1 4 R. D O D O N AE I S T I R P I V M H Ï S T O R I A E
g u mm- Succedunr Catharticis, quæ inter fe vel maxime conueniunt, vel admodum dilfentiunt.
Namqiwin multis rebus dilcordia dut côcordia reperitur, baud aliunde quàm ex fubftan-
âijfennùnt. tiat euentiaprouenit.Grçci Dilcordiam A Vu 7Ta 51'1 ü 1', i d eft,difiènfionem:Conçordiam
a»*iïu* Via.t', id cil, confenium vocant: Plinius odium 6e amicitiam nominate Hæc aurem non
s»f4ir«9u« m°dô in animantibus, fed & in ftirpibus alijfqüe fenfu carentibus pbferuantur. Apud va-
rios fcriptores exempla non pauca rcperiuntur,quæ moleftum foiet hue referre:fatis vifum
. fuit nonnulla attulille, qua: amicitiæ 6e odij in ftirpibus teftimonium exhibeant.
Permaalia Brafiicæcum Viteodiarii etemm contigeritBrafficam îuxta Vitem plantari ,
farmentum V ids augefçens,ac Braificç appropinqpâs, nonampliùs rcâè procédât,fed retro
verticur:Sic&Bralhcæ, dum coquitur.u vmuin inftilletur,de ceteru non coquirur, 6c color
eius corrumpirur. Ex muko vino edam noninebriatur,qui crudam braflicamprælumfcrit.
Arnica V id Vlmus eft, cuius amplexu viuit St féliciter adolelcit.
Quercus & Olea tam pertinaci odio diffident, vt altera in alterius Icrobedepaâamo-
riatur. r i
Filix non renalcitur arundine fèdfa, aut exarata vomeri arundine impofita : fîmiliter St
arundo interciditjfiexareturhiicevomeri alligata. . Interarundinem verôSc Afpara-
gosamicitia : nufquamenim quàm in aruudinetis lætiores Afparagi.
Arnica quoque funt Myrtus & Olea : item Ficus St Olea. ,
g«* parti Referuntur verô ad Quartas facultates,tum edam ad fuperiores confentientes aut diffen-
}ùTam‘ denc“ :>oroncs,quæ vnialicuihumanieprporispard.velnocentvelprofunt.Siquidpmpro-
nicuu. Pter fingularem & ipccificam à (ublfantiæ eflèntia proprietaté, St dilleniionem aut coniènlum3vni
partimagisquàm reliquis noxam inferunt vel benefaciunt.Quod Galenus lib.i.de
meq- fecundùm genera, exemplo Cantharidü ALepons marini ôftédit. Cantharides enim
mtra aftumptæ, reliquis partibusper qüas tranfeût iliæfis,veficam præcipue exulcerant; Le-
pus marinus pulmoni tantummadô infeftus,quamuis per alia membra niollia tranfeat. Sic
üc Betonica, Stoecas, Maioraria,& quædam aliae capiti v tiles:Tuffilago, Scabjofa, Hyflôpus
pedtori & pulmonuEupatorium tum St Hepacorium iocinori:Üeni Alpleniomrenibus Gly-
.cyrrlûz^ Virgaaurea ; vcero Pulegium, St Arthemifia, St aliæ tum liis,tum aliis partibus/
Etlumciant hæc de facultatibusj nunc quo modo ac ratione ad cognitionem faeukatum
peruenmqueat, occurrit docendum.
Quibus modü cogne fend* facilitâtesJlirptum, (yprimùm
î er ûdorem. C ap, i x.
( , V,: j ” ° *C fimPlidu“ medicamentorum & ftirpium facilitates experientia
quidem,tum St guftu,aç iapore. Ex odore quoque de his iudicari poffe apparet. Recen-
nan^raYntTr^i 1 ex llgnatuus fiuc fignaeuhs, aut fubinde Ifirpibus i
oder c a i ’ de ^aculta«bus, maxime Quards, indiciumredtèfieriautumant.
