I
I 10 T 11 E S A U K U S
ras ex Hungarîa mifTas communicata funt, meoque arbitratu demonflrant faltem, quod Ferrum
tali modo rurfus in confpeflum produci ac recuperari poffit.
N u m . 14. & 15. Soïece Eqiûme fragmenta ex Norveg'm.
Ex Norvegia iflhfec accepi transmllli. Fragmentum, cujus media pars adhuc fcrrca eft, num.
14. lit. A. notavimus: alterum, totum in Aes converfùm, num, 14. lit. K liabetur: tertium fub
num. ij, lit. C. Ferrum el\ nondum arrofum, coloris fubrufi excerne, quafi rubigine fordens.
Num. 15. lit. D. monflrat particulam Ferri nitidam , qua: intra fragmentum lit. C. recondita
fuerat.
N u m . 16. Scuteïïa ex Ferro Himgarïco^ m Aes mtitaîa.
Ex Ferro Hungarico confefta Scutclia, modo fupra memorato in Cuprum converfü, ad vini
potum aptata, coelaturis intra cavitatem fuam eminentibus domunculas, inftrumenta atque labores
JVÎctallifonbrum artificiofe exprejfîà oftentat. In medio MetallifofTor confpicitur Saxu um difEndens.
Cava lliperficies Auro obdufta efl:, itemque anfie & margo exterior, cui fèquentes verficuli,
idiomate Teutonico, infculpci leguntur, quorum hic fènfus eft Latine redditus:
Mater mihi fuît durum Ferrum.
Qtta Sobokm peperit indolis Aerariéi.
tldc Virunciäum profert Argmtctmu
Venufleque obduÛa eji Auro.
Hanc mihi Scutellam, proeter très alias, diverlb fingulas modo fabrefaélas peculiarique infcriptione
ornatas , Vienna Auftrioe donc mifit D. Joannes Fridericus Guntter de Sternegg ^
Pharmacopceus Terfonai & Aula; Sacn-e Cfefareoe Majeftatis, -Vir in Hiftoria Naturali verfatisfimus.
N u m . 17. Lîgnimi m Aes converfùm.
UarifTimum hoc exemplum ligni pro parte in Aes mutati, una cum plurlbus aliis foiïilibus valde
pretiofis, nobis comparavimus ex auäione Mufei FofTilium D. Antonii Grill, dum viveret,
Docimaftaî ad tabernam nummariam Amftelcedaraenfem, reique metallic^ curioiiffimi parirer ac
peritiïïimi. Segmentum hoc ligni, cujus fpeciem ignoro, a latere convexo Aes nativum monflrat,
forma minutorum cryftallorum veluti progerminans. Difficile autem eft modum, quo id
evenerit, determinare; nifi quis exiftimaveric, quc-e fupra de Ferri in Cuprum transmutatione,
per Aquam Camenti di£tam, memoraviraus, aliquid lucis heic afferre poiîè.
Forian lignum iftud, quod tenaci compagine efîe videtur, olim pali aut fulcri vice in Metallidat
dit Stcrk-watcr, (zegge ik, ) wanneer hec met genoegzame
Kopcr-declen bezet is, een ITiuk glad Yzer , gelyk een
Sleutel of dergelykc, daar ceni gen tydingclegt, geheel mot
een roede Koper-korft overtrekt. Het voorige gezegde, 't
•welk ons uit Hongaryen is medegeelt, bevvyft, myns bedunkens
, ook flechts, dat men op zodanige manier het Yzer
wederom kan tc voorlchyn brengen.
N . 14.. I). Stukken 'van een gcbrookcn F aar He-
Hoe fyzer uit Koorit^egeji.
Deze fluldcen van een Paarde-Hoefyzcr zyn ons uit Noorwegen
toegezonden. Dat in het midden nog Yzer is, wordt
b y A. N, 14. aangewezen. Het geen geheel Koper is, ftaat
by B. N. 14. Dat by C. N. 15. is Yzer dat nog niet is
opgeloft; 't zelve is van buiten rofchachtig, als verrocft bellaagen.
