"F
iS
¡Iii liii
710 G E E s T E L Y K E
gelacen hebbende, als in een kort Begrip voor
oogen ftellen de verfcheiden gevoelens van verfchciden
over het Bach, en wel naa de Rhynlandfche
maten uyt Sturmiuj Ködere Zee bl. z i.
duymen in \ vierkant.
Velgens de Rabbynen
Walton
Bernard
Tanchumus
Sturmius
i j t z .
M67.
2ÎIO.
31 10.
1504.
Eifenfchmid^ welken ik toc noch toe het
meeft ben gevolgd, geefc aan een Bath 201 j .
Vierkante Paryfche duymen, welken ik gebracht
heb tot 12. 1. halveen" van eene halve Zurichfche
veld vierdeel, of ftads 15. maten i i.
vierdeel: volgens welke rekening ik vinde voor
2000. Bach 15 macen i p van eene halve,
doch voor 3000. vinde ik +80001^. veld: voor
2000. Bach 30S50- doch voor 5000. vinde ik
4^925. ftads maten: aan anderen overlatende
de overbrenging tot andere maaten van andere
Landfehappen: gelyk Freyberus +8000. Jenaiche
ftoopen heefc, en 7 2000. voor 3000. Bach.
> Doch gefteld zynde, dat wy zeker waren,
gelyk wy niet zyn, wegens het Bath, 200 is
nochtans de zwarigheid , welke 2000. hier ,
3000. daar verwekken , niet opgeloft : welk
twyfFelachtige aan onze aanmerking te onderwerpen
noch overig blyft.
De knoop ontftrikken aanftonds lir 'tnus ,
yoh. i'aimer, en anderen, dewelke ik boven
hebbe opgeteld, door de onderfcheiding tuffchen
het heilig en \vttgemeen Bathy van dewelke
dit zoude te boven gegaan worden van
gene in rekening een half, of li. toc i. wanc
ZOO makcn 2000. Bath van eene plaacs 3000.
van de andere. Deze nu ftecmen op hec gezag
van de Gemeene Latynfche Overzetring, welke
2. Krön: IV. voor 3000. Bath heelt 3000,
mctreeteny en i. Kon. VII. verklaard zy twee
duyzend Bath, by wyze van u ycbreiding, drie
¿Hyzend metreeten: msgelyks7ö/?/»4, dewelke
een Bach gelyk fteld met 72.Sexcarien. dat
i s , met ZOO vele Lo^/Jj h.ti'vtW.ViUalj^andus
te veel oordeeld voor de Kopere Zee, ten zy
w y een Logus minder dan 6. eyeren ftcllen.
Doch alle deze dmgen ftaan op eene min vafte
voet. By aldien uyt de H. Bladeren eenigonderfcheid
kan gecrokken worden, zoo word 'er
die der Sikels en Ellen uyrgetrokken, doch
niet van de Baths, het w e lk, by aldien'geweelt
wäre, zoo zoude Ezech: XLV. n. her niet
hebben voorbygegaan, alwaar hy een Bath mec
een Epha gelyk fteld, cn met andere kleinder
maaten vergelykt. Stilzwygens gaa ik voorby,
die dingen, dewelke zouden können worden
bygebracht tegen de afcrekking van een Bath,
dat is, van eene halve eile in 't vierkanr, gelyk
ViUal£anäus doed uyt de Kopere Zee zelve}
ook die dingen, dcwelke voortgebracht
zouden kunnen worden regen de onderfcheiding
der Joden cufichen een Bath ua»droo^t^ezaken
grooter, en van vochte kleinder, noch het gezag
der Schriftuurc, noch op ccnige rede gegrond.
Ti/catory RibevaovQ'cMenochixs, Junius,
Grotius, TofaiiuSy Friedlid, Thymus, Rq.
¿ w / j - z y n overruygd, dat de zce wel, by aldien
toc de boord toevo!, 3000. Bath hccfc
können bevatcen, maar doorgaans 20C0. gchad
te hebben. Deze wyze van overeenbrenging
zoude können geduld worden, by aldien 'er
gene droomeryen bykwamen, dacdePriefters,
om zieh te waflchen, dezezeeluddenbeklom«
men, welke tot boven toe niet zoude hebbcR
können opgevulc worden, op dat zy in dezclve
ondergedorapeld geen levcns-gevaar zouden
loopen. Deze onderftclling word verbeterd,
by aldien gy zult zeggen, dar de zee in 't geheel
bevat heefc 5000. Bach, en inderdaad gcduurende
de loop der nacht is vol geworden,
maar dat de bak ondcr de zee gefteld looo.
