'.'irii-ü
•tì'iié
ilüííl
• í l i í ' -
í l l
f
'íí
¥1
f f
ili
I ,
iiiíi'F
ii' ' I,
Kiwi;
-¡66 G E E S T E L Y K E
gcvoelen gcne tceftemming. Niet lichtelyk
komd hec mec de gezonde reden overeen, dac
'er binnen Samane eene zoo groote duurte van
levensmiddelen is gcwecll , dac men in plaats
van houc diiyvc med heefc moeren gebruyken.
Daar is geen verband ruftchen her voorgaande
cn volgendc. Waarom konden niec liever voor
vuur in de ofterhandcii ren dienft komen alle
hoLiten varen, afgcnikc worden de planken van
de wanden, kiften rtukkengebrokenwordenen
gehouwen, dnn duyve-meft ? Waarom in eene
ZOO groote duurte van levensmiddelen wierden
de duyven zelve niet geflagt, reine dieren voor
den Joden , by aldien derzelver een zoo grooc
getal is geweelt, dar de mcft voor houc zoude
hebbenkonnen gebruykcworden? tnmiflcliien
zyn 'er biiyrcn de llcedcn duyveflagen geweclt,
gelyk 'er nu zyn rc Ijpaban, en byna ingeheel
Perzie , en in andere CJoiterfche Landlchappen.
ftaan. Een ieder ziec wel ,
vergrootende is. De duyv'
gewend worden om uyt
den, jazelfsbybelegeringei
van Brie ven beftelders bcdie
eldcrs. Maar hct gaat alle geloof te bovei
dat 'er binnen Samane zoo veel duyven geweeft
zyn gew end om zoo veel fpyzevoor de burgers
te verzamelen. Enwaar, bidiku, zoudenzy
veilig hebben können leven op velden overal
door de vyanden beflagen: waar op verwoefte
velden k<.'orngranen te leezen , dewelke eenigerwyze
Verge ]ykiie Reiskjchr. -van Chardm door
Perzie.
I I I . Veel cer verdiend belacht te worden,
dan aandacht ce hebben de nieeninjjdergeei'er,
dewelke willen , dat 'er voor duyve-meft zoo
veel becaald is gcweeft , dac de akkers binnen
de muuren van de iVadgelegen, daarmedezoiiden
können beraeft worden, ten gcbruyke zullende
komen aandeinwoordfrs, by aldien veellicht
tot hct naaftvolgende jaar de belegering
mochte worden uytgeftrekt VVaarlyk geen ge
loof verdienen akkers vele akkers binnen de
muuren, de Zorge voor dezelve tegen hec aankomende
jaar, koorn in de uyterile duurte van
voorraat overvloedig, het welkmdeaardezoude
können verborgen worden.
IV. Van dat zelve zoort is mede her gevoelen
\3SiJofefus byna, dewelke wi l , dac de duyvemeft
voorzouc, antihaloon, zoudegediend hebben:
daar is waarlyk in alle mcft zouc, zeker-
]yk in duyve-meft. Maar overvloediger , betet
, hunlieder Jigchamen meer voegende zouden
de Samaricanen hebben können verkrygen
uyt de afkoking van hunlieder eige pis. Wy
ontkennen niec het zeer groot gebruyk van het
zout en op de tafel t n in de Geneeskunde, en
dat wel veelderhande, by aridere gelegendheid
te verklaren. Maar men moet weetcn, dat het
gene fpyze is. maar eene fauHe. Als de honger
dringd zal men gemakkelyker brood eetcn
zondcrzour, dan zout zonder brood
V. De Thaimudiften , gelyk zy doorgaans
met blooce oogen fcherper zien , dan anderen
met gewapende, verklärenden Hcbreeuwfchen
T e x t , in plaats van djiyve-mefldooxdxz ^cne
dat m de dnyven is, of'-was; enzyzeggen, dac
deze Vogels zyn geweeft de fpysmcefters der
burgers , dat zy naa de velden zyn uytgevlogen
, dat hare krop vol koorn wederom hebben
gebracht, dat zy weder zyndegekomendat alles
weder hebben uyrgebraakt, en dat deze dezelve
koorn-korrels zyn geweeft , dewelke ir> ,
de uyterfte honger zoo duur Iiebben komen te
, dat de verklaring
en können waarlyk
vliegen op de veU
n können zy hetampt
Jienen , van het welk
den door honger geperften zouden können
te hu)p komen ? op wat voor eene manier
de krop onclaften , gelyk de byén zyn gewoon
de beuisjes mec honing gevuld te doen ? En
waarom zouden deze zelvefpysmeefters niec toc
fpyze zyn gekomen ? Het is bekend , dat de
duyven alle zoorcen van graanen, denmenfchen
gezonde en ongezonde opflikken, ja fteentjes,
keytjes, andere dingen. Wie zoudc eerft alle
deze, ondeugende <-f fcludelyke van de nuttig
e , de halfgekookte van de rauwezaken, van
een hebben gefcheiden ?