D. N. 15. vertoond een glanzig ftukje Yzer, 'c
geen van binnen, in het ftuk C., heeft gezeeten.
N . 16. Schaaltje uit Hongaryfcb-2'zer in
Koper verandert.
Dit Schaaltje uit Hongar>'fch-Yzcr ia Koper verandert, en
door de kunft van binnen uitgedreeven, is gemaakt tot een
Wi-nfchaaltjc , waarin ^'e^beeldt worden de wooningen, gerecdfchappen
en werkende Berglieden. In het midden is een
Bcrgwcrkertje van Zi lver , die een rotsje klooft. Van binnen
is het verguld , gelyk mede de ooren en de buitenfte rand ,
welk laatfte verfiert is met dit omfchrift:
Mem Mmer war das Eyfen hardt,
Gebahr ein Kind von Kupfer arJt.
Trägt von Silber ein Mann lein klein.
Und iß mit Gold bedccket fein.
Deze Schaal, nevens drie andere, elk op eene byzondere wyzc
gemaakt, en met byzondere omfchriften vooi-zien zyndc,
heeft my ten gcfchenlv van Weenen gezonden de Heer Johan
Fricderich Gumtcr von Sternegg, Lyf- en Plof - Apothecar
van Zyne Kcizcrlyke Majefteit, en zeer groot Kenner der
Natural ia.
N . 17. Jn Koper verandert Hout.
Wy hebben dit ongemeene ftuk gedeeltclyk in Koper
verandert Hout , met zeer vecle andere koftbaare Mineraa-
Icn gekocht uit de verkopinge van het Kabinet der Mincraalen
van wylen den vermaarden Liefhebber en Kenner , den
Heer ylntony Grill, in zyn Leven EfTayeur der WilTclbjyik te
Amfterdam. liet is een ftuk afgezaagd Hout , welke lbort is
onbekend: van ter zyde is het rond, daarliet natuurlyk-Koper
als in kleine Kdftallen is uitgegroeid, op cenc wyze, welke
men niet gemakkelyk kan nagaan , ten waare men in de
gedachten kond»vallen, dat het gezegde by N. 13 , nopens
de verandering van Yzer in Koper door het Berg Cmcntwatery
hier in eenig licht kon toebrengen.
Misfciiien heeft dit Hout , 'c geen van cenc taaie natuur
fchynt
R E R U M NATURALIUAI iir
.wia.iiv.11, ucc icucb aiiqua rerro munira, ali.
Ceteru. qu^afi Salicis li/nulîi^^/Slis^^'Se^o
Num. i S . Cinmharh natïva^ Japonka.
^''^"Idiflinflis granis confpicua, largiffime per Iianc eicbam
difFufa eft Matnx lap.dea, obfcure "grifea, vcnis albis, craiTis atque tenuibus ve uti | rmT
N u m . 19. Alla gïeha Cïnnabarîna ex Japonîa.
^ ditior eft, maïïulisque nativoe Cinnaln re grileus, venis aibis, auro velut refulgentibus, variatur.
priore etiam mafTulisque nativ;^ majufculis confita. Lapis obfcu-
'il-Mic t'ot-;,-.»-.,- f
N u m . 20. Gieba Cïnnaharma Hung
^arka.
CO pret,o _venal.s eft , ea qu.de™ , tanquam viLte medicata pollenno ? prLfeu; fi
Belg,ca ejus libra tngmta aut quadraginca florenis conftat , uti paucos ante annos
Hunganca CUJUS pondo plerumque tribus quatuorve floreni vendLr, ob pretZ minu ^ n
N u m . 21. Miner a Hydrargyrl ex Slnct,
Gieba eft obfcure grifei quafi terrei coloris, nonnullis locis nitore Fem micans, valde ponderofa.