& M l autem gratia,odorisfenfum Deus Opt.Max.creauit/edtamende tempera-
tura comeauram aut îudicium facere,non permde tutum per odorcm,ac ex sultu vt Gale-
nus aie. üunt tamen quædam,quæ vt fapores nos afficimt. liquidem acida omiria, de præfcr-
mn acetum,odoratum mouetutem i t acria,vt Album,& Cepe,quçiion gdlfum modo,fed
& odoratum oftendunt ac mordicant. Sic m nomiulhs propembdum fimilis odoris fenfus
fenfuigullus ;verumhoc ni admodum pauas condngit. i^uandoque enarn- citra fmftum
ex (olo odore quarumdam rerum quahtates cognofcuntur, veluti fimi & alioruih foeddo-
mm,quæ guitare nemo aggreditur: fie & edulia pucrilagine corrupta,odore folo offendund
& ne guitare qmdem quilquam ea dignatur, fed promus abiieir, odoratui foli fidem ha-
bens. Noh tamen idcirco per odorem qualitates mukorum aliorum deprehenduntur.
Maxima autem potifiimaque cauffa, quamobrem ex odore nihil euidens iudicari queat
fubftannçelt mçquahtas: corpora enim pleraq; diffimili funcconfiftentia.de quarfi fingula-
rum partiutemperamento odornoniudicat,veluti Gal. lib. ivl defimp.med.Vacukatibus,
exemple Rofælatiusoftendit. Ceterum rerum odorabilmm vaporoia eft fubltantiaTeda
ergo ratione, quçcumq; odorata, eadem &t calida,vaporum enim copia à calore prduenrt
Auicenna autem odores non modd à caliditate,fed & fngiditate prouenire ait,& benè olen-
tes,& a quibus fentitur mordicatio, cahdos elle; illos verô qui acetum redolent, friafdos
Odoram autem quidam grau, dCaS'êlç, ac luaue olentes, qui cerebri toinàififlftibarèsi
■ difterenujsj (èd îpfisnon lunt,vt faporibus,nominaimpofita. Quæcumque autem odorata
eadem i t tenuium partmm, fed nonnulla ampliùs.noimulla mmiis. Quae autem odore de-
htuuntur.craffa: funt eflentia:,vt falfa & auftera,à quibus fi quid defluïtmaucum eft & craC.
um, ic mole fua Veluti terreum, ac promde per inipirationem in cerebrum nonincidensd
De
De Sitporibus. C a p . x.
Sap o b. e s ex quibùs de ftirpium, tum St aliorum fimplicium temperamento acfaculta-
tibus iudicari,& certiûs quàm ex odoribus, poteft,nouem funt: très calidi; acris, amarus,
it falfils:tres frigidi)acerbüs,aufterus,&: açidusures medij temperamenti;dulcis,vnduofus,
& infipidus. Acris, $//<ik,fapor acutus eft,linguam St os mordicat, pungit,ac infigniter Aerü f*'
excalfocit : interdum etiam fauces ferit, St quafi vrit ; qualis eft Piperis, Pvrethri, Euphor- f°r~
biijitem Nafturtij,Sinapios, Allij.,ac Cepç. Eorum autem que acria,quçdam elui aptaralia
minime. Horum verô nonulla fimpliciter medicamenta;alia nociua.fi affumantur,aut mor-
tifera. Eduntur autem quçhumiditatem admixtam habent-.vcNafturtium,Allium,Cepe, f " 1*
Quae verô citra humiditatem, cum tenuitate fiibftanti* infra tertium excalfaciendicom a >ù m-
fiftunt gradum,medicamentofa funt: vt A;oy/»mxd,id eft,vrlnam prouocantia : quae fudores dimmmm,
mouent ac ciunt, ac quæcumque incidendi ac per halitum digerendi vim habent.
Ex horum gencre quoque, fputi è thorace ac pulmone excreationem adiuuantia, men-
fefque promouentia. Sed tertium caloris ordinem excedentia, acria St vnà crafiio- Atria conns
effentix, cauftica funt, & veficas excitant, aut cruftas mohuntur, vt Canrharis, Ranun- mtof
culus,Chamxlea,&c.&ii tota fubftantia animanti aduerfentur, 2ndfi»d,id eft,putrefacien- ■
tia ac A«A>iTjf£i£c
Amarus, mxgpe, fapor, minus quàm acris calidus eft, infuauis ac triftis, guftum diuelMt,
veluti qui in Aloë, A'biînthio, Colocynthide, Gratiola, St id genus alijs lentitur. CralTa^'^'
autem huius eft materia & terrena.,
Amara omnia idcirco calida,lïcca,ac terreftria: reficcandi,extergendi,meatufque expur- Amant.
gandi vim habent, ac quia deficcando fuperuacuos liumores abforbent, putredinibus refi-
itunc; ac dulcedini aduerfantur, quæ fouendo humores, putredinis parens eft.