VI. Unzen Text zery«»/aidusover; Daar
is groote honger gewecß te Samarie enz. Zoo
dat het 'vierde deel de buyk zehe, dewelke is in de
KJBÜS der duyven, geßaanheeftop -uyfßke-
Im ßlvers. Hy vermengd naraentlyk onder
een Kabt eene mate van drooge waaren, mec
Kebah, den buyk, átmage: endevermaagfchappingderwoorden,
dewelke eeniederziet,
ftrekt hy te verre uyt , en boven het geloof van
eenig menfch.
V11 Fullerns voegd by de maag ook de ingewanden
zelve, doch hy verdiend geen grooter
nog geloof noch toeftemming dan Junius.
Alhoewel dit gevoelen weder heeft opgewekc
Hierophyt. 11 Deel, kap. 22. bl. 129.
onze plaats dus overzettende : Daar is groote
honger ge'iveefi, te Samarie, zoo dat een
Vierde gedeelte van een Kab of eene halve mate der
ing ew anden enduyve-darmen (ofde drek der duyven
nog tn de i/ig'e-wanden beßooten ) oj> -Vyfzdvereßkels
heeft komen tefiaan,
V lU. Eindelyk komen wy tot het belle gevoelen,
van alle de aangehaalde, van Bochart
Hieroz. II. Deel , l. Boek, 7. kap. Deze zeer
geleerde man fteld cen grondflag dat 'er door
Chirjonim fpyze , iets, dat in de fpyze komd
moet verftaan worden, wanc anderilins zoude
'er geen verband zyn cuiTchen hec voorgaande
en volgende. Daar-was groote honger te Samarie
tot dat een vierde gedeelte van een
Kab duyve-voeder te fiaan kwam vyf zilver-
Ungen. Derhalven wat anders te zoeken onderfcheiden
van duyve-meft , hct welk ten fpyze
zoude komen. Deze zeer naarftige onderzoekcr
nu vind by de Arabifche Schryvers dat onder
den tytel van L^f«, Alufnen, Alhordu/neft
en Kali voorkomen zoo duyve-mefi als eene zekere
zoorc van erreten, en dezelve gerooft,
welke
N A T U U R
welke met mellc zoude gekookt worden. Dac I
deze drooge vriicht mec een Kab is gemeeten
geworden cn de inwoonders van Samarie verkogt
hebben, Ufnan. i / i«/byde Tiirken voor
Kall gebruykc heefc Mminzk. Lex. bl. 148.
Dac de A m , ernten, in Paleftina zeer
gemecn zyn geweert blykc uyc t. Sam: X Vi t
j S . alwaar de Gilead.cen cn Ammoniten onder
amderc gefchenken aan David gebrachc hebten
Kall, yo^cnsHmnymus uyclegging, gmße
Imfe, dac is , gcbrade , hcc welk ce Cairo in
Egipre m de herbergen zeer verkogr word aan
dienaar IWekka reizen, volgenshecverhaalvan
Btllmiiis Singular. II. Eoek 53. kap. gelyk ook
cc Damaskus kap. TeDamaskns, zcgdhy,
zyn mle Winkels, m dewelke alle bezir zn met
hetroofienvmlmfen. EREBINTHtA memen
zy het met eene Griekfche naam. THenudf
kofere kraaäfannai gerooß, en gedroogt, zyn
zeer ämßig vom- de ztilken, die eene lange reistacht
onderntenitn. Een Kab, zynde eenemate
van drooge waren, is bekwaam coc hec mecten
van gcroofte Errecen. -Op gclyke prys ftaan,
vanSo rikels,eenezels kop,en4 Kabgeroofte
Linien, beide Welke fpyze byna vier dagen vöor
een menfch genocg is. Ook zyn de Erreten by
alle andere Volkeren onder de geringfte fpyzen
gerekend geworden. In Face van Ariflofa
wenfcht een boer aan zyne makkers.
