L. Itaque faspius in civitate ieceffio fuit: femperquenobilitatis
opes deminuts funt, et jus populi amplificatum. Sed plebes
eo libere agitabat ; quia nullius potentia fuper leges erat ; neque
divitiis, aut fuperbia, fed bona fama, faélifque fortibus nobilis ig-
nobilem anteibat : humillimus quifque in armis, aut militia nullius
honefts rei egens, fatis libi, fatifque patriae erat. Sed, ubi eospaul-
latim expulfos agris, inertia, atque inopia incertas domos habere
fubegit: ccepere alienas opes petere, libertatem fuam cum
Republica venalem habere. Ita paullatim populus, qui dominus
cunétis gentibus imperitabat, dilapfus eft: et pro communi
imperio, privatim libi quifque fervitutem peperit. H s c igitur
multitudo primum malis moribus inbuta, deinde in artes, vitaf-
que varias difpalata, nullo modo inter fe congruens, parum
mihi quidem idonea videtur ad capeffendam Rempublicam.
LI. Ceterum, additis novis civibus, magna me fpes tenet,
fore, ut omnes expergifcantur ad libertatem: quippe cum illis
libertatis retinends, turn his fervitutis amittends cura orietur.
Hos ego cenfeo,. permiftos cum veteribus novos,. in coloniis
conftituas: ita et res militaris opulentior erit, et plebes bonis
negotiis inpedita malum publicum facere definet. Sed non in-
fcius, neque inprudens fum, cum ea res agetur; quae fsvitia,
qusque tempeftateé hominum nobilium futurae lint, cum indig-
nabuntur omnia funditus mifceri, antiquis civibus hanc fervitutem
inponi, regnum denique ex libera civitate futurum, ubi
unius munere multitudo ingens in civitaten pervenerit. Equi-
dem ego lie apud animum meum ftatuo, malum facinus in fe
admittere, qui incommodo Reipublics gratiam libi conciliet.
Ubi bonum publicum etiam privatim ufui eft : id vero dubitare
adgredi, focordiae, atque ignavia: duco. M. Livio Drufo Temper
confilium fuit, in tribunatu fumma ope niti prò nobilitate :
neque
neque ullam rem in principio agere intendit, nifi illi auctores
fierent. Sed homines facliofi, quibus dolus, atque malitia, fide
cariora erant, ubi intellexerunt, per unum hominem maxumum
beneficium multis mortalibus dari : videlicet et fibi quifque
confcius, malo atque infido animo effe, de M. Livio Driifo jux-
ta, ac fe, exiftimaverunt. Itaque metu, neper tantam gratiam
folus rerum potiretur, contra earn nifi, fua ipfius confilia dif-
turbaverunt.
LII. Quo tibi, imperator, majore cura fideque amici, et multa
prsfidia pàranda funt. Hoftein adverfum obprimere, ftrenuo
homini haud difficile eft : occulta pericula neque facere, neque
vitare, bonis in promtu eft. Igitur, ubi eos in civitatem ad-
duxeris ; quoniam quidem revocata plebes erit, in ea re max-
urne animum exercitato, uti colantur boni mores ; concordia
inter veteres, èt novos coalefcat. Sed multo maxumum bonum
patriae, civibus, tibi, liberis, poliremo humans genti, pepereris,
fi ftudium pecunis aut fuftuleris, aut, quoad res feret, minueris.
Aliter neque privata res, neque publica, neque domi, neque
militis, regi potell. Nam ubi cupido divitiarum invafit; neque
difciplina, neque artes b ons , neque ingenium ullum fatis pol-
let: quin animus magis, aut minus mature, poliremo tamen
fuccumbit. Sspe jam audivi, qui reges, q u s civitates, et na-
tiones, per opulentiam magna imperia amiferint, q u s per vir-
tutem inopes ceperant: id adeo hàud mirandum eli. Nam ubi
bonus deteriorem divitiis magis clarum, magifque acceptum
videt, primo sftuat, multaque in peèlore volvit : fed ubi gloria
honorem magis in dies, virtutem opulentia vincit ; animus ad
voluptàtem a vero deficit.
LIII. Quippe gloria induftria alitur: ubi earn demferis, ipfa
per fe virtus amara, atque afpera eft- Poliremo ubi divitis
c la r s