pauca munimento egebat. Ceterum apud aquam Sullam cum
equitibus noclem agitare jubet. Ipfe paullatim difperfos milites,
ñeque minus hoñibus conturbatis, in unum contrahit: dein
cunólos pleno gradu in collem fubducit. Ita reges, loci d ificúltate
coaóti, proelio deterrentur; ñeque tarnen fuos longius abire
finunt, fed, utroque colle multitudine circumdato effuíi confedere.
Dein, crebris ignibus faólis, plerumque noólis barbari
more fuo lattari, exfultare, ftrepere vocibus : et ipíi duces feroces
; quia non fugere, ut pro vióìoribus agere. Sed ea cunóla
Romanis, ex tenebris, et editoribus locis facilia vifu, magnoque
hortamento erant.
CIV . Plurimum vero Marius inperitia hoftium confirmatus,
quam maxumum filentiujn haberi jubet : ne figna quidem, uti
per vigilias folebant, canere, deinde, ubi lux adventabat, defef-
fis jam hoñibus, ac paullo ante fomno captis, de inprovifo vec-
tigalis, item cohortium, turmarum, legionum tubicines fimul
omnis figna canere, milites clamorem tollere, atque portis erum-
pere. Mauri, atque Gaetuli, ignoto et horribili fonitu repente
exciti, neque fugere, neque arma capere, neque omnino facere,
aut providerequidquam poterant; ita cunólos ftrepitu, clamore,
nullo fubveniente, noftris inftantibus tumultu, terrore, formi-
dine, quafi vecordia, ceperat. Denique omnes fufi, fugatique :
arma, et figna militaría pleraque capta : plurefque eo preelio,
quam omnibus fuperioribus, interemti. Nam fomno, et metu
infolito inpedita fuga.
CV. DeimMarius, uti coeperat, in hiberna proficifcitur, qua;
propter commeatum in oppidis maritimis agere decreverat : neque
tamen vióloria fecors, aut infolens faótus ; fed pariter, atque
in confpeólu hoftium, quadrato agmine incedere. Sulla cum
equitatu apud dextimos:, in finiftra parte A. Manlius cum
funditoribus,
funditoribus, et fagittariis, prasterea cohortes Ligurum curabat:
primos, et extremos cum expeditis manipulis tribunos locave-
rat. Perfugas, minime cari, et regionum feientiffimi, hoftium
iter' explorabant. Simul Conful, quafi nullo inpofito, omnia
providere : apud omnis adelìe, laudare, increpare merentis.
Ipfe armatus, intentufque item milites cogebat ; neque fecus,
atque iter facere caftra munire, excubitum in porta cohortis
ex legionibus, prò caftris equites auxiliarios mittere : praeterea
alios fuper valium in munimentis locare, vigilias ipfe circuire,
non diffidentia futuri, quae imperaviflet, quam uti militibus ex-
«equatus cum imperatore labos volentibus eflet. Et fané Marius
ilio et aliis temporibus Jugurthini belli, pudore magis, quam
malo, axercitum coercebat : quod multi per ambitionem fieri
ajebant: pars, quod a pueritia confuetam duritiam, et alia, quae
ceteri miferias vocant, voluptati habuiflet. Nifi tamen Refpub-
lica pariter, ac faeviffumo imperio, bene, atque decore gefla.
CVI. Igitur quarto denique die, haud longe ab oppido Cirta
undique fimul fpeculatores citi fefe oftendunt : qua re hoftis
adefle intelligitur. Sed quia diverfi redeuntes, alius ab alia parte,
atque omnes idem fignificabant ; Conful incertus, quonam modo
aciem inftrueret, nullo ordine commutato, advorfum omnia
paratus, ibidem opperitur. Ita Jugurtham fpes fruftrata, qui
copias in quattuor partis diftribuerat, ratus ex omnibus aeque
aliquos ab tergo hoftibus venturos. Interim Sulla, quem pri-
mum hoftes adtigerant, cohortatus fuos, turmatim, et quam
maxume confertis equis, ipfe aliique Mauros invadunt : ceteri
in loco manentes, ab jaculis eminus emiffis corpora tegere, et
fi qui in manus venerant, obtruncare.
CVII. Dum eo modo equites proeliantur, Bocchus: cum pe-
ditibus, quos Volux filius ejus adduxerat, neque in priore pugna,
in