4 9 6 R- D O D O N A E I S . T I R P I VM H I S T O R I A E
lidivero panes ex laudàtiffima Typha fucti,01yrinis longé funt pratftantiores, afleruati v»' I
détériorés feipfis euadunc. Cùm enim màffa eorum fit tenax ac duéjtilis, denlatur maiotc °
in modu ni,& maxime cùm negligéter parati fuerint,adeb vt qui pànem huiuiceinodi n-ii
vnum aut duos dies,ac multo magis fcqucntes aliquot,comederit,putaturus fit | 3 jp£
triculo luoineffe. At calidus adhuC cùm eft,ab ipfis etiam vrbanisexpeticur, ipfiim^uCclnJ
çaféo quodanTmândünt,quein veriiaculo nomineôgujôAaxTOovappellant. Porro huncqnS
quetenerum eile oportet; & ipfum panera calorem clibaniadhucrçtinere. Qui certè hünc
in modum eft paratus.noh rulticis modo,fed vrbanis quoque hominibus in deliciis habetur
Qui verb trium quatuorve dierumeft, vel ipfis rufticismanditurinfuauidstpra-tereacoti'
cothi eft difficilior, ac tardais per aluuta iubducitur,quæ caüdo minimè accidunt:quitani"
ctfi ab Hordeaceo, quod ad deiedlionem attinet, multdm relinquitür ; non tamen in J
adeo, vt Miliaceus,eft vituperandus. Quin etiam corpus admodum, dum calidus
vt pænè Triticeo fyncomifto par fit.
Congeritur auteln in panes Typh* fernen repurgatum ,omnique vfu accommodate
nam Sc ex aqua manditur, haud aliter ac vocatum à rufticij ~%m-npysv, hepfcmate, quodalii
nommant, înieâü : nonnumquam etiam cum l’ale efitatur.
Et de Zeaatque ci fimilibus hadeuus: nunc èx lus faditia fequuntur,quæ apud veteresin
vfu elfe lolent, yt funt, Far, Chondrus , Alica., Tragus, Sefimilia.
D e F a r r e f a c l i t i o . C a p . x .
F a r alias naturale frumentum, quod G ræcisyvti oftendimus, '(ko. tff ZeiÛ appellacur; alias
res faditia artifque Sc non natura: opus, de illo fuperioribus capitibus, de faâitio ve-
ro modo.
Fuiffe autem iftud apud veteres illös Romanos, quos pulte farracea, non pane ,lonm :
teinpore vixiffe Plinius fcribit, ex Farre frumento fadum , nomen ipfum Sc frügi &reifi.
ditiæ commune,indicat. Quod inde tranllatum eft,ad euîufuis frumenti granum, ab vtricti.
lis quibus conditur,eo modo,quo Archigenes Far confier tradit,repurgatum, atque in partes
eonfradum.Nam Sc far Hordei,Palladius vino confpetfiim, phafianorum pullis primis die-
bus dare praiçipit. & Plinius in Ægypto ex Olyra Far confia lcriptum reliquit.
Modum autem conficiendi Farris, Archigenes apud Aëtium Sermone ix.oftesdit : si™
id eft, frumentum, ait, modico temporeaqua madefacito, indeque extradumacinpilam
conieétum, veluti ptifanam à cortice repurgato: vbi verbeortieem exuerit, tollito atque in
foie ficcato : deinde manibus tritum, donee penitus à cortice fuerit mundatiun,cra(ftlfimè
molito,ita vt granum vnum in quatuor aut quinque partes redigatur,& ficcum afferuato.
Porrp faditium iftud Far, præfertim ex Zea fiue Farre frumento, pleriquenoftræætatis
idem cum Chondro auf Alica effe exiûimarit, fimilitudine quadam eorum induûi.Chondro
etenim fimile eft, non tarnen idcircè idem, veluti ipfe Archigenes oftendit,quando Fat
Chondri modo coqui fcribit.
