4 ' R. D O D O N A E I S T I R P I V M H I S T O R I A E
Multx ftquidem cum a nobis defcribantur, quasTriofcoridis xtas ignorauit ,plures nobis tlaffes
confiituendx occurrerunt, érfibinde Mix, quirnfint Hlius.
Dtdimm autem epetüm, hit qua vel facultate, v elparte aliquaprxcipui •vjhs fimiles fin t ,
caniungerentur; tnm ér ne formafigurdque rejpondentes, quantum foret pofiibile, ab inuicem
diueüerentur: v t in ipftus hijlorix progrejfi fatismanifefium.
&ed priufquam ad ipfarumJlirpium hifiorias, id ejl, deferiptiones, nomina, facultates,ér qux
reltqua f in t ,-veniamus, operxpretiumfuent,primum in genera qttxdamjlirpes ipfis difiingue-
re: partes deindefingularum explicate: facultatum pofiea differentiae prop onere, ér quibus modes
hx cognofci queantdocere. Quibus relii prxmifis ér explicatie ,fingularum hi fieri as minus
difficile er it profequi.
D E S T I R P I V M G E N E R 1 B V S .
C A P V T J,\
R ima au ccm ac fomraaftirpium genera quatuor font: Aitipov, ®upmp,
<t>puyam,.iu tlba. Arbor, Frutex, SurfFutex,&: Herba,
Aritr. ' Arbor foie AwSpau ddcitur, quidquid mox à radiée, crailb,lignoio,vnico
caudice fiue trunco buorosf vocant) aifergit,ramifq;compluribus
brachiorum inftar diftunditur ; vt font Pinus,Pieca, Abies, Quercus,
I Fagus,Betula, Ainus, Fraxinus,Platanus, Papulus vtraque, & ex vrba-
nis Poqius , Pyrus, Calbmea, Amygdalus, Cerafos, Olea, Nux iuglans, & ajix fondes.
F mux. Qatpsbc, fiue Frutex ad' iuftam arborum altitudinem non attollitur,nec cradkudinem harum
aut amplitudinem aiTequitur,lignofo tarnen caudice ac durabili quoque perennat.Hic
verb baud perpetub , fed frequenter complures à radice caudices promit, in ramos
quoque iparfos ac diuifos: vt font, Corylus, Rhamnus, Oxyacantha, Liguftrum,Virga
fimguinea, Sambuçuspafoftris. Plinius l ibxu i i . cap. xvc.efruricumgeneredie refect
Laurum, Cujpreifom,Cedrum, Iuniperum,T erebinthum,Lentifeum.
«>{(/-/«,•». Qpvytm, àradicihus •sroAusrsA^H.ac multis.exiguis caudicibus, vel potnis cauliculis exit,
fed in àltum haud ciSuvgiv.TroAt/x.P.aJ'ov quoqjac ramofom ell; media inter Herbam ac Fruti-
cemnaturam & cofifientiam habet: quia hgnofis cauliculis ad Fruticum naturam accedit;
quatenus Verb humilt,Herbas imicatur,yt font Spartû,. Rjubus,Rofmarinus coronaria, Lauandula,
Hedera,& quidquid lignolb caudice vel canle,aut humile ferpit,aut non admodu
enmium. attolktcir..Gaza Latine Sufirutice appellat. Sunt qui Gremiü dici affirment, fed Columella
lib.xii.çajvi-x.rufticos Cremia dicitnpminare forçulos aridos 8c minutos.Proarido ali-
qu° etiam ihterpres PfàLhàc voce vtitur ; Ecofla meafieutcremiuntaruerunt: Pfalmo ei.
vbi tarnen in Grxcis legitur tppuyioi, non pptlyswoi>. <hppyov autem diciturficcum & aridum.
nU.Hcr- nôa, apud Latinos Herba, çaules aut culmihuicfont molles, baudquaquam lignofi :.oi-
**■ gnitur verb & abfque caule,pediculps promens;,in quibus flores, femenque.j.a radiceautem
magna ex parte foliata-,vt font Plantago,Borrago, Bra(Iica,Beta,Triticum,Secale, Fafefos,
Eruilia,Cicer& olera, frumcnta,& fegjimina a£a,aç plures Sc infinite herbæ.
Atquè his quatuor velutrfommis gènyrum faftigiis, omnes comprehendi pofle ftirpes vi-
dentur.Cqntingit autem quand'oq;eX his nonnutlas vel culturæ mangpnio:vel negligentia
& incUria colentium:Vel alias foapte hatura ac fponte à figura foa delccfcerc,& adaliud genus
quodammodb tranfire. Inter Maluas liquidem qusedam fenis feptemlve menfibus
fanta longitudine ac craflitudine proficit,vt inftar halbe cuiufdam grandefcat^crborefeenC-
<j[ue baculorum vfom pratbeat. Similiter Sç Becam fobinde ampliorem magnitudinemac-
eipere Theophraftus lib. i. refect: vbi ciufmodi o l e c a C i a z a Oleriarbo.ces. vo-
cat. fic& Malua grandior faite dicitur. Tranfit etiam in arborem in quibut
dam regionibus Ricinus:, ahbi annua ftirps. Eodem modo & frutices nonnulliin arbores
tranfeunt: vcVitex & Paliurus,au£lore Theoplirafto. Et vice Verla,arboresnifi purgentut Sc
cultu retineantur , à natura & forma foa recedunt, Sc exarboribus in frutices dégénérant:
id fruticare arbores appellant.
