4 5 2 R . D O D Ö N A E I S T I R P I V M H I S T O R T A E
Hyofcyamus Peruuianus. Hyofeyami Peruuiani altcraicon.
Ü
s i
Seritur Vere : fub Auguftutn aut quandoquc feriùs flores, femen pofteà fuccedit. |
America: incola: Petun appellant, alij Herbam facram, aut San clam herbaru : nonnulli I
Nicotianam, Nicolaus MonardisTabaco. Hyofcyami effefpeciem non forma modo qua-
lis luteo, fed Sc aflimilis oftendit facilitas. Soporem fiquidem inducit, mentem emouet,& I
fimilem ebrietati conftitutionem adfert,vcl folb fumoaccepto; vt teftis eft Andreas Theue-1
tus. Suntautem htecftupefacientiumacfrigidifllmorum opera,qualis eft Hyofcyamus.
Inferitur fîccum eius folium Palmat conuoluto folio ; deinde iilo vna à parte accenfo,per,
alteram fumus nidorque vrentis, patente orè naribufque excipitur, dolorum ita Ienitaenta, I
famis fitifque obliuionem, &t hilaritatem quamdam initio,poll largiorevfu ebrietatem
etiam, veluti à mèracïllimo vino, adfert. Expurgari veto Sc eo modo multos per os, aiuiit, I
humores, ac cerebri fuperfluos abfumi.
Calidum ac fîccum hune Hyofcyamum elfe, & quidem fecundo ordine, Nicolaus Mo*
nardis fentit ; ac vnà refoluendi, fordidaque repurgandi cum quadam exigua adftriûione n
facultatem adefle.Adeft verb Sc ei narcotica due Itupefaciens vis, turn Sc per aluum sxpur-1
gatoria ; nec non, vt Monardis fcribic, Sc alexipharmaca quædam.
Calidanrautem facultatem hune obtinerc foliorum ottendit acrimonia, qua: non moao I
guftu fentitur, fed & vlceribus neruolàrum partium virentibus folijs irnpoiitis, quandoque I
percipitur. Saliuam verb Sccômanducata folia ciimt ac pituitàm detrahunt; quod Scfumus I
aridorum receptuspræftat. Quae caliditatis haudexiguae hune participera effe oftendunt. I
Quæcumqueenimcommanlâ autinoredetentapicuicam euocantac faliuationem procu-1
rant,eaomniacalida habentur, veluti Pyrethri radix,& Pimpinellx faxifragæ, aliaque lirai-1
lis potentiæ. Narcoticaautem & huiusfacultashaud in obfcuro eft: nam fumo per os nard-
que recepto dmilis ebrietati, mente pertuubata, afteelus fuperuenit, cui non raro fonu,us I
iuccedit, veluti ab ailumpto Opio : quod Sc acrimonia quamdam guftu referc, Sc caliditatis I
idçircbhaudeftexpers ; quam Sc commanducatum ac ailumptum moxexerit,inpedore I
calorem quemdam excitans,mentem tamen non minus perturbans,vt PetrusBellonius Si»-1
Turc*opic gulirium lib. tertio lcribit, vbi Sc T ureas Opio frequenter vti referc, Sc femidrachmJt f01!' I
• 3ereipfumaflumere,nulloaliofuccedentempommodo,quàmqubdleuiindequadamV8-1
uti ebriétate corripiancur. Ita quoque & Hyolcyamus ifte guftu acris Sc ficulcate cali“us( I
' I , • I I ' uiarco-1
I ticam nihilominds facultatem obtinet. Confequi autem hinc videtur non modo
Rir j- aBjUin hune Peruuianum,fed Sc Papaueris fuccum due Opium ex difterentibus par-
r/ ° conftare, quibufdam videlicet acribus Sc calidis, alijs verb extreme frigidis;narcoricis
P ftupelacientibüs ; d modb narcotica vis due facultas extremam frigiditatem
r el (Luatur, vt Galeno Sc veteribus omnibus vifum. Sed fl narcotica facultas non ab extre-
r ‘ x quarto ordine frigida qualitate pendeat, fed à dibftantiæ eflentia procedat, poterit
R „frvamusiftecalidus fimul&nareoticus effe. Temperie quidem calidus, narçoticusau-
f inon temperatura, fed ab ipdus fubftantiæ proprietate : non feeds ac purganti medica-
ten uonà temperamento, fedextotius fubttantia: eflentia, fua vis adeft j de quo Sc
Peiiipt. prim* lib. primi cap. fexto fcripdmus. Vt vt eft,Hyofcyamus Peruuianus,quiacri-
foonla fia caliditacem oftendir, narcoticafacultate haud eft deftitutus.
