erat, defcendit. Itaque ex eo tempore ira, et metu anxius, moliti,
parare, atque ea modo cum animo habere, quibus Hiemp-
fal per dolum caperetur. Quæ ubi tardius procedunt, neque
lenitur animus ferox: ilatuit quovis modo inceptum perficere.
XII. Primo conventu, quem ab regulis fad um fupra memoravi,
propter diffenfionem placuerat dividi thefauros, finifque
imperii fingulis conftitui. Itaque tempus ad utramque rem de-
cernitur, fed maturius ad pecuniamdiftribuendam. Reguli in-
terea in loca propinqua thefauris alius alio concelTere. Sed Hi-
empfal in oppido Thirmida forte ejus domo utebatur, qui prox-
umus lid o r Jugurthæ, carus acceptufque ei femper fuerat.
Quern ille cafu miniftrum oblatum promiflxs onerat, inpellitque,
uti tamquam fuam vifens domum eat; portarum claves adulterinas
paret : nam, veræ ad Hiempfalem referebantur : ceterum,
ubi res poftularet, fe ipfum cum magna venturum manu. Numida
mandata brevi conficit : atque, uti dodus erat, nodu Jugurthæ
milites introducit. Qui poftquam in ædes inrupere : di-
verfi regem quærere : dormientis alios, alios occurfantis interfi-
cere: fcrutari loca abdita; claufa effringere : ftrepitu et tumultu
omnia mifcere: cum interim Hiempfal reperitur, occultans fe
tugurio mulieris ancillæ, quo initio pavidus, et ignarus loci
perfugerat. Numidæ caput ejus, uti juffi erant, ad Jugurtham
referunt.
X III. Ceterum fama tanti facinorisper omnem Africam brevi
divulgatur: Atherbalem, omnifque, qui fub Micipfæ imperio
fuerant, metus invadit. Induas partis difcedunt Numidæ, plu-
res Atherbalem fequuntur, fed ilium alterum bello mè'liores.
Igitur Jugurtha quam maxumas potei! copias armat: urbes
partim vi, alias volúntate imperio fuo adjungit: omni Numidiæ
imperare parat. Atherbal, tametfi Romam legatos miferat, qui
Senatum
Senatum docerent de caede fratris, et fortunis fuis ; tamen fre-
tus multitudine militum, parabat armis contendere. Sed ubi
res ad certamen venit, vidus ex preelio profugit in provinciam,
ac deinde Romam contendit. Tum Jugurtha, patratis confiliis;
poftquam omni Numidia potiebatur, in otio facinus fuum cum
animo reputans, timere populum Romanum neque advorfus
iram ejus ufquam, nifi in avaritia nobilitatis et pecunia fua fpem
habere. Itaque, paucis diebus, cum argento, et auro multo
Romam legatos mittit : queis praecipit, uti primum veteres ami-
cos muneribus expleant : deinde novos adquirant : poftremo,
quemeumque poffint largiundo parare, ne cundentur. Sed ubi
Romam legati venere, et ex praecepto regis, hofpitibus, aliifque,
quorum ea tempeftate in Sènatu audoritas pollebat, magna mu-
nera mifere; tanta commutatio incèifit; ut ex maxuma invidia
in gratiam et favorem nobilitatis Jugurtha veniret: quorum
pars fpe, alii p ras mìo indudi, fingulos ex Senatu ambiundo nite-
bantur, ne gravius in eum confuleretur. Igitur, ubi legati fatis
confidunt, die conftituto Senatus utrifque datur. Tum Atherbalem
hoc modo locutum accepimus :
X IV . P. C. Micipfa pater meus moriens, mihi pracepit, uti regni
Numidice tantummodo procurationem exiflumarem meam; ceterum jus,
et imp er ium penes vos effe: frnul eniterer domi, militiaque quam max-
umo ufui effe populo Romano; Vos mihi cognatorum, vos in locum adfi-
nium ducerem: f i ea fecijferri', in veftra amicitia exercitum, divitias,
munimenta regni me habiturum. Qua cum pracepta patris mei agi-
tarem ; Jugurtha, homo omnium, quos terrà fußinet, feeleratiffumus,
contemto imperio veftro, Mafiriiffa me nepotem, etiam ab fiirpe focium,
atque amicum populi Romani, regno fortunifque omnibus èxpulit. Atque
ego, P. C. quoniam eo miferiarum venturus eram, vellem, potius ob mea,
quam ob majorum meorum beneficia poffe me a vobis auxilium petere,
ac maxume deberi mihi beneficia a populo Romano, quibus non egerem;
feemdum