Salfus, fipor, calidam quoque facultatemhabet,fed mitiorem: ficcitatem verô salfm.
fatis intenfam,cineri,vt Galenus ait,alfimilem: non admodum linguam calfacit,fed ficcan-
do abftergit, éxpurgatq; valide ficcando.' Hic à fale nomen accepit,in quo elucethn medio-
cri materia conliltit. Salfa hinc moderate penetrant,incidunt, abftergunt,expurgant,valdè
ficcando tenues ichores St humores abforbent. Adefthis obfcuraquoque quædam adftrin-
gendi vis, non tamen linguam contrahens, qua carnes, pifccs, St alia fale condîta, conftrin-
' guntur, denfantur ac conferuantur. Quidam tamen fil, altero minus adftringit ; atque id-
circô vnus meliiîs condîta conferuat, quàm alius.
Acerbus fapor,Grxcis s-pwprôç, Arabum interpreribus Ponticusdinguam valdè contrahit, Aurtm.
it inxqualiter exficcando exafperat,omnino terrenus frigidufque. Huius faporis funt pyra
immatura, vuæacerbæ,corni frudus, Sic.
Aufterus, dvçvpor, quem Arabum interprètes Stypticum vocant,acerbo finitimus eft,lëd Auflrw.
mitior,minus quoq; trigidus aut ficcus: liic in Rhoë,Galla, St Malicorio fentitur,ac in alijs
plurimis. Tanra autem huius cum acerbo affinitas.vt pleriq; inter hos diftindionem nul-
lam fecerint. Yterque refrigerans, reficcans,adftringens,&: externam fuperficiem conden-
' fans eft : maioris autem minorifq; ratione inter fe dittèrunt ; nam Aufterus ficcus, linguam
non exafperat -, Acerbus verô ficcior, humidas linguæ partes valdè exafperat. Deponunt
autem vtraque,tam acerba quàm auftera, fuam qualitatem fenfim: femper enim quæ vete-
rafcuntjvel acredinem quamdam,vel dukedinem adfcifcunt,abieâa etiam adftriérione.
Acerbum autem, audore Galeno, trifariàm exoluitut; aut incalefcens, aut humefeens,
aut vtrumque fimul perfereris.
Si calefcat dumtaxat, nec fit humidius,nec mollius,fed durum, foliïm acquirer dulcedi- j.
nem,veluti Caftaneæ. Si autem humefcai,&humiditascrafiarum fit partium &aquea, au- z.
fterum euadet : fi verô humiditas tenuium partium St aërea,acefcet. Ât fi pariter humefeat j.
& calefiat, humiditas quidem aquea in dulcedinem, aërea verô tranfibit in pinguedinem.
AciduSjôgvs, guftum feritac pénétrât: citra fenfum caloris mordicat ac rodit : pollet te- AcUm.
nuitate fubftantiæ, idcirco penetrac: inaceto St omnibus acidis manifeftus.Refrigerant autem
acida omnia,St tenuitate fubftantiæ citô ac facilè penetrant: penetrando ac incidendo
acribus, medicamentoiis,qux infra tertium ordinem,haud lunt infirmiora-.non tamen diC-
foluunt ac diftipant, fed ftuxiones altè fubeuntis frigoris beneficio repellunt,& ficcitatc admodum
valida, fanguinis eruptiones cohibent ac fiftunt.
Dulcis fapor, y A uxuç, fuauis ac iucundus obledat, nulla qualitatis exuperantia moleftus ; ouldt.
vt in melle St facharo euidens eft. Relaxant autem omnia dulcia, fed minus tamen quàm
pinguia;afpera leniunt,concoâionem promouent,maturant. Materiç verô mediocritatem
obtinent, St humidam qualitatem nobis familiarem St affinem ; temperatè quoque calida
funt. Nullum enim eorum quæ valdc dulcia frigidum eft : poteft tamen modicè dulce ali-
B a quod