Folia autem htlius cephalex ac hemicranix præfidio elle • tum Sc veiltriculo perfrigera-
[tionelaboranti, prxfertim puerorum, nephriticifque doloribus-prodefle, vteri fuffocationi-
' bus ptxfenti elfe remedio, articulorum dolores fedare, fi calefabta fub cine;ribus, parti do-
Lntiadmoueantur, Nicolaus Monardis ait.
[ Prodeft verb Sc ad dentium dolores Hyolcyamus ifte, fi linteo huius fucco imbuto dens
|extergatur,ac deinde ex folijs pilula admoueatur.
I Succuscum facharo coâus affumptufque ventris lumbricos expellit;vmbilico taméfolio
linipofito.Idé verb SC vlcera vetera expurgat, detergit,& ad fanitaté perducit: codé audore.
[ Vtuntur autem huius folijs apud Belgas etiam plerique aduerfiis feabiem cutifque feedita-
fces Scad vulnerum curationes. Calidis verb SC robuitis corporibus tantummodo adhiben.
Ma,&ntqui fentiant: debilibus fiquidem acfehibuSnon fore tutum horumvfum. Atque
ihanc vt videtur, ob cauflàm,à Petun herba mulicres (quod ait Theuetus) in America abfti-
fcentjiieque vllo vtuntur modo.
F Succo verb huius epoto quatuor aut quinque vnciarum pondéré, aluum vehementerfu-
[piàinfraque purgatam;lougum deinde & profundum fubfecurum fomnum , abamico ob-
ictuatum accepimus:fuit autem is qui affumpfit rufticus, homo fortis,mediæ xtaris, hydro-
®e laborans.qui ex fomno expergefadus,cibum potumque poftulauit, ac deinceps bqnè ha.
jbuit.Atque hinc expurgandi quoq; facultatemHyofcyamum hune habere cognofcere licet.
I Narrauic verb Sc idem fe aqua èxYoiijs per organa deftillata à-febribus rufticos multos li-
ibetaife, hac pauco-tempore ante accelfiones propinata : deinde oleum ex relidis fæcibus in
Ifaçcttlo fufpenfis collegiflè. quod ad feabiem vulnerumque curationem fingularp fqrçt ac_
blimiiinT.aridarum verb fçcum puluere ifatertrigines non modb hominum,fcd Sc equorum
Eifijeurari.
[ Tenenisqaoque 8ç huneHyofcyamumrefiftere,Sc toxici malitiam reprimere, vulaerh
IbusTuccoinfufo.folio deinde luperpôfito, Monardis referc : qui-&caduerlus omnium vene^
matorummorfus hunequoque commendan.
Inter Solana vnum hortenfeeftiVeficarium, Soporiferum, Manicum rehqua, quibus
Lethalevocatumexrecentiorumaccedit fententia.
I Hoptenfe Solanum caule cubitali affurgit,frequentibus alis ramofo, folio nigricante,mol-
il>, lato jOcymiaflimili, fed latioreac maiore : flores candïduli: baccx aliquot in racemis aut
Fpotiùs vmbellis exiguis dependent : per initia virentes; maturx yero,aut nigricances, aut ru-
b’entes, aut lutei coloris: radices candicant, tenues Sc fibrofe.
j - Solanum tftud multis gignitur locis,nec enim modb in hortis, a quibus. cognomen tam en
accepit, Sc in quibus crebro alijs herbis permixc*m reperitur ; verum Sc fecus viàs, agrorum
luargines, fepimenta, veteres parietes,ruinas,Sc in aiperis ruderibus fubinde reperitur.
Æftate autem,& in multum quandoq; Autumnum floret:&t tune quidem fruefos maturi.
. Srpv^oçGrxcis« çpuyvoçroiTraibç : LatinisSolanum,'ScSolanum hoitenfe. Of-
[fichais Solatrum: nonnullis Morelia,Vua lupina,& Vua vulpis : Hifpanis iimiliter iMorelU,
[ScTtruamora. Marcellus vêtus medicinx feriptor, & plerique alij eiusxtatis, Strumum ap.
[ pcllant. Plinius lib.xxvti cap.vm. etiam Cucubalum relert nominari. Vtraque vox inter
l'Confufaneas Solani appellàtiones apud Apuleium etiam extat: qui omnia Solani genera vno
icapite complexus,nomina eorum inter fe foedè permifeuit. Gerniaiiiseft 5îa(g.|^aDK Bel-
rb>s Kaftapc: Gallis More lie \ hsXïsSoUtro.
f Vfis autem Solani, audore Galeno in lib. Defimp. med. facult.ad ea,quiercfrigerari &
I adftringi poftulant:poteftbfnina hax duo ordine fecundo. Quod Sc in lib. De aliment.facul,
s affirmât,vbi inter ea quibus vefeimur, nullu elfe olus ait,quod tantam habeat adnridionem
^ - ac So