' '' ' i • [
'"'li..' I
; - [• "' ¡. it
' iii !
- r P
¡ 1 '-«•• pi-'-pr
G E E S T E L Y K E
7 5 8
wegen in. De Hebreeuwfche Text heeft
nomen heefc of de korrels , of de bladercn toc
pakkyoth Saäa'h , de LXX. tolupeyn agrian , kluwens te zaraen gebonden.^ Daar komd by
^
eene hol of -wilde kluwen. Waar uyt niets an- de aangename verwe der bezien , de welke dea
ders blykt, als de rondheid of kluwachcigheid verzamelaar ligtelyk liceic können beddi _
vandevruchc, welke eigenfchap inderdaadaan en denzelven verlokken. Vooruamentlyk by
vele vruchcen van planten gemeen is, inhetby- , aldien her gewecft is die Ooßerfche •wilde/•f^ynzonder
aan kauwoerdcn en raeloenen : Hier van i ¿aari mzt keedere heldere cngladdehladp-cnian
daan is het , dar de Uytleggers uyt de kauwoerdcn
de onaangename hebbenuycverkoren,
of de Ichadelyke. Wy wilde Ktirbfen, deweU
ke waarlyk zoo geweidig den biiyk zuyveren,
dar zy zelfs bloed daar uyt rrckken, endaaren
boven van de alderbicrerfte fraaak zyn. Van
deze vruchr meer by gelegendheid van i Kon.
V I . 18. alwaar Anas Montanus, leClercq cw
a n d e r e n her Kolok-winten, -wilde Kawwoerden
overzerren. Doch Hiller Hieroph. II. Deel, kap.
39. bl. 1x8. is daar fterk over uyr, dathydaar
doeduytfnydenofuyrhouwen,hiervoorrgroeyen
Champignons, duyvelsbrood , onder dewelke
zekerlyk vele fchadelyke, ja dodelyke worden
gevonden.
fchadelyk zyn de olyven,
De Granaat-.
De
'.enuyt,
•nons zyn oi
•werpen
Nicander in Georgias. Liever zoude ik my
voegen by Urßntis, dewelke in Het Fervolg
Dp de Hifiorie orer de Bybel-planten II. B o e k , 4.
kap- de toeftemming geefd aan de-witteofrouwe
Wyngaard tuet roode Bezien. C. B . ann de
-Witte Wyngaard of Bryonie I. B . welker wortel
dik , wir , fponsachtig is , van fmaak fcherp,
bitter, walgachtig, geil, waaruytvoortkomen
dünne, borftelachtige fcheutjes, dewelke zieh
wyd en zyd door raiddel van rankjes verfpreiden,
en alle naail aangelegen piaatzen beklimmen
: de bladeren daar van zyn als klimopbladeren,
hoekig, ruyg, zeergrys, uytdengroenen
; uyt de zyden der bladeren komen te voorfchyn
eenige zaamgevoegde bloeinen in 5'.openingen
gehakkelr, van eene witachtige verwe
hellende naa den groenen , op welke volgen
korrels of bezien die ryp zynde rood worden,
zaffraanachtig van zap, walgachtig , vol korreis.
Deze plant fteld voor de Fig. A. en de
afgefchilderdc kenmerken zulc gy vinden Fig.
B. Verfcheiden redenen zerren dir gevoelen gewicht
byt de overeenkomft met dewyngaard,
dewelke in onzen Text by de L X X . voorkomd,
en de naam vandewynftokzelf, alwaaromook
by den Hoogduytfchen Hunds-Rebe, als ofgy
zeide Honds-druyve: de fmaak der bezien is
bitter, onaangenaam: de krachten losmakcnde,
piirgerende, en bezwaarlyk voor de maag; her
welker plaats onze kruydbefchryver gemet
eenegrooteroodevriicht, we l -
ke in zyne i\fiatiii:hc Reize heeic gevonden
Tournefort. De overeenkomft eindelyk in vele
dingen met eene Kau woerde of Komkommer,
dik van worrel , ronde , zoo zy grooter zyn,
vruchten : alwaarcm van den Duitfchers genaamd
word Hunds-Ktirbfe, van den Hongaren
Fadi tok, dat is, kauwoerde der aarde: en
d i e -wilde JVyngaard van Canada met een hoekig
blad, enzwartevrncht, Tournefort. VanP/«-
kenet word die genaamr de kleine krnypendeFirgimfche
komkommer met eene zeer kleine -vrucht.
Des niet te min voege ik ten gevalle der Kolokwinte
hier by Printe C. deruyge Kawwoerde,
bitter, met eene kleine, bolrohde, verfcheide
'vrncht, dewelke getuyge I. ß. braaking verwekc,
en eene zoorc van Kolokwint is. Wat
van allen deezen zy, dit is zeker, dac dir brymoes
en door zyne bitterheidzeeronfmakelyk,
en krachrig ongezond is geweeft , ja fenynig,
al was het maar door die uytroeping , Man
GODS de doodis m depot. Doch fclifa veranderd
niet alleen deze walgachcige bitterheid
in eeneaangenamezoetigheid, maar 00kde vergiftige
fcherpigheid tot voedzel. Die zoude
ik niet derven ontkennen, dathetmeelachtige,
hec welk de Profeet voor een verbecerend middel
heeft gebruykt , niet heeit können uyt natuurelyke
oorzaken het walgachtig , bittere
zoet maken het icherpe temperen en verzachten,
de buyklopcn ftremmen. Hierom is hec,
dat eenige Uytleggers binnen de palen der natuure
blyven. En daar zyn inderdaad voorbeelden
by de hand , dewelke ons ook eene
verandering van venynige dingen in voedende
leeraren. De Amerikanen bereiden hun dagelyks
brood, C^ij/iw genaamd , van de wortel
Manihot der Indianen, of vanyucca metkennipbladeren
C. ß . Manihot van Thevet, oiTucca
en Cajfavi I. ß . welke varfch en zappig zynde
vergif'tig is, maar gekookt en gedroogd tot voedfel
verftrekr. Ik gaa mec ililzwygen voorby
andere vcranderingen door vyer in der ftoffcheiders
werkplaatzen gemeen, door dewelke deze
zaak zoude können opgehelderd worden. Wel
zoo veel te meer , om dac ik de zoo vaardige
veranderingen van deze bry-pap door middel
van meel alleen niet toefchryven zal aan eenige
natuurelyke oorzaken , maar aan eene wonderdadige
kracht, welke de Profeet by anderegelegendheden
heeft geoeffend , voornamentlyk
by aldien 'er een zeer grooc getal gaften is gcweefl:,
en , hetwelkzommigen willen, rotliet
getal van honderd opklimmende.
P K I N T -
. Cap. IV.v. 42.
PeiLtuiii Pajus.
IL ^ A ) h'i' i^uii. . xv: 1«. i i 47,
j^'m iHM^ fiutfl'' ^ifrfcjui.
Ji S.
,-J.L . '
. . .
,
J . I - I
I,
' t
i(!
i K ' i ' r