quod genus ex copiis regis, quia fallere nequibat, firmiffumum
erat. Prasterea pollieetur, in tempore fernet cum exercitu ad-
fore. Ita compoiitis rebus in loca quam maxume occulta di-
fcedit, ac poll paullo cognofcit: Marium ex itinere frumenta-
tum cum paucis cohortibu? SicCam mifTum: quod oppidum pri-
mum omnium poft malam pugnam ab rege defecerat. Eo cum
delectis equitibus nocftu pergit, et jam egredientibus Romanis
in porta pugnam facit: fimul magna voce Siccenfes hortatur,
uti cohortes ab- tergo circumveniant : fortunara illis pracciari facinoris
cafum dare, Ji id fecerint ; pojlea Jefe in regno, illos in libértate fine
metu cetatem acluros. Ac ni Marius figna inferre, atque evadere
oppido properaviflet, profeélo cuncti, aut magna pars Siccen-
fium, fidem mutaviffent. T anta mobilitate fefe Numida: agunt.
Sed milites Jugurthini paullifper ab rege fuftentati, poftquam
majóre vi hoftes urgent, paucis amiflis profugi difcedunt.
LXI. Marius ad Zamam pervenit. Id oppidum in campo fi-
tum, magis opere, quam natura munitum erat, nullius idonea: rei
egens, armis virifque opulentum. Igitur Metellus, pro tempore,
atque loco paratis rebus, cunda mcenia exercitu circumyenit:
legatis imperat, ubi quifque curaret: deinde, figno dato, un-
dique fimul clamor ingens oritur. Neque ea res Numidas terrei:
infenfi, intentique fine tumultu manent: proelium incipitur.
Romani pro ingenio quifque, pars eminus glande, aut lapidibus
pugnare : evadere alii, alii fuccedere, ac murum modo fuffo-
dere, modo fcalis adgredi ; cupere proelium in manibus facere.
Contra ea oppidani in proxumos faxa volvere, fudes, pila, praeterea
pice et fulphure taedam miftam ardentía mittere. Sed ne
illos quidem, qui procul manferant, timor animi fatis munive-
rat. Nam plerofque jacula, tormentis, aut manu emifla, vulne-
rabant, parique periculo, fed fama inpari, boni atque ignavi
erant.
LXII. Dum
LXII. Dum apud Zamam fio certatur, Jugurtha ex inprovifo
caftra hoftium eum magna manu invadit, remiilis, qui in prae-
fidio erant, et omnia magis, quam proelium, exfpecftandbus, porta
m inrumpit. At noftri, repentino metu perculfi, fibi quifque
prò moribus confulunt : alii fugere, alii arma capere: magna
pars vulnerati, aut occifi. Ceterum ex omni multitudine non
amplius quadraginta, memores nominis Romani, grere fatìo lo-,
cum cepere, paullo, quam alii, editiorem ; neque inde maxuma.
vi depelli quiverunt; fed tela eminus miffa remiitere pauci in
pluribus minus fruftràti : Sin Numidae propius acceffiiTent, ibi
vero virtutem offendere, et eos maxuma vi caedere, fundere, atque
fugare. Interim Metellus, cum acerrume rem gereret, cla-
morem et tumultum hoftilem a tergo accepit: deinde, converfo
èquo, animadvertit fugam ad fe vorfum fieri: quae res indica-
bat popularis effe. Igitur equitatum omnem ad caftra propere
mifit, ac ftatim C. Marium cum cohortibus fociorum, eumque
l'acrumans per amicitiam, perque Rempublicam obfecrat, ne quam con-
tumeliam remanere in exercitu vittore, neve hojles inultos abirefmet.-
llle brevi mandata efficit. At Jugurtha munimento caftrorum in-
peditus, cum alii fuper valium praecipitarentur, alii in anguftiis
rpfi libi properantes officerent, multis amiflis in loca munita fefe
recipit. Metellus, infeclo negotio, poflquam nox aderat, in
Caftra cum exercitu revortitur.
LXIII. Igitur poftero die, prius quam ad obpugnandum egre-
deretur, equitatum omnem in ea parte, qua regis adventus erat,
prò caftris agitare jubet: portas, et proxuma loca tribunis dif-
pertit: deinde ipfe pergit ad oppidum, atque, uti fuperiore die,
murum adgreditur. Interim Jugurtha ex occulto repente nof-
tros invadit. Qui in proxumo locati fuerant, paullilper territi
perturbantur : reliqui cito fubveniunt. Neque diutius Numida:
1, refiflere