K U N D
1 zyn Boek
E. 7Í Í 7
wv^i de Konß -vuaann Mmininnneenn
het leven der ryken ftcllende regen dat der ar-
Enzoot
nfi-
Ontf'ang
'e erreten
Want daar worden'ergemnder,
f , en vader eng
'ekopernietietsva,
ofvannooten
en zy hemmeturolyker herten, of
mjcmnktnhetnmeteenekroonkrans
Marcialis V. Bock, 75.
En de kokendeErret. endelaauweLupyn
Is een klein A-aandmaaltie, wie kan zuih
ent kennen!
Eene Errec droogende op de koolen
En eene beukc-eikel braadcnde aan hec viiiir.
In Alexi Comico by Athemsus U. Bockj
klaagd cene onde vrouw ; dat zy naauwelyks
haar jimmerlyk leven kan ophooden by Erreten
caBoantjes, Horatiiis I. Boek j 6. ScUmpd.
zullendccooncn de manier vanzyn fpaarzaam leven,
zingdaldiis:
— eindelyk begeveikmy van daar
Naa de fchooiel voi look en Erreten en moeskrnyden.
[ Door eene zeer liehce verandering zoudeonze
moedcrcalige voorDaiiienkothgcmakkchkñ
gebraykt können hebben hec woord Datiien-
Jfeife, fpyze van duyven , wclke beftaat uyt
l-mien , l'.rweten, en andere geringer of peulvruehtcn
of uytvaagfel van graanen. Waarlyfc
hier op wytl: onze Latynichc de vingcr door
d,,yz-e-mengfel. Want mengfel, by den Grieken
Krafis bctekcnd alie groen koorn, het welk
uyt veelderhande gczaai, garft, wikken , en
peulvruehien voor voeder wordtoebereid. Zie
FmroJeReRiiß. LBoek, 3,. kap. Cafp.Bauhm.
Theatr. Botan, bl. 428. Waat door blykt
dac Leojuda, de aldergclccrdfte Schryvervan
onze O verzetting, met Bochart ten cencmaal van
ecn gevoelen is geweeft.
Zullende hct gevoelen van Jtida en Bochart
ophelderen ftel ik voor oogen de Fie. C De
zwarte Erret van Fuchßus, of de zaai-Erret
of rams-erret met vele vooruytßeekende hoeken in
eengrootwitenroot zaat. Moris Hiß' Tlant
bl. 76. het welk hy onderfcheid van de zaaierret
C. Ii. dat noemende de Zaai-Erret of
rams-erret met eene viomytßekende haek in mit
'•öot en z^j>artzaadcn Kig. D. de Xenmerkeñ
k'an de ílrweten uyc Tonrnefort.
2. Kon.VI I . vers i.
Uoemìdehiìfa: Hooret des HE E R E N woord : zoomdde HEERE Morgen
omtrent dezen tydt zal eene mate meelbtoeme verhogt worden voor eenenfikel ende
twee maten gerße-voor eenenjikei, in de poorte van Samaria. '
gerfte tot op 9. penningen. Welkcgoedkoop
van lyícochc, i-an een Ziirichs maarje van tarwemecl
voor 7. kruytzers, penn: i ineven.
gelykheid is te ftelien niet zoo zeer'met andere
tyden van zeer vruchcbaar jaar.gewas , ais met
de onraiddelyk voorgegaane duurte. cnzwaare
honger, welke de bclegerde Samaritanen hebben
uyrgeftaan, waar m eens ezelskopoptachentig
zilverlmgen, ende een vierdedeel van een
Kabjnyve-meflol fyf zilverUngen kwam ti
Seah, Saturn p van een Epha, 674. Vierkante
Earylche duymen , was eene mate van
drooge waaren gebracht op Zurichfche
maatjcs,' ter gelegendheid van Gen; XVI I I . 6.
Derhalven is alhicr, wederom körnende fchielyk
overvloed van Iceftogt, de prys van eene
mate van hetaldcrbefte tarwe meel van 45. kruytzers
, insgclyks van twee maten gerfte, dat is van
1 m a a t j c s . By aldien wy met Le Clercq
eene mate Ichatren op 10. ponden, zoo zoude
de prys van ccn pond klimmen tot op4L. kruytzers,
namentlyk vanmeelbloemc, en een pond
L ü ü l l l P R . I N T ,