I
T H E S A U R U S
N u m . 4. Gkha aerifera^ cryßallina^ ranßlma.
Ima fede vegctatio Crj'ftallomm minutarum ; acurainatarum j albarum comparet; fuperne apiculi
tenues, tcrarii progerminanc. Locus natalis ignotus.
N u m . 5. Gieba aeraria^ Vïrginîana,
Aes abfblutum purumque heic non habetur, Jed alienis mixtum , prout in mineris omnibus
DbtineCj vanis coloribus ludens intus latitat. Lapis oblcure grifeus.
N u m . 6. Jes natmim ex Sttecia,
Gieba ultra trcs libras pendet, nec nifi media fedc & a latere aliquld lapidis quarzei, diluti
coloris, habet; reliqua parte merum Aes efl, abfolutifTimum, obfblete fufcum. Raro tam eximia;
malTa; effodiuntur.
N u m . 7. Aes mtwum ex Japonia.
Elegantiiïima gleba, qualcm rariiïime apud nos confpicere datur, Aere etiam inativo gravida,
intermixtum monftrat lapidem perpaucum, luteo grifeum. Quoe fûperficiem ornant, protuberantia
granula, guttis llquati metalli fimilia, venufHiTimo rubore nitent haud aliter, quam prcEftantifTmium
Cuprum Japonicum, quod forma baciilorum ad nos transfertur. Pondus eft quinque
librarum.
N u m . 8. Aes nanviim cum Cinnabari ex yaponm,
Gleboe eximice pondus efl Hbrarum quinque & dimidioe, cujus belTis fôlido conftat métallo,
ramorum more vegetante. Lapis interfitus, dilute cinerei colon's , fparfim granulis Cinnabaris
n a t i v e , veluti cryftallinis refplendet.
N u m . 9. Aes natmmi Siamenfe^ Metalhim c^ks a.
. Curio/î non ignorant, Kumphiiim'^ in fuo Mufeo JÎjnboineîifi^ mentionem facere metalli cLijusdam
GANS di(5t i & perhibere, illud in regno Pegu oeque ac in Siamenfi pervulgatum eiîèj
mcnecam, vafa & utenfilia cudenHn nnr fimdendo ex eo confiai, edicto autem cautum efîè, ne
p e r e g r e transferatur. Addit etiam, credere fe, ex Ctipro & Stanno colliquatis efîè compofitum.
Gleba hfcc eo nobis nomine tradita eft, quod iftud metallum, uti naturaliter fefe habet,
contineat. Equidem exiflimo potius, efTe Aes nativum , quod largiffime per totam glebam
difiufum minutis moleculis, pallide luteis, lapide dilute cinereo grifeo veftitis, fefe efTert.
N. 4.. Zeer war Krijlalachlig Koper-Ertz.
Het is van onder wiC, en kleinpuntig gekriftallifeert, en
van boven met fyne roodkoperige puntjes uitgewasfchen.
Dc geboorte-plaats is ons onbekend.
N. >. Koper-Ertz uit Kirginiën.
Dit ftuk Ertz is met geen ma^fief zuiver Koper doorgroeid,
maar 't zelve is 'er, gelyk in dc mcefte Ertzen, in verfcheide
kleuren in verborgen; dc Steen is donker-graauvv.
N. 6. Natimrljk gegroeid Koper uit Z-weeden.
Ilct zelve weegt over de drie Ponden. In 't midden en
ter zyde heeft het maar weinig lichtkleurige en Quartzachtige
fteen ; verder is het donker-bruin masfief Koper : zeldzaam
worden zulke fraaije ftukken gevonden.
N. Natuurlyk gegiveid Koper uit Japan.
Dit byzonderc fraaije en zeldzaam bier te Lande gezien
wordende Ertz, houdt mede masfief Koper, en zeer weinig
geel-graauwe Steen: die'er doorgegroeid is. De bovenfte korrelige
uitgegroeide dropjes , zyn zoo fchoon rood als het
fraaillc Japanfehe Koper, 't geen in ftaafjes overkomt. Die
ilolc weegt nüm vyf ponden.