Dfiferentiam horum præparationis modus efficit. Chondrus liquidem gypfo arena ad-
dita ( vt paulo poll dicetur ) purgatur: Far abfqüe his cum aqua fola. Diffère verb etiam ab
Alica; Far etenim antiquum, quo Romanorum vetuftillimi vixerunt; Alica verb, vtPli-1
niusait,res nouaætate MagniPompeij riondum cognita, cui non Ibltim aqua, fed & créa
candorem teneritudinemqùe confère Differentiam præteteà horum etiam oftendit Tral-1
Iianus lib. Sc cap-vi 11. vtrifque vti diuerfis vtens, Sc eorum inter fe comparationem faciens,
Quod autem Germani ac finitimi Friûj,Hollandi, Batauique ex Flordeo & Auena.coh-
ficiunt, Farri fimillimum eft,ac eiusquoddam genus : Germant'©ïlipen/ Hollandi <©0?t appellant,
Sc ex Hordeo quidem@er(fcn ©mpttV «ôerftm <6ojt/ ex Auena verb
pen / Çautren <6oit.
Ceterum Far quod ex Zea fadum eft,facultate Chondro aut Alicæ quodammôdôli-
mile eft,nutrit ea de cauflà valenter,fed tardiùs defcendic,ægriufque concoquitur. Vfus tempore,
vt Archigenes tradit, Chondri modo coquitur,& à lànisin cibo fumitur. Pro ægris verb
varié apparatur, Sc epithematis quoque admifeetur. Ex Flordeo autem vel Auena f arle-
uiuseft,minulquealimenti adfert.
cl*- Eft & Far apud Aëtium cognomento Clufinum , non naturale aliquod Far; veriim pub
A"*»- quædam Farracea, de qua Martialis Epigrammatonlib.xm.
Im b u e p le b e ia e C lu f in i s fu lt ib u s ollas;
V t f u t u r i n v a c h û , d u lc ia m u ß a b ib a s.
ü
De Chondro ( f H a Hat. C a p . x i .
Ch o S: d R v sSc dxi^ ex faditiarum fimiliter rerum numéro funt. Fit autem vtraque ex
Zea, Sc Ghondrus quidem ex Zea Dicocco, Diofcoride audore . Theophraftus Sc ex
IHordeofîlueftribonum fieri Chondrum tradit. Galenus Chondrum exTriticigenereeffe
|ait,quod nihil aliud fonat, quàm ex Triticeo genere ipfum confici, non qubdTriticiautal- jterius frumenti aliquod gen us fit, veluti nonnulli perperàm libi perfuaferunt. Non enim
[fminentialiquod genus, fed res plané, vc diximus, faditia.
j Galenl&aliorum Græcorum medicorum interpreces yjnfw, Latine Halicam fiue Ali-
[cam interpretantur, Chondrum omnino idem cum Halica effe putantes ; qua in repion pa-
jrumà veritaterècefferunt. Chondrus fiquidem Sc Halica difterunt, veluti abundè vnuspro
hiultis Paulus Ægineta non vno oftendit loco : aut videlicet de vtrifque feorfim agens, Sc
[fuascuique vires ac facultates tribuens, vt lib-1. cap.LXXvi xi.aut vnam alterius loco fubfti-
[tuens,veluticap.xix.xxxix. & l x i i . libritertij.
Différant autem ha:c inter fe, non quidem toto genere,fed quodammodb, veluti genus
l& fpecies,aut potiùs vt vnius generis duæ fpecies .Nam Halica fuie Alica, Latinis ac Plinio
jgeneralius eft nomen,Græcorum cùm yfiij £jv,tum dAuyt ipfis peculiariter nominatam, fub
llécontinens.. ,
Eft enim vna Halica ex Zea,quæ Semen appellatur, propria quidem ac genuina,qua: à Pli-
[niojlib-xxn.res Romanaeffe fertur,Magni Pompeij tempore nondum in vfu. Haec à Paulo
[Ægineta Grtecè a'A/? dicitur,& à yaiJpa ipfo præparationis modo diffcrt; non ènim gypfo Sc
[arena veluti hic repurgatur, fed creta candorem pe'rfedionemquefuam affequitur.
