Befìia Conful mittitur: fed rex peritus, fortius adverfus Romanos
aurum efTe, quam ferrum, pacem emit. Cujus flagitii reus
quum interveniente publica fide a fenatu arcefferetur, pari audacia
et venit, et competitorem imperii Mafiniffas Maffivam im-
miffo percuifore confecit. Hasc altera contra regem fuit caufa
bellandi. Igitur fequens ultio mandatur Albino. Sed hujus
quoque (pro dedecus!) ita corrupit exercitum, ut voluntaria
noilrorum fuga vincerei Numida, caitrifque potiretur. Additò
etiaöi turpi fcedere, in pretium falutis, quern prius emerat, di-
mifit exercitum. Eodem tempore in ultionem non tam imperii
Romani, quam pudoris, Metellus affurgit : qui callidiffime hoftem
nunc precibus, nunc minis, jam fimulata, jam quafi vera fuga
eludentem artibus fuis aggreifus eft. Agrorum atque vicorum
populatione non contentus in ipfa Numidias capita impetum fecit,
et Zamam quidem fruftra diu voluit ; ceterum Thalam, gra-
vem armis, thefaurofque regis diripuit. Tunc uibibus exutum
regem, et jam finium fuorum regnique fugitivum, per Mauros,
atque Getuliam fequebatur. Poftremo Marius, auéfi's admodum
copiis, quum pro obfcuritate generis fui capite cenfos facra-
itienfo adegilfet, jam fufum et faucium regem adortus, nonfaci-
lius tamen vicit, quam fi integrum et recentem. Hie urbem
Herculi conditam Capfam, in media Africa fitam, anguibus
arenifque vallatam, mira quadam felicitate fuperavit: et faxeó
inditam monti Mulucham urbém, per Ligurem, aditu arduo
inäcceffoque, penetravit. Mox non ipfummodo, fed Bocchum
quoque Mauritania regem, jure fanguinis Numidam vindican-
tem, apud oppidum Cirtam graviter cecidit. Qui ubi difEfus
rebus fuis alien® cladis accefTio fieri timet, pretium foederis atque
amicitite, regem facit. Sic fraudulentiffimus regum fraude
foceri fui in infidias deduélus eft, et Syllae in manum traditus :
tandemque opertum catenis Jugurtham in triumpho Populus
Romanus afpexit, Sed ille quoque,- quamvis viétus et vinäus,
vidit
vidit Urbem, quam venalem, et quandoque perituram, fi habu-
iffet emptorem, fruftra cecinerat. Jam ut venalis fuiffet, ha-
buit emptorem : et quum ille non evaferit, certum erit, earn
non effe perituram.
C A P. II.
Bellum Allcbrogicum.
SIC ad Meridiem Populus Romanus. Multo atrocius, et
multipliciter, et magis a Septentrione fevitum. Nihil hac
plaga infeftius. Atrox coelum, perinde ingenia. Omni igitur
traéfu violentus hoftis, a dextris, atque laevis^ et medio Septen-
trionis, erupit. Prima trans Alpes arma noftra fenfere Salyi,
quum de incurfionibus eorùm fidiffima atque amiciffima civitas
Maffxlia quereretur. Allobroges deinde, et Arverni, quum adverfus
eos fimiles Afduorum querelas opem et auxilium noftrum
flagitarent. Varus viäorias teftis, I fa r a .e t Vindelicus am-
nes, et impiger fluminum Rhodanus. Maximus barbaris teiror
elephanti fuere, immanitati gentium pares. Nil tam confpi-
cuum in triumpho, quam rex ipfe Bituitus, difcoloribus in armis,
argenteoque carpento, qualis pugnaverat. Utriufque vic-
toriae quod quantumque gaudium fuerit, vel hinc exiftimari
poteft, quod et Domitius ^Enobarbus, et Fabius Maximus, ipfis
quibus dimicaverant in locis, faxeas erexere turres, et de-
fuper exornata armis hoftilibus Tropaea fixere : quum hic mos
inufitatus fuerit noftris. -Nunquam enim Populus Romanus
hoftibus domitis vi<9oriam fuam exprobravit.
K k 2 C A P -