N. 8- Katuurlyk gegroeid Koper en Cinnaber
uit Japan.
Het gewicht van dit fraaije ftuk is vyf en een half pond.
De gehalte is meer dan twee derde masfief Koper , takswyze
uitgegroeid. Dc Steen, die 'er tusfchen doorloopt, is lichtafchldeurig,
en op eenige plaatzen met natuurlyke Cinnaber,
in greintjes, als kleine lü-iJlalletjes, begroeid.
N. NatmrJyh gegmid Koper uït Siam ^
Metaali genoemd GANS.
ï l e t is bekend dat Rumphius, i'n zyn werk, genoemd de
Jmboinfchc Rariieit-Kamcr, IjDreckc van een Metaal, GANS genoemd.
Dit ftuk is ons voor het zelve, zoo als het de natuur
geeft, ter hand gefield. Dc voorn: Schiyvcr zegt, dat
dit Metaal in Pcgu zoo gemeen is als in Siam, dat men 'er
Geld van fiaat, cn Vaatwerk of Potten van giet, doch dat
dc uitvoer daar van verboodcn is. Ily gelooft ook, dat het
een mengzel van Koper cn Tin zoude zyn. Het fchynt ons
toe , dat het een masfief ftuk Koper-Ertz is , vcrtoonendc
zich het Koper, zeer ryk door het gehecle ftuk, in kleine
bleek-geele deeltjes, in een licht-afchgraauwe Steen.
Num. 10.
K E R U M N A T U R A L I U M.
N u m . 10. ^es natîvum^ Shienfe.
Prsftantiffima gleba oeraria ex monte Sinico Corflum Baga vocato protrafta eft. Montis not
T c i L m Ü l ^ i pu t e o s % , o t a n n f s Sitefcerc ac t^ajorcm n,etaU,
copjam Jargir^ S fides eft r n e ß o alnsque Aufloribus, promptuarium hoc eft unde Si
fundunt. Capto propria manu expenmento maffi hsc, feptem & dimidiam 1 b rL pSerans
N u m . II. GMa Aeraria^ Mexicana.
illnH™'" & amantifTimus & valde peritns
qu Jlud, ex puteo agn Pachmenfis, ab nrbe Mexico decern leucis diffiti, eff-offua> i n q ^ A !
gliam tranflatnm ac fib, trad,tum, magno in pretio habuit. Glebula quidem parv,^ nioli! eft,
o i m nl.I lapidem cryftalli more nitentem, quarzofu.n fefe diffund t
(^uam num. 2. hujus Tabular exh,bu,mus, gleba longe diverfa eft.
N u m . 12. J e s nat'wiim ex Hihernia.
v e l ^ I ' S g ^ r Î Ï " ' - P-e minuns
N u m . 13. Solea ferrea Midi in Aes cowerfa.
committitur Aqua, vitriolia-e, multo Aere impr.Tgnat^, qualem putei qui^
dam, in Hungana, a natura paratam ac metallicolis ^^uam C^;«.. J d i l a m , fuLunt- Vnc Fe -
' Z i o c — ^ ^ ^ ^ -- imbutafuera't, fic exc'ufiriocum
J Z Z T v ^ "' S ' " ' tr ansmut a t ionem hoc modo fieri,
deliquefcere & fol v i , tum aquam foJuto hoc
a Z l Z F AU^^ ^nfpifTan & ad ficcitatem redigi, mafTamque dein cum Vitrioli Cyprii
quantitate Ferro adhib.to oequiponderante cakimri, ut denuo in Ferrum abeat. Ex mafTa ida
calamta elegantiffim. colons Crocus Marlis, quo melior parari nequit, acquiritur.