I Eft verb & altera Halica, ex Zea in Africa degenerante,cognomento adulterina, Græco-
Srum Chondro fimillima : gypfo fiquidem Sc arena, veluti Chondrus perficitur: licet tamen
[Halica quidem ex degenerante, Chondrus verb ex Dicocco Zea fiat. Nam præparandi ratio
apud vtrafque nationes confimilis,eamdem effe rem prorfus oftendit, quemadmodum
f & ea diflimilis res diuerlàs. Non enim tam fpecies frumenti, quàm pràparandi conficicndi-
; que ritus ac modus confiderarjdus. Frumenti eninvaliqua diuerfitas, fpeciem rei faclitiæ
j nohvidetur mutare, modb in præparandi ratione nihil varietur. Siquidem ex Zea Sc Hor-
tdeo Fariex Zea Sc Hordeo fîlueftri Chondrustex Hordeo & T ritico Pcifana confici poffunt.
Qua autem ratione Chondrus conficiatur ac præparetur, in libris De agricultura, fiue
ytomnitM, Conftantino lmp. dicatis à Caffio Dionyfio Vticenfi, docetur his verbis :
I Zea tunditur Sc in feruentem aquam iniicitur,ac premitur s deinde gypfum album tufum
cribatum ,&arena:albilîîm.'eac fubtiliffim* ad gypfum pars quarta pa'ulatim admifeetur,
Sdonec Zea probe repurgetur. Prteparetur autéin Canicularibus diebus,ne acefcat. Poftquâ
Iverà rurfus totus perpurgatus fuerit,per cribrum denfius excutiatur. Optim us eft Chondrus,
:quiprimùm exeuffus eft ; fecundum locum habet, qui fuccedit-, deterior autem tertius eft.
: Halicaram verb præparationemPlinius lib.xvm. cap.xi.tradit:Halicafit,inquit,exZea,
j quam Semèn appellauimusitunditur granum eius in pila lignea,nam lapidis duritia conteri-
Itur.Nobilius, vtnotum eft,pilo vinâorum poenali opera,primoriineftpyxisferrea,excuflls
| inde tunicis, iterùm iifdem armamentis nudataconciditur medulla; ita fiunt Halicte tria ge-
[ nera,minimum, ac fecundarium ; grandiffimum v e r b a p p e l l a n t : nondum habenc
[ candorem fuum , quo prateellunt, iam tamen Alexandrin* præferuntur. Pofteà,mirum di-
Ihu,admifeetur creta, qua: tranfit in corpus,coloremque & teneritatem adfert.
Deinde paulo infra : Halica adulterina fit maxime quidem ex Zea, quæ in Africa dege-
nerac. Pinfunt cum arena, Sc fie quoque difficulter conterunt vtriculos, fitque dimidij
jnodij menfura, pofteaque gypfi quarta pars infpergitur.açquevtcohtefit farinario cribro
|lubcernunt.Quæ in eo remanfit,exceptitiaappellatur,8£grandiffimaeft: rurius qu* tranfic,
J aroiori cernitur, Sc lecundaria vocatur : item cribraria, quæ fimili modo in tertio remanlît,
cribro anguftiflimo, & arenas tantum tranfmittente.
Et hactenus quidem Caffij Sc Plinij verba : ex quibus manifeftum eft, «Anatà Chondro
airrerre,& Chondrum cum fecunda Plinij Halicaconuenire,vtramque item rem faâitiam
■ c**e» non peculiaria frumentorum genera:
Ceterüm Chondrus, vti Paulus libro primo tradic, egregiè nutrit, Sc glutinofos parit hu-
®ores;verùm puis ex eo confeâa nocet,quoniam quamprimùm craflëfcens incoâa perma-
n£t.Probatur magis ^uAoç ipfius ex integro Chondro benc decoâo,expreffus pcifanç fimilis.
in cetetis Chondro quidem relpondet, fed aluum magis adftringit.
; Galenus Chondrum valenternutrire,ac fuccumlentùm habere affirmât : fiue in aqua
Uffltaxat coitus, cum mulfo, vino duler,adftringentîve: fiue cum oleo faleque frixus fumat
3 tur.