rox inopia rei familiaris, et confcientia fcelerum: qu® utraque
bis artibus aUxerat, quas fupra memoravi: incitabant pr®terea
corrupti civitatis mores, quos peifuma ac diverfa inter fe mala,
luxuria atque avaritia vexabant. Res ipfa hortari videtur, quo-
niam de moribus civitatis tempus admonuit, fupra repetere', ac
paucis inftituta majorum, domi militi®que, quomodo Rempub-
licam habuerint, quantamque reliquefint : ut paullatim inimitata,
ex pulcherruma et optima peifuma ac flagitiofilfuma faéla
fit, differere.
V I. Ürbem Romam, ficuti ego accepi, condidere atque ha-
buere inido Trojani, qui, yEnea duce, profugi, fedibus incertis
vagabantur; cumque his Aborigines, genus hominum agrefte,
fine legibus, fine imperio, liberum atque folutum. Hi poftquam,
in una moenia convenere, difpari genere, dilfimili lingua, alii
•alio more viventes, incredibile memoratu, quam facile coalu-
erint. Sed poftquam res eorum civibus, moribus, agris auéìa,
fatis profpera, fatifque pollens videbatur; ficuti pleraque mor-
talium habentur, invidia ex opulentia orta eft. Igitur reges,
populiqùe finitimi bello tentare. Pauci ex amicicis auxilio effe :
nam c®teri, metu perculfi, longe a périculis aberant. A t Romani,
domi militi®que intenti, feftinare, parare, alius alium
hortari ; hoftibus obviam ire ; libertatem, patriam, parentefque
armis tegere. Poli, ubi pericula virtute propulerant, fociis, atque
amicis auxilia portabant: magifque dandis, quam accipi-
undis beneficiis amicitias parabant: imperium legitimum, no-
men impeiii regium habebant: deleéli, quibus corpus annis in-
firmum, ingenium fapientia validum erat, Rcipublic® confulta-
bant. Hivel®tate, vel cur® fimilitudine, Patres adpellabantur.
Poli ubi regium imperium, quod .initio confervand® libertatis,
atque augend® Reipublic® fuerat, in fuperbiam, dominatio-
nemque convertit; inmutato more, annua imperia, binofqueimperatores
peratores fibi fecere. Eo modo minime poffe putabant perlicen-
tiam infolefcere animum humanum.
V II. Sed ea tempeftate capere fe quifquemagis extollere, magifque
ingenium in promtu habere. Nam regibus boni quam
mali fufpeélipres funt, femperque his aliena virtus formidolofa eli.
Sedcivitas, incredibile memoratu eft, adepta libertate, quantum
brevi creverit: tanta cupido glori® incefferat. Jam primumju-
vehtus fimul ac belli patiens erat, in caftris per laborem ufu
militiam difcebat: magifque indecoris armis, et militaribus equis
quam in fcortis atque, conviviis libidinem habebat. Igitur
talibus viris non labor infolitus, non locus ullus afper aut ar-
duus erat, non armatus hoftis formidolofus : virtus omnia do-
muerat : fed glori® maxumum certamen inter ipfos erat. Se
quifque hoftem ferire, murum adfcendere, confpici, dum, tale
facinus faceret propérabat: eàs divitias ; eam bonam famam
magnamque nobilitatem putabant : laudis avidi, pecuni® liberales
erant: gloriàm ingentem, divitias honeftas volebant. Memorare
poffem, quibus in locis maxumas hoftium copias popu-
lus Romanus parva manu fuderit, quas urbes natura munitas
pugnando ceperit, ni ea res longius nos ab incoepto traheret.
V i l i . Sed profeflo Fortuna in omni re dominatur: 'ea res
cunflas, ex lubidine quam ex vero celebrat obfcuratque. Athe-
nienfium res geli®, ficuti ego ®ftumo, fatis ampi® magnific®que
fuere; verum aliquanto minores tarnen, quam fama feruntur.
Sed quia provenere ibi fcriptorum magna ingenia, per terrarum
orbem Athenienfium faöa pro maxumis celebrantur. Ita eorum
qui ea Fecere, virtus tanta habetur, quantum verbis ea potuere
extollere pr®clara ingenia. A t populo Romano numquam ea
copia fuit : quia prudentiffimus quifque negotiofus maxume
erat : ingenium nemo fine corpore exercebat : optumus quifque
facere,