tum fimulare : inflanti cedere, et paullo poli, ne fui diffiderent,
inflare : ita belli modo, modo pacis mora Confulem ludificare.
A c fuere, qui tum Albinum haud ignarum confdii regis exiftu-
marent ; neque ex tanta properantia tam facile traèlum bellum
fecordia magis, quam dolo crederent.
XLI. Sed poftquam, dilapfo tempore, comitiorum dies ad-
ventabat ; Albinus, Aulo fratre in caflris propretore reliño,
Romam deceffit. Ea tempeftate Rome feditionibus tribuniciis
atrociter Refpublica agitabatur. P. Lucullus, et L. Annius, tribuni
plebis, refiftentibus conlegis, continuare magiflratum nite-
bantur: q u e diffenfio totius-anni comitia impediebat. Ea mora
in fpem adduélus Aulus, quem propretore in caflris reliélum fupra
diximus, aut conficiundi belli, aut terrore exercitus ab rege
pecunie capiunde, milites menfe Januario ex hibernisin expe-
ditionem evocat; magnifque itineribus hieme afpera pervenit
ad oppidum Suthul, ubi regis thefauri erant. Quod quamquam,
et fevitia temporis, et obportunitate loci, rieque capi,
neque obfideri poterat : riamcircum murum, fitum in prerupti
montis extremo, planicies limofa hiemalibus aquis paludem
fecerat: tamen, aut fimulandi grada, quo regi formidinem adderei
; aut cupidine cecuS, ob thefauros oppidi potiundi, vineas
agere, aggerem jacere; aliaque, q u e incepto ufui forent prope-
rare.
X LII. At Jugurtha, cognita vanitate atque inperida legati,
fubdolus ejus augere amentiam : miffitare fupplicantis legatos,
ipfe, quali vitabundus, per faltuofa loca, et tramites ex-
ercitum duélare. Denique Aulum fpe paéìionis perpulit, uri,
reliélo Suthule, in abditas regiones fefe, velut cedentém, infe-
queretur: ita delicia occultiora fore. Intereaperhominescallidos
die noéluque exercitum tentabat: centuriones, ducefque turmarum
marum partim, uti transfugerent, corrumpere; alii, Agno dato,
locum uti defererent. Q u e poftquam ex fententia inftruxit;
intempefta nocle de inprovifo, muldtudine Numidarum Auli
caftra circumvenit. Milites Romani, percullì tumultu infolito,
arma capere alii ; alii fe abdere ; pars territos confirmare ; trepidare
omnibus locis; vis magna hoftium: coelum noèìe, atque
nubibus obfcuratum : periculum anceps : poliremo, fugere, an
manere, tudus foret, in incerto erat. Sed ex eo numero, quos
paullo ante corruptos diximus, cohors unaLigurum, cum dua-
bus turmis Thracum, et paucis gregariis militibus, tranfiere ad
regem : et centurio primi pili tertiae legionis per munitionem,
quam, uti defenderet, acceperat, locum hoftibus introeundi dediti
eaque Numidas cunéli inrupere. Noftri fceda fuga, pleri-
que abjeélis armis, proxumum collem occupavere. Nox, atque
praeda caftrorum, holies, quo minus viéloria uterentur, remorata
funt. Deinde Jugurtha pollerò die cum Aulo in conloquio
verba facit : Tametfi ipfum cum exercitu fame, ferreque claufum tenet ;
tamen fe humanarum rerum memorem; f i fecum focdus facer et, incolu--
mes omnis [uh jugum mißurum: prceterea, uti diebus decem Numidia
decederci. Quas quamquam gravia, et flagitii piena erant; tamen,
quia mortis metu mutabantur, ficuti regi libuerat, pax con-
venit.
XLIII. Sed ubi ea Romas comperta funt ; metus, atque mce-
ror civitatem invafere : pars dolere pro gloria imperii : pars in-
folita rerum bellicarum, timere libertati'. Aulo omnes infelli,
ac maxume qui bello faepe praeclari fuerant; quod armatus de-
decore potius, quam manu, falutem quasfierit. Ob ea conful Àl-
binus, ex deliélo fratris invidiam, ac deinde periculum timens ;
Senatum de fcedere confulebat 1 et tamen interim exercitui fup-
plementum fcribere : ab fociis et nomine Latino auxilia arcef-
fere; denique omnibus modis feftinare. Senatus ita, uti par fu-
K ' erat,