ercitum fupplicio cogere, id efi, dominum effe, non imperatorem. Hcec,
atque alia majores vefiri Jaciundo; Jeque, et Rempublicam celebravere.
Quis nobilitas fréta, ipfa diffmilis moribus, nos illorum cemulos contem-
nit; et omnis honores non ex merito, fed quafi débitos, a vobis repetit.
Ceterum homines fuperbiffumi procul errant. Majores eorum omnia,
qua licebat, illis reliqüere, dividas, imagines, memoriam fui praclaram :
virtutem non reliquere; neque poter ant : ea fola neque datur dono, neque
accipiiur.
X C . Sordidum me, et inculds moribus ajunt; quia parum ficite con-
vivium exorno; neque hifirionem ullum, neque pluris predi coquum,
quam villicum, habeo. Qua mihi lubet confiteri, Quirites. Nam et ex
parente meo, et ex aliis fanBis viris ita accepi, mundidas mulieribus, viris
laborem convenire, omnibufque bonis op or ter e plus gloria, quam di-
vidarum effe : arma, non fuppelleBilem, decori effe. Quin ergo, quod
juvat, quod carum afiumant, id femper faciant : ament, potent : ubi à-
dulefcendam habuere, ibi feneButem agant, in conviviis, dediti ventri,
et turpiffima parti corporis : fudorem, pulverem, et alia talia relinquant
nobis, quibus illa epulis jucundiora funt. Verum non efi ita. Nam,
ubi fe omnibus fiagidis dedecoravere turp 'ffumi viri, bonorum pramia
ereptum eunt. Ita injufliffume luxuria, et ignavia, peffuma artes, illis,
qui coluere eas, nihil ojficiunt, Reipublica innoxia dadi funt. Nunc,
quoniam illis, quantum mei mores, non illorumflagida pofcebant, r effondi;
pauca de República loquar. Primum omnium de Numidia bonum
habelote animum, Quirites : nam, qua ad hoc tempus Jugurtham lutata
funt. Omnia removifiis, avaridam, inperidam, fuperbiam. Deinde exerci-
tus ibi efi locorum ficiens, fed me hercule magis firenuus, quam felix: nam
magna pars ejus ayarida, aut temeritate ducum adtrita efi. Quamobrem
vos, quibus militaris efi atas, adnidmini mecum, et capeffite Rempublicam,
neque quemquam ex calamitate aliorum, aut imperatorum fuperbia
metus ceperit. Egomet in àgmine, in predio confùltor idem, et focius
periculi vobifeum adero ; meque vofque in omnibus rebus juxta geram.
Et
Et profeBo, diis juvantibus, omnia matura funt, viBoria, prada, laus:
qua f i dubia, aut procul effent, tamen omnis bonos Reipublica fubvenire
decet. Etenim ignavia nemo inmortalis faBus : nequè quifquam parens
liberis, uti aterni forent, optavit ; magis,. uti boni, honefiique vi-
tam exigèrent. Plura dicerem, Quirites, f i timidis virtutem verba adderenti
nam fireniiis abunde diBum puto,
X CI. Hujufcemodi oratione habita, Marius poftquam plebis
ánimos adredos videt, propere commeatu, ftipendio, armis, ali-
ifque, utilibus navis onerat : cum his A . Manlium legatum pro-
ficifci jubet. Ipfe interea milites fcribere, non more majorum,
neque ex claflìbus, fed uti cujufque libido erat, capite cenfos
plerofque. Id fadum alii inopia bonorum, alii per ambitio-
nem Confulis memorabant; quod ab eo genere celebratus, auc-
tufque erat; et homini potentiam quærenti egentiflumus quif-
que obportuniiTumus ; cui neqüe fua curæ, quippe quæ nulla
funt, et omnia cum predo honefta videntur. Igitur Marius
cum àliquanto majore numero, quam decretum erat, in Africana
profedus, paucis diebus Uticam advehitur. Exercitus ei
traditur a P. Rutilio legato. Nam Metellus confpedum Marii
fugerat ; ne videret ea, quæ audita animus tolerare nequiverat.
X C I I. Sed Confuí, expletis legionibus,- c-ohortibufque auxili-
ariis, in agrum fertilem, et præda onuftum proficifcitur Omnia
ibi capta militibus donat : dein caftella, et oppida natura,
et viris parum munita adgreditur: prcelia multa, ceterum alia
levia aliis locis facere. Interim novi milites fine metu pugnae
adeffe; videre fugientis capi, aut occidi ; fortiffumum quemque
tutiflimüm: armis libertatem, patriam, parentefque, et alia
omnia tegi: gloriam, atque divitias quæri. Sic brevi fpado
novi, veterefque coaluere, et virtus omnium æqualis fada. At
reges ubi de adventu Marii cognoverunt, diverfi in locos diffi-
O 2 - dlis