At vero pervulgatum eft & qujbusvis etiam Chalcographis fat notum, ^çuam Fortcm, qua
utuntur ad erodendum, po/}quam in laminis a?neis fcalpro aut a r . icônes deJmearunt, quamqu^
d e lamma m lammam ^ansfundunt, tandem trequenti m Cuprum aflione particulis hm'us metalh
ita faturari ut mafTam Fern, davem v. g. aut aliud ferramentum,, aliquanto tempore in ea
repofitum , crufla rubra , ^rana undiquaque obducat. QU^E fupra memoravi, mecum per lite-
N. 10. NatuurJyk gegroeid Koper uit China.
Dit fchoone ftuk Koper is uit den Berg Corotum Baga in
Chma, en welke Bergs-benoeming, in het Hollandfch, Kopcrvloet,
beteekent. Van dezen Berg word verhaald dat
dezelve hoe langer zoo ryker word in 't uitleveren van Koper.
Indien men de Fries en andere Schryvers mag gelooven,
zoo is dit de voorraad-plaats, uit welke de Chineezcn hun
meefte Koper trekken, en waar van zy haare Beelden, Gei
c h u t , Klokken enz gieten. Volgens onze eigene ondervinding
houdt deze klomp Er tz, van zeven en een half pond, geen
vierdedeel van een pond ftecn; zyndc verder zuiver fraedig Koper.
De Steen is rofchgraauw, met Koper-groen begroeid.
N. II. Koper-Mineraal uit Mexico.
Het ftuk Ertz, hier verbeeldt, is ons ter hand gekomen
van een groot Licfliebber en Kenner der Mineraalen , welke
het zeer waardig hield , en uit Engeland had ontfangen,
alwaar liet gekomen was uit een der Mynen van Pachma ,
tien mylen van Mexico. Dit ftukje is niet groot, maar zeer
ryk met masfief Koper doorgroeid, in een als Kriftal-glanzende
^ekerlyk Quarczachtige) Steen. Het is merkelyk verfeliillcnde
van N. 2. op dit Tafereel.
N. 12. Natuurlyk gegroeid Koper uit Ierland.
natuurlyk gegroeid Koper is geheel zuiver,
ras
zonder eemge de minfte Steen. Het is geheel masfief, cn
overal even fraai, met kleine korrelachtige deeltjes aaneen
gegroeid.
N. 13. Hoefyzer van een' Muil-Ezel in Koper
veranderd.
Als men een ftuk Yzer legt in Vitriool - water , 't geen
Iterk met Koper bezet is, en 't welk in fommige iStynen
van Hongaryen door de natuur geformeerd gevonden 011
coor de Bergwerkers Cemm-mter genoemd worde, dan grypt
dit water het Yzer aan, verteert hetzelve en laat dc Koperdeeltjcs,
waarmede het bezwangerd is, in dcszelfs plaats Dc
verandering van Yzer, op dusdanige wyze, in Koper , word
echter van eenige tegengefproken , beweerende dat het Yzer
door dit Cewent-^ater vloeibaar word , zich met hetzelve vercenigd;
en dat mén dan dit Water , waar in het Yzer zich
heeft verëenigd, tot ccn masfa kookt, of liever laat uitdampen.
Hier na zoude men het zelve Cakineeren , met: even
zoo veel Cyperfche-Viti-iool als dc zwaarte van het Yzer
voorheen woeg, om dus het zelve wederom in Yzer te doen
veranderen. De gemelde Gecalcineerde masfa geeft een fchoon
gekleurde Crocus martis, die onv«rbctcrlyk is.
Niets is echter gemecner, en 't geen zelfs aan de Plaatfnyders
of Graveerders van kopere Plaaten genoeg bekendis,
dan dat het Sterk-water, ^qua foriisy 't welk zy tot het inbyten
van hunne kopere Plaaten , na dat die met het Graveer
yzer gefnceden, of met de Naald ge-etft zyn, gebruiken
, en 't geen zy van de eene Plaat op de andere gieten;
E e '' d a t