Ex relatione Peregnnatorum Sinenfe Imperium permultoc habet montes ac metaliiMnas
quam lafffim.^ extenfioms, ex quibus ArgSntum vVum quandoque fnonte prote ^
^.dat; ut nullo labore haur.n queat. _ Virgineum id appellatur Iftque V,rifftmu7 C^roqu^^^
& ex minens ehcuur, ut m Hung^ia aliisque locis, de quo ope?^ c. unucii. cucuur,uc nungaria aiiisque iocis,operee Li mLeeryr, y , lSc.harocdt ^ ^ ^ T T l
Ranovins in fuo Mature ^ Artts Mufeo, pluresque alii recentiores, prolixe egerunt.
fchynt te weezen, tot een Stut of Paal in eenig Bergwerk gediend,
en waar in een Spykcr geflagen is geweeft, op welke
het Cementimter, toevalliger wyze in de Myn gedropen zynde
, het Yzer van die Spyker heeft opgeloft , en 'c bv zich
hebbende Koper op dit ftuk Hout in deszelfs plaats 'gelaaten.
Ik blyve zelfs nog te meer by deze gedachten, (hoewel
men op geene plaats eene opening ican befpeuren, waarm
een Spyker of eenig Yzer geweeft zou zyn, ) om dat het
H o u t , daar het Koper uit of op gegroeid is, zeer zwart, en daar
geen Koper is gegroeid, donker-bruin is, als of de kracht
of roeft van Yzer het had gcverwd. Verder is het Hout
alchgraauw, en zagt gelyk het Hout van Wilgen.
N . 18, Katuiirlyke Cinnaber uit Japan.
Dit ftuk Japanfche Cinnaber, is met uitmuntende fchoone
roode Cinnaber, daar geheele Greinen in gegroeid zyn, doorwallchen.
De Steen is donker-grys, met witte , brcede en
fmalle aderen , als gemarmerd , en met Goude en Zilvere
Hippels doorgroeid. Van onderen fchynt dezelve een wit glanzige
Talk of Spaat.
N . 19. Ander Cinnaber ^ Erts:^ uit Japan.
Deze tweede foort is nog alzoo ryk, en met masfive ftukken
Cinnaber begroeid. De Steen is donkcr-graauw, met witte
aders doormarmerd, daar zich als Goud in laat zien.
N . -O. Clnnaher-Mineraal uit Hongaryen.
De Hongarifche Ctnnaber-'Enz, welke wy hier verbeelden, is
wel ryk, doch zoo fchoon van kleur, noch zoo grof "reinie
m e t , en meer met witte Steen doorwallchen, dan de voorige.
Het befte daar van is fyn, gelyk roode verw-ftof, 't
zelve wordt 'er van afgezift en in de Medicynen gebruikt.
AVanneer dc Japanlche Cinnaber, die in greinen en fchoone
r o o j c aiï^raalende ftukken valt, goedkoop is, wordt zy, als
de befte m de Medicj-ncn zvnde , het meert gebruikt; maar
als dezelve dertig en veertig guldens het Pond hollandfchgewicht
koft, gelyk dezelve voor weinige Jaaren is geweeft
dan wordt de Hongarifche, om de goedkoop, die gcmcenjyk
maar drie i vier guldeus hec Pond koft , gezocht. De
kracliten en uitwerkinge der Cinnaber genoeg bekend zynde ,
zullen wy 'er ons hier niet mede ophouden.
N . 21. Kivikzihcr^Ertz uit China.
Deze Ertz is donker-grys, aardachtig en op eenige phat^
zen glanzig als Yzer , en zeer zwaar van gewicht. Volgens
de berichten der Reizigers, zyn 'er in Cliina zeer vecle Bergen
en Mynen van een groote uicgeftrektheid, en uit welke
iomt}^ds zich hec Kwikzilver van zelfs onthift en uitvloeid ,
zoo dat men het maar op te fcheppen heeft: zodanig Kwik^
zilver word Maagden-Kwikzilver genoemd, en is het allerzuiverfte.
Anders word het ook uit het Ertz getrokken,
gelyk m Hongaryen en elders, waar over Lenimry, Schröder
en 'oan Ranaum in zyn Natuur- en Konji-Kabinet, met zeer
veele laaterc Schryvcrs, omftandig gefchi-eeven hebben.
E e 2 Nu m . 22«