E n
M,
f
112 TH E S A U R U S
N u m . 12, Mmera Smmtz cryßalima ex Angl'm,
Dives hoec Stanni glcba, extrinfccus in cryflallos veluti irreguläres conformata, tanquam ex
fcgmentis planis & angularis coaluit. Colore efl: fere nigro, nitido. Fragmenta ejus, inflar
vitri nigro fufci, fere pcllucent duricieque funt lapidea. Germani banc & fequentem mineraî
Stanniferoe fpeciem Zinngraupen vocant.
Num. 2 3 . Minera Stannï cryßallma^ Inàca Oriental'n\
Priori maximam partem fimilis gleba formam tarnen habet magis regulärem, cryftallosque monflrat
diflinCliores 5 bicuspidatas, juxta Ce mutuo compolïtas. Fragmentum eximium ex Malacca
accepi.
N u m . 14. Alla miner(S Stanniferts Malaccenfis fp e à e s .
Hcic minores funt cryflalluli, quibus etïam aliéna qUEedam foffilia intermixta cernuntur. Nonnullis
harum cryftallorum particule; tranlparentes, argentei velut nitoris, infident. Minera? Stanni
utpiurimum multo Arfènico fcatent: qua de caufa difficulter metallum ab eo repurgatur, nec
fine periculo, ob venenatos vapores, ex fuis glebis eliquatur.
N u m . 15. Pyrhes Aerarîus ex Stiecia,
Hffic minerarum fpecies videri poflet imperitis Aere copiofb, quin & auro poliere. At vero,
quamvis inter eas occurrant, quibus (àt multum Aeris infidet, communiter tamen plus Sulphuris,
quam metalli continere mihi relatum eft. Germanis Kies^ Latinis /'jynVdî vocantur aut
oerarii, aut fùlphurei, ut plus vel minus Aeris, Sulphuris aliarumve materierum ineft. Gieba
hoec virefcit venisque luteis, tanquam aureis, interftinäa efî:.
N u m . 16. Minera Z'mcï ex Germania.
In Germanioe nonnullis traftibus, potiiïîmum vero in Indiis Orientalibus, minera hoec invenitur.
Colore eft fùbgri/^o, fparfim maculis rufis, quafi cupreis, vario. Fabri fiannarii ifto femimetallo
utuntur ad conciliandam rlnrinVm fplendnrf^m.
N u m . 27. Gleba Argentin Aeris 6? Plumbï compos ex Nova Hifpanm.
Tria hcTc, etfi multum diverfâ Metalla in eximia hac gleba infunt, quibus & Pyrites ßilphureus
N . Koperhoudenâe Ziva'uel-Ertz uit Ziveeâen.
OnJamdige zouden deze foorcen van Ertzen voor zeer ryk
in Koper, zoo niec voor cenGoud-Ertz, aanzien, cn alJioewd
fonunige vry goede Koper - Ertzen zyn , door een genoegzaam
inmengzcl van dat Metaal, zoo is deze foorC, volgens het
aan ons gegeven bericht, meer Zwavel- dan Koperhoudend.
De Duitfchers noemen deze foorten , naar dat dezelve min
of meer met Koper, Zwavel of andere deden bezet zyn,
Koper-Kies, Z'mvel-Kies, enz. By de Latynen word het woord
Pyfnes voor Kies genomen. Dit Huk Ertz is groenachtig,
met geele goudldeurige aders doorgroeid.
N . 16. Spiauter of Zink-Ertz uit Luitfchland.
N . 22. KriJlahJormig Tm-Ertz uit Engeland.
Uitwendig fehynt dit ryke Tin-Ertz als in onregelmatige
Kriftallen geformeerd, en als in kantige en hoekige ftukken
tegen en door elkander gegroeid. De "kleur is genoegfaam
zwart en glanzig. Als men 'er een flukje afflaat is het byna
doorfehynend als donker-bruin „ , en hard gelyk een
ileen. De Duitfchers noemen deze en de volgende foorC
Zinngraupen.
N . 23. Krijlahormig Tin-Ertz uit Oojl-Indiën.
Dit fluk komt in meeften opzicht met het voorige overeen
, uitgenomen , dat zich hier de gedaante regelmatiger,
cn dus duidelyker, gelyk een dubbelpuntig en tegen ellcander
aangefchooten Kriftal, doet zien. Het zelve is van Malacca
^ en een zeer fraai ftuk. Op verfcheide plaatzen in Duicfchland, doch voornamentlyk
in Ooft-Indiën, wordt dit Ertz gevonden. De kleur is
N . 24. Ander foort van Malakfcb Tin-Ertz. grysachtig, hier en daar met eene rosfche koperachtige kleur.
De Tinnegieters gebruiken het zelve om het Tin hard en
glanzend te maaken, door bymenging v Deze tweede foort van Malakfch-Tin is met kleindere Kri- an dit Half-metaa).
ftallen, by welke zich nog eenige Ertz en vreemde inmengzels
of Berg-ftoffen gevoegd hebben. In fommige der Kriftallen
ziet men als Züvcre-deeltjes doorfchynen. Het Tin-
Ertz is meeft met een arfenicale Zwavel verbonden, en dit
is ook ooi-zaak dat het zelve eenigzins moeilyk daar van affcheidt,
onvoorgevaarlyk, wegens dcszelfs giftige damp , by
het finelten gehouden wordt.
