amicitia nofira: primum
quod procul abfumus ; in quo offenfa minimum,-. gratia par, ac f i prope
adejfemus: dein, quod parentes abunde habemus; amicbrum, neque nobis,
neque cuiquam omnium J'atis fuit. Atque hoc. utinam a principio tibi
placuijfetl profetio ex Populo Romano ad hoc tempus multo plura bona
accepijfes, • quam mala perpeffus effes. Sed quoniam humanarum rerum
for tuna pier aque regit; cui fcilicet placuiffe et vim, et gratiam noflram
experiri: nunc, quando per illam licet, feßina; atque, uti ccepißi, perge.
Multa, atque abportuna habes, quo facilius errata officiis Juperes. Pof-
tremo hoc in pedus tuum dimtte, numquam Populum Romanum benefi-
ciis vidum effe. Mam, bello quid valeat tute fcis.
CX. Ad ea Bocchus placide, et benigne; limulpauca.pro de-
li£lo fuo verba facit: fe non hoßili animo, fed ob regnum tutandum
arma cepiff'e: nam Mumidice partem, unde vi Jugurtham expulerit, jure
belli fuam fadam, earn vafiari a Mario, pati nequivijfe: prceterea, miff
s antea Romam legatis, repulfum ab amicitia: ceterum vetera omittere,
ac tum,fi per Marium liceret, legatos ad Senatum mißurum. Dein,
copia fa&a, animus barbari ab amicis flexus, quos Jugurtha,
cognita legatione Sullae, et Manlii, metuens id quod parabatur,
donis corruperat. Marius interea, exercitu in hibernaculis com-
pofito, cum expeditis cohortibus, et parte equitatus proficifcitur
in loca fola, obfelfum turrim regiam, quo Jugurtha perfugas
omnis