voor de munthuizen — nu f.25 i.p.v. f. 24 : 13 — en verbod van uit-
voer van muntmateriaal;
c. concept-instructie voor de muntmeesters, waarin de regeling voor
de Staten-munten verwerkt was en waarin een aantal, meest oude,
bepalingen voorkwamen om fraude door de muntmeesters te voor-
komen.
Het woord was nu aan de provincien, die zieh over deze
plannen uit te spreken hadden. De eerste reactie kwam van de
Staten van Zeeland, al dadelijk een grote teleurstelling voor alien,
die op een eenparige regeling hoopten, nl. de volkomen eigenmächtige
invoering van een nog verder gaande muntvoet-verlaging
dan het gematigde concept beoogde. Dat een provincie als Zeeland,
die steeds haar muntwezen behoorlijk geregeld had en zieh niet
door baatzuchtige muntmeesters om de tuin liet leiden, en bovendien
door zijn zeehavens over een van Amsterdam onafhankelijke aan-
voer van zilver beschikte, tot het slaan van minderwaardig groot
geld overging, wekte bepaald ontsteltenis, vooral in Holland, waar
ter Staten-vergadering zeer scherpe woorden over deze handel-
wijze vielen.
Reeds in 1675 hadden H.E.M. van Zeeland beraadslaagd over
middelen de ook hier stilstaande munt weer op gang te brengen;
in beginsel was besloten tot het slaan van een nieuwe munt, op
lagere voet, maar in overeenstemming met Holland, waar immers
de plannen voor de Staten-munten bestanden I52. De muntmeester
werd echter blijkbaar ongeduldig en diende 25 December een plan
in om een Zeeuwse daalder of 5-schellings-penning te slaan op
een voordelige voet, wat de Staten goedkeurden en aan Gecommit-
teerde Raden ter nadere uitwerking overlieten. Deze gingen ter-
stond tot uitvoering van het plan over en keurden 21 Mei 1676,
enkele dagen nadat hun officieel door de Staten-Generaal de drie
concepten voor de algemene hervormingen waren medegedeeld, de
instructie goedI5ä. De muntmeester werd gemachtigd een Zeeuwse
daalder te slaan, naar het voorbeeld van de in het begin van de
17e eeuw in Zeeland en Friesland geslagen stukken van 30 stuivers
of 5 schellingen, een denominatie, welke goed paste in het in de
provincie nog steeds gebruikelijke rekensysteem van schellingen en
ponden Vlaams, maar allerminst strookte met de wens van Holland
de gulden van 20 stuivers als grondslag te nemen; de muntvoet werd
zo berekend, dat een prijs van f. 25 : 5 aan de leveraar betaald kon
worden, liefst 5 stuivers meer dan Generaalmeesters zo juist hadden
voorgesteld; de innerlijke waar de kwam dus overeen met die van
de zilveren dukaat berekend tegen de in Zeeland geldende, maar
elders niet aanvaarde koers van 51 stuivers. De vervaardiging werd
met bekwame spoed ter hand genomen en 17 Juli verlieten de eerste
daalders de munt.
Z eeland, daalder
Voorschrift: Gee. Raden 21 Mei 1676
gehalte: 10 p. 20 gr. (0,876)
gewicht: 15J/£ per mk. (15,79 g)
remedie: 1 gr. en 1 eng.
Beeldenaar: Type I, Verk. 90,1
Vz. schild met 9 velden, waarin de wapens van de Eerste Edele
en de 6 steden en 2 ornamenten; bovenaan waarde-aanduiding;
omschrift: MOneta Nova ARGentea ORDiNum z e la n d ia e en
jaartal.
Kz. geharnaste man, voor hem gekroond wapenschild der provincie;
omschrift: luctor et emergo.
Type II, Verk. 90,2
Vz. de wapenschilden der 6 steden in een krans om dat van
de Eerste Edele; tussen de Schilden waarde-aanduiding; zelfde
omschrift.
Kz. als boven, het wapenschild iets naar links.
Geslagen:
a. 1676—82 (type I) .
b. 1682.—'86 (type II, met 30 s t )
c. 1686—78 (type II, met 5 sc)
Reeds 24 Juli alarmeerden Generaalmeesters de Staten- Gene-
raal, die van Zeeland opheldering verzochten maar <—• zoals te verwachten
— geen antwoord kregen I54. Ook de Staten van Holland
lieten hun misnoegen blijken, wat tot een zeer geprikkelde brief-
wisseling tussen de beide Staten-colleges leidde I5?. Het was echter
duidelijk, dat het niet zonder meer mogelijk zou zijn de vervaardiging
in Zeeland te doen staken. Wei bracht echter deze daad van
Zeeland een nieuw element in de discussie over de algemene plannen:
er moest nu haast betracht worden, anders zou de zilverprijs
door de omvangrijke productie te Middelburg definitief op het hoge