cilis abeunt. Ita Jugurtha; placuerat,, fperanti, mox effufos
hoftis invadi poffe ; Romanos, ficuti plerofque, remoto metu
laxius, licentiufque futuros.
X C III. Metellus interea Romam profetìus, contra fpem fu-
am lastiffumis animis accipitur : plebi, patribufque, poftquam
invidia decefferat, juxta carus. Sed Marius inpigre, pruden-
terque fuorum, et hoftium res pariter adtendere : cognofcere;
quid boni utrifque, aut contra eilet : explorare itinera regum ;
confilia, et infidias eorum antevenire : nihil apud fe remi (Turn,
neque apud illos tutum pati. Itaque et Getulos, et Jugurtham,
ex fociis noftris prasdas agentis, faspe adgreffus itinere fuderat,
ipfumque regem haud procul ab oppido Cirta armis exuerat.
Quae poflquam gloriofa modo, neque belli patrandi cognovit,
fìatuit urbis, quae viris, aut loco pro hoftibus, et advorfum fe
obportuniffumae erant, fingulas circumvenire : ita Jugurtham
aut praefidiis nudatum, fi ea pateretur, aut prcelio certaturum.
Nam Bocchus nuncios ad eum faepe miferat, velie populi Romani
amicitiam, ne quid ab fe hoßüe timeret. Id fimulaverit ne, quo in-
provifus gravior accederei, an mobilitate ingenii pacem, atque.
bellum mutare folitus, parum exploratum eft.
X C IV . Sed Confuí, uti ftatuerat, oppida, caftellaque munita
adire : partim vi, alia metu, aut praemia oftentando, avortere
ab hoftibus. Ac primo mediocria gerebat, exiftumans Jugur-
tham ob fuos tutandos in manus venturum. Sed ubi illum
procul abefle, et aliis negotiis inténtum accepit ; majora, et magi*
afpera adgredi tempus vifum eft. Erat inter ingentis foli-
tudines oppidum rnagnum, atque valens, nomine Capfa : cujus
conditor Hercules Libys memorabatur. Ejus cives apud Jugurtham
inmunes, levi imperio, et ob ea fidelilfumi habebantur:
muniti adyorfum hoftis non moenibus modo, et armis, atque
viris
viris, verum etiam multo magis locorum afperitate. Nam, praeter
oppido propinqua, omnia vaila, inculta, egentia aquæ, infetta
ferpentibus: quarum vis, ficuti omnium ferarum, inopia
cibi acrior: ad hoc, natura ferpentium ipfa perniciofa, fiti magis,
quam alia re accenditur. Ejus potiundi Marium maxuma
cupido invaferat, cum propter ufum belli, turn quia res afpera
videbatur : et Metellus oppidum Thalam magna gloria ceperat,
haud diffimiliter fitum, munitumque : nifi quod apud Thalam
non longe a moenibus dliquot fontes erant : Capfenfes una modo,
atque ea intra oppidum ju g i aqua, cetera pluvia utebantur.
Id ibique, et in omni Africa, quas procul a mare incultius age-
bat, eo facilius tolerabatur, quia Numidae plerumque laéte, et
ferina carne vefcebantur, neque falem, neque alia irritamenta
gulæ quaerebant. Cibus illis adverfum famem, atque fitim,
non libidini, neque luxuriæ erat.
X C V . Igitur Confuí, omnibus exploratis, credo Diis fretus,
nam contra tantas difficultates confilio fatis providère non po-
terat : quippe etiam frumenti inopia tentabatur, quod Numidae
pabulo pecoris magis, quam arvo, ftudent, et, quodeumque na-
tum fuerat, juflu regis in loca m,unita contulerant : ager autem
aridus, et frugum vacuus ea tempeftate : nam æftatis extremum
erat ; tarnen pro rei copia fatis providenter exornat : pecus om-
ne, quod fuperioribus diebus prædæ fuerat, equitibus auxilia-
riis agendum adtribuit : A. Manlium legatum cum cohortibus
expeditis ad oppidum Laris, ubi ftipendium, et commeatum lo-
caverat, ire jubet : dicitque fe praedabundum polì paucos dies
eodem venturum. Sic incoepto fuo occultato, pergit ad flumen
Tanam.
• X C V I. Ceterum in itinere quotidie pecus exercitui per centurias,
item turmas æqualiter diftribuerat; et, ex coriis utres uti
fièrent,