Bach heefc begreepen, op dat daar in de Prie.
fters des morgens himne irinden envoeccn zouden
können wairchea, dat zoo de kuyp yol
zynde in de zee zclve overgcbheven zy,i 2000,
bath, rer waflchingen der offcrhanden en andere
gewydegebruykengefchikt. Terbeveftiging
van welk gevoeien dat gene kan dienen,
het welk i. Krön, by hec woordy<?f//, begreep,
hec welk ook i. Kon. voorkomd een ander
•\yoox6:)Q>nachazik, ¿öWij'iWfisbygevoegd, zo
dat dezi n zoude zyn, dar zy doorgaans isvervuld
geweeft tot op 2000. Bath, doch in hec
geheelvarbaargeweeftisvoor joco Bath.
•Frukner in Vitidiciisy Schindlsr in Lexic.
•Tentagl. Hafenrefer over Ezechiels lempel
zocken de looo. overige boven de 2000. Bath;
om hoog, gelyk anderen om laag, vcx)r\vendendc
3 dac 'er van hec vloeibare, niec van
drooge zaken : de Kopere Zee een Waterhouder,
geen grainbewaarder. En het is uyt de
bcgimiclcn der Meeckundc bekend, dat een Kegel
of Spitze Zuyl isvan een rond-Iangwerpige
gedaante of kanczuyl van dezelve hoogce
en g;ündveft, en derhalvenecnvatvellendrcp
en 10. w yd, fchnon tot een kegel opgehoogt,
niet meer dan ¿666. bath bevar, dewelke vec
af zyn v
mec een
dubbcl V
de tegel
3000. Men neeme eens proeven
id langwerpig vat, welker hoogce
de middellyn; het zal blyken, daC
n de op een gehoopre vruchren naiiwelyks
7. zal zyn van het vat , het meer cezamen
hangende cn vochtig zouc i .
ildien gy P'aiuhlus hoord
Boekcn der Kronyk.
gefljgcn in de boekcn der' K<
weinig fchynd over ten ce komci
naauwkeurigheid en eigen geloofw;
van het Heilig Wetboek: fteld, d;
zyn de
•lyk zakcn, overmet
de
ifciigheid
iiicr fi
daaC
T Ü U R K U N D E ,
elders nagelaten,
N A
daat omftandigheden ftai
ìnaar wacht u^dat toe ce paflen op de maaten
ofgerallen, dewelke by aldien z yop eene pl
' - — z y ; • •
.../alfcht mochten
geen byvoegzel.
13y aldien men u;
tnetSalomu I/aaciä
die Luaäins, zoo 2
ftrydigheid van di
dewelke wy
verbetering vordere
yt de Rabbynen raad pleegd
ies, Kimcht, Juda Leo, en uyt
zalmenzien, datdezefchynplaaczen
derSchnftuur,van
idelen, aan henlieden gele-
711
gendheid heefr gegeven om aan de kopere zce
eene dubbele gedaante toc te wyzen, van boven
langwerpig rond, van onderen evenredigvoetig
, zoo dar zy aan eene van deze geven
jooo. Bach, aan de andere 2000. aan degehele
zee 3000. Welk gevoelen zoo gancfch ongerymc
niet is, by aldien maar deze bouwing van
tweederlei gedaance konde beroogd worden , en
reden worden gegeven , waarom de Schrift op
de eene plaats deuycftrekkingheeftuycgedrukt
alleen maar ten deele , daar nochtans volgens
de onderftelling zoo wel de langwerpige ronde
gedaante als de evenreedigvoetige tot de zee
zeive hebben behoord, Op datikzwyge, dat
uyt hunlieder cige vooronderftelling de rekening
van 2o;o. en 3000 Bath niet overeenkomd
met de gezeide dcelen of het geheel , het z y gy
de langwerpig ronde gedaance fteld van 2. eilen
, en hec evenreedigvoetige van 3. in de
hoogce, hec zy dat gy aan deze toefchryfd
aan gene 3. of gy eene eile fteld van 6. oi 7.
palmen ; het welk Freyher II bl. 19.
overwind.
W y gaan over tot Mel, aan wienonderden
naam van de kopere zee voorkomd niet alleen
dat overgroot vat ot kuip op de runderen gezer,
maar ook de beneden kuyp, waar in het
water hccft nedergevloetd: aan genenufchryfd
hy toe 1000. bath, aan deze 2000. derhalven
aan de gehele zee 3000. zoo dat de plaars i.