N . '27. Zilver, Koper cn Loothoudendc Ert^
uit Nieuw Spanje.
Dit fraaije ftuk houdt deze drie zoo veel verfchillcnde Metaaien,
en is daarenboven nog met een Zwavel-Kies bezet.
R E R U iM N A T U R A L I U M. n,
phureiis infupcr acccdit, Aes quidem eiegamiffirao colore cyaneo comparet, Plumbum Arsen"-
tumque forma & colore d.verfis. Superne cinereo grifea materies iapyla pro corioTft ®
N u m . 28. Pyrites cryßallinm vel Marcaßa Goßarienß.
regulärem Cryftallorum %uram utcunque pr^f e fe J ^ ' ua dote^ H ^
fe convenient, ita ab aliis Pyritarum fpeciebus feft Z i n Z n r Colo ^ n? ®
tens, Aeris vel Auri inftar, kas fußus'. Chalybis i a f S e r iSant : " ""
N u m . 39. Marcaßta: diverßnode figurata ex Germania.
Du^ glebul^ forma diverfi altera lateribus ina;qualibus, altera piano quadrata. Natura tagravid,
at'que colore ex rufo ï "eo.
quafi ca^rulefcente, n.tentes. Sa^pius Marcafita; intra Schiftum lapidem , & vel in AXfia'
qua teaa a.d,fic,orum veft.untur, defixoe font, Hodie, cum Polituram a d m ^ r etiat^ ada^
r t ^ w n ' , ? Cemmarum Auro incluf. annulis conficiendis dWben-
; u e n t r u : , ' " Â Ï d i ^ e S ^ ^ ^ ^ ^ ^
N u m . 30. Cinnaharis native ^ Japonioe grana.
Quatuor h^ m^M^ Cinnabaris nativoe, diverfimode figurata ad eas glebas referendiB ([mt
quas^upra num. .8. & 19- depiftas & defcriptas dedim'us. Dixer:m ^ m e n t eÄe^^^^
N u m . 31. Aeris natwi grana ex Suecia.
i ^ a natura parati, una cum gleba num. 6. füpra
delcnpta, Holmia Sueonum ad me tranfmilîèe funt. ^
zet. Het Koper vertoont zich ondtr Je geduHijcc van ccu
fraaije blaauwe kleur , waar tegen het Lood , Zilver, enz.
wederom onder andere gedaanten en kleuren zich heeft aangezet
, zynde het geheele ftuk, boven op, met een afchgraauwe
Berg-ftof begroeid en bedekt.
N . 28. Kies-KriJIalIen of Marcafiet van GosJar,
De Marcaöet-foorten behooren mede onder de Kies- of
Zwavelhoudende Ertzen , z>-nde van dezelfde natuur, en
min of meer Koper of Yzer in zich bevaaende. De naam
van Kriftal is hun bygevoegd, uit hoofde van eene min of
meer regelmatige Kriflalachtige figuur, 't geen deze foorten
altoos aanneemen, en 't is deze figuurlyke gedaante, welke
de Marcafiet van de Kies onderfcheidt. De kleur is fomtyds
blinkend-geel als Koper of Goud, en fomtj'ds bruin; tegens
de vuui-flag gecven zy fterke vuur-vonken.
N . 29. Verfchillend gefigureerde Marcafiet
uit Luitfchland,
Deze twee fhikjes zyn verfchillend, zynde het eene ongelyk
zydig, cn het andere plat-vierkant, doch zy komen
in natuur en kleur, met het voorige, genoegiaam overeen i
J s xiiceit vz^rftuudende cn van eene rofch-geele en naar het
blaauwachtig hellende kleur zynde. Dikwils wordt dc S
caliet in Leyfteen, zelfs in die, welke tot het beleggen der
Dak^sn van de Huizen gebruikt wordt, gevonden f en hedendaags,
vermits dezelve een fraaije Polituur aanneemen,
flypt men dezelve even als de Diamant, en zoo gebruikt
men die, even als gefteenten, om in ringen, in goud ingevat,
of tot knopen, te dragen, wanneer zy onder de benoeming
van Avontuur , doch meeft by die van Gezofidbeids Steenen ,
verkogt worden. ,
N . 30. Natuurlyke Cinnaber-greinen van Japan.
Deze vier fraaije natuurlyke verfchillend gefigureerde Cin.
mb^-^cmen , behooren tot de ftukken welke wy in deze
iab. by N. 18. en 19. verbeeldt en befchreeven hebben.
Het zyn wezendlylc vier natuurlyke ftukken Cinnaber , die
van de voorn, ftukken zyn afgevallen.
N . 31. Natuurlyke Koper-greinen uit Zweeden.
Deze twee groote ftulvken zyn natuurlyk gegroeid cn mas^
iief Koper, en my van Stokholm in Zweeden, met N 6.
hier vroeger befchreeven, toegezonden^
Tome IK ï f TABULA