C A P. III.
jBellum Cimbricum, Theutonicum, ac
Tigurinum.
/ ^ IM B R I , Theutoni, atque Tigurini, ab extremis Gallias
V - 4 profugi, quum terras eorum inundaffet Oceanus, novas fe-
des toto Orbe quaerebant: exclufique Gallia, et Hifpania, quum
in Italiana regyrarent, mifere legatos in callra: Silani, inde ad
fenatum; petentes, u tMartiusfiopuhis aliquidifibi terra dar et, quaß
ßipendium: ceterum, ut vellet, manibus atquesairmis. Juis' uteretur..
Sed quas darei terras Populus Romanus, agrariis legibus intra
fe dimicaturus? Repulfi igitur, quod nequiverunt precibus, ar-
mis petere conftituunt. Sed nec primum quidem impetum
barbarorum Silanus, nec fecundum Manlius, nec tertium Cappio
fuftinere potuerunt. Omnes fugati, exuti caftris. Adum
erat, nifi Marius illi feculo contigiffet. Ille quoque non aufus
congredi ftatim; militem tenuit in caftris, donec invida ilia rabies
. et impetus, quem pro virtute barbari habent, confene-
fceret. Recèffere igitur increpantes, et (tanta erat capiendae
Urbis fiducia] confulentes, f i quid ad uxores fitas mandarent. Nec
fegnius, quam minati fuerant, tripertito agmine per Alps, id eft,
clauftra Italiae, ferebantur. Marius, mira ftatim velocitate occu-
patis compendiis, praevenit hoftem. Priorefque Theutonos fub
ipfis Alpium radicibus affequutus, in loco, quem aquas Sextias
vocant, quo, fidem numinum!) pradiooppreffit? Vallemfluvium-.
que medium hoftes tenebant. Noftris aquarum,nulla copia. Con-
fultone id egerit imperator, an errorem in confilium verterit,
dubium. Certe neceffitate auda virtus caufa vidoriae fuit.
Nam flagitante aquam exercitu, Viri, inquit, efiis: en illic habetis.
Itaque tanto ardore pugnatum eft, eaque casdes hoftium fuit, ut
vidor
vidor Romanus de cruento flumine non plus aquæ biberit,quam
fanguinis Barbarorum. Certe rex ipfe Theutobochus quater-
nos fenofque equos tranfilire folitus, vix unum, quum fugeret,
afcendit; proximoque in faltu comprebenfus, infigne fpedacu-
lum triumphi fuit. Quippe vir proçeritatis eximiæ fuper tro-
pæa fua eminebat. Sublatis funditus Theutonis, in Cimbros
convertitur. Hi jam (quis crederet?) per hiemem, quæ altius
Alpes levât, Tridentinis jugis in Italiana provoluti ruina defcen-
äerant Atefim ad. Flumen non ponte, nec navibus, fedquadam
ftoliditate barbarica primum corporibus aggreffi, poftquam re-
tineré amnem manibus et clipeis fruftra tentaverant, ingefta
obrutum filva tranfiluere: et, fi ftatim infetto agmine Urbempe-
tiiffent, grande difcrimen effet : fed in Venètia, quo fere tradu
Italia molliflima eft, ipfa foli ccelique clementia robur elanguit.
Ad hoc panis ufu, carnifque codæ, et dulcedine vini mitigatos.
Marius in tempore aggreffus eft. Jam diem pugnæ a noftro Imperatore
petierunt, et fic proximum dedit. In patentiffìmo,
quem Raudium vocant, campo concurrere. Millia inde ad fex-
agintaceciderunt; hinc trecentis minus: peromnemdiemconci-
ditur barba ras. Iftic quoque Imperator addiderat virtuti dolum,
fequutus Annibalem, artemque Cannarum : primum, nebulo-
fum nadus diem, ut hofti inopinatus occurreret: tum ventofum
quoque, ut pulvis in oculos et ora ferretur: tum acie converfa
in orientem, ut, quod ex captivis mox cognitum eft, ex fplen-
dore galearum, ac repercuffu, quafi ardere ccelum videretur.
Nec minor cum uxoribus eorum pugna, quam cum ipfis fuit:
quum objedis undique plauftris atque carperitis, altæ defuper,
quafi e turribus, lanceis contifque pugnarent. Perinde fpeci-
ofa mors earum fuit, quam pugna. Nam quum mjffa1 ad Ma-
rium legatione, libertatem ac facerdotium non impetraffent
(nec fas erat) fuffocatis elififque paffim infantibus fuis, aut mu-
tuis concidere vulneribus aut vinculo é crinibus fuis fado, ab
arboribus