Kon; te verftaan zyvandebenede kuyp, doch
Kronyken van het bekken en van de kuyp. Dit
gevoelen herroept Sttirmius ter onderzoek en
oprckcning op volgende wyze. Hy onderfteld
met den Schryver van de Voorkiytftclling, dac
een Bach bevat 432. eyeren, een ey 3.duymen
Vierkant, een vierkant palmen, een heilig
10 of 30. duymen. De bovenfte zce zullende
uytrekenen als halfrond ( doch volgens Mel
is zy wyder) vind hy, afgetrokken zynde de
dikte van het metaal. de middellyn 294. duymen;
de zyde van deze 214' 2' by gevolg
(volgens de cvenreedigheidvan Archimedesvan
42. cot Z I . ) de bolrondce 13 j 11144- liec halfrond
, hec welk hec bekken zelvegeefd 66 5 f 5 7
duymen in hec vierkanc. De hohe van een Bach
gefteld zynde van 4^2 eyeren of 1296, duymen,
ZOO zullen loco. Bach 1296000. geven,
door welk gecal by aldien de gevonde b
1 hec bekk.
srdeeld word, zullen '1
voortkomen 5. en w
over de 5000. Bach,
c daar boven is
voor die hohe
uyt
bekken. En by aldien gy de benedenfte kuyp
van 2000. Bath , of van 2592000. Vierkante
duymen verdeeid met de oppervlakte van
jóoooo. duymen in 't vierkant, zoo zal de
hoogte van het wafchvatj in het welk de Prieiters
moeften gewaÜchen worden , niec boven
7 i duymen diep zyn. Doch verbeterd
de onderftelling van Mei, ftcllende met
Bernard voor een bath 22 10. duymen in 'c vierkanc,
voor 't vierkant 18. duymen: en aldus
vind hy voor de vatbaarheid omcrend i ooo.Bath,
en voor de diepce van het bekken omtrend drie
voetrn. Nochtans ontward ons deze zelveverbetering
niec uyt alle zwarigheid. Want toc
nog toe is de rede niet blykbaar, waarom de
2 ooo, Bath niet even zoo wel behooren zouden
tot hec bekken of de kopere zee zelve, als
welker rand in onzen Text zoo beftipcelyk
word befchreeven, welkczelveTexr, volgens
Mels onderftelling van hec bekken, dacis, van
de zee, eigentlyk enwaarlykzoogenaamd, ten
eenemaal gene melding zoude maken, maar deze
voor de ftilzwygens voorbygaanden zoude
overlacen.
Gelyk de zeer Beroemde StHTmius tòt noch
hec gelukkigfte van allen de leere wegens de
Kopere Zee heeft verklaard , zoo neemd hy
ook alhier het twyfFelachtige der plaatzen uyt
den weg. Laten wy zien, op hoedanigen wyze.
Hy verkieft met Bernard hec aldergroocfte Bath
byna van allen van 2110. duymen in hec vierkant
, om dat her bekend is, dat 'er op eenen
dag dikwyls eenige 1000'''". oiFerhanden zyn
geflagt geweeft, tot welker waiTching wygeea
minder overvloed van water können geven, dan
van 2000. Bath. Nu is de kopere Zee, by
uytftek zoo genaamd, boven op de runderen gez
e r , varbaar geweell voor zoo vele Baths.
Deze 2000. Bach derhalven vermeerderd met
2210. duymen vierkant geven 4420000. duymen
in 'c vierkanc voor de geheele hol ce van
de Zce: deze zee nu bcgrypt hy, ter gemakkelykeroprckening,
ondcr de gedaance van cene
langwerpig ronde gedaance wegens de omwentehiigvan
het langwerpig eveureedige vierkant
a b s c. Princbl. C C C C L. voortgefproocen rondoni
de As a b Van de hoogte van deze langwerpig
ronde gedaante trekc hy af de dikte
van dcbodemut . 3.duimen, zoodat dehoogte
van de rond bngwerpige zuyl bc blyfH ii.2.
duymen; door deze vcrdceld hy de gehele holte,
en op deze wyze vind hy voor de vlakte
van de grond 3Ó 22c; dayrntn vierkanc : Daarna
volgens de rekening van Archimcdts van
een rond tot hec vierkanc van de middellyn?/.
tot 98. voor het vierkanc van demiddcilynvan
de kopere zee verkrygt hy 46100. Van welke
afgetrokken de worcel 214. duym. geven zullen
de middellyn van deze langwerpige ronde
gedaante, of 107. halve middellyn bs. By aldien
het evenwydige Vierkanc rscu dusdanig
zal wezen afgecekciid, zal hec niet verfchillen ,
V v v v v v v hoeriSir
,