Nonnultequandoq, etiam Herbie ad Fruticum vel &ptjyxvdiv fimilitudincm. accedunt,
quas fobinde- &afsrup,@a/sri7Mvt., ©«uroeicAç,©Æ/awoe,^.ClpjacofiAtçDiofeorides appellat:
quacvidelicet velvnccaules, vel. alias duriufeulis cauliculis afturgunt. Saluia, Androiarmon,
Polygonaton,Hyofcyamus, Dorycnion,Rhododendfon,&c. brduvot dieuntur. Botrysher-
ba Qapivoeidiic, Sc fimiliter Crithamum. Melänthium verb, Cliamxdrys, Ambrofia, Peri-
clymenum, Tragus, Paronychia, Solanum hortenfe, Aftragalüs, ÖaunV^t nominantur.
Polygo non
Polygonon femina Polycneinoic (Akacc: C lino podium Oapiiudr ippvyavoetb'k
Eupatorium no« <ppvytvoei£ni- AlylTon autem ppvydviov-
De Partibus ftirpinm. G a A; i i.
DI f f erent i as ftirpium fopefiore capite oftendimus, nunc ad partium explica-
tionem conuertimur. Sunt autèm Arboribus Sc Fruticibus partes quidem plunmx :
nauciores ippuydvoip: nonnullis verbHerbis pauciifimæ.
‘ pjarum autem quæda perpemb fois adfont ftirpibus: aim non Temper adhacrcut,fed fobinde
pereunt ac deciduntmuas idcirco nomrulli partes efle pernegant'.alij annuas appellant.
Perpetuç partes font,radices,caudices,rami,comces,ligni materiesjinatrix, medulla,Sec.
Annuæverb ßcnecperpetub præfentes, flores, calyces, iuli, fruâus, femina, capirula,filiquæ,
valuul*, inuolucra, vmbellæ, pappi, Sc multis folia etiam, fed non omnibus tarnen.
Folia liquide Arbores multç,& non pauci Frutices,deponunt;non défont verb etiam perpétua
fronde virentes: vt omnes coniferç (excepta Larice) Terebinthus,LentifcuSj Taxus,
Cupreflus, Malusmedica, Laurus,Tinus, Agrifolium, Rofmarinus, Nerion, Mytti genera,
Sic.
Radix fiue p "ifu, tam in arbore quàm in aliaquauisftirpe appellatur inferior pars, qua Radix.
terræ inferieur, arque ei cohairet,öc per quafn ahmenrum allicitur. Omnibus autem ftirpibus
hæc communis eft, exceptis pauciflrmis,quæ abfque radicibus viuunt,Sc augentur : vel-
uti Caflytha, Vifcum, Sc quod Hyphear dicicUr, Fungi arborum, Mufcorum Sc Fucorum
genera,qu*inter rpurànumerantarnencontingit.
Caudex in arboribus quidem ac fruticibus, qubd à radice fopra terram aflurgit, Sc per CauitI-
quem alimentum forfum defercut ; qui in herbis Çaulis Sc Cauliculus dicitur. Herbarum coutu.
liquidem caulis proprius eft : caudex verb ad arbores Sc frutices dumtaxat pertinet.
Scolones appellancur, qui iuxta arborum Sc fruticum caudices erumpunt ; luxuriantes stulma.
videlicet fobefles, SC inutiles è radicibus fruricationes, quac tarnen euullæ SC plantacæ fob-
,inde adolefcunc.
Truncus caudicis pars inferior eft radici vicinior, fiue qua: truncatis ramisfopereft. T r u n a u .
Rami, qui à caudice aut caule fifli multipliées fparguntur : funtque ipfarum arborum R ami.
quædam veluti brachia, quibus fefe latè diffundunt,& inomnem partem expandunt .
Vnde&tVirgilius : 1 um fortes laie ramos, ér brachia tendens. Confiant autem eau-1
dices,trunci,rami,ac radices arborum, cortice,ligno,8c medulla,quæ Sc matrix dicitur.
Cortex pars extima eft Sc vltima, à fobie&o corpore feparabiliss quo caudices, caülesjar- c,r“ x-
borum rami,Sc radices conueftiuntur;ac veluti membrana,operculo, ae crufta integuntur.
Eft autem hic fubinde vnicus : nonnullis duplex.
Vnicus qui cralfior, ex diffimilaribus partibus frequenter componicur. exterior pars
afpera,inæqualis,8£ non rarb rimofâ:altera læuis Sc æqualis.Hatc tunica à tuendo,& proprié
liber dicitur : quibus feribimus libris, nomen hic dédit.
Duplici cortice conteguntur Sambuçus, Frangula,& pleræque alia:.
Lignum, interior pars, cortice eircumdaca, fiffilis, ae dura ; veluti corpus aur caro arbo- t’iuum.
rum Sc fruticum. Huius exterior Sc cortici vicinior pars, mollior, ac albidior, Alburnum à a Humum
quibufdam dieftur : facile hxc putrcfcit,&teredinibuscrebrb obnoxiaeft.
Peiäines fiue K-mS'onç, linea: tunt fecundfim longitudinem in arborum materia, per quas rtShut.
Sc findi &-vnitas diflblui poteft ; qux Interualla etiam dicuntur.
Macrix,quod in medio ligni eft, à nönnullis Cor Sc Medulla dicitur- Mumx.
Medulla quoque eft, quod in medio ligni fungofom, veluti Sambuci medulla. Mtiulu.
Caules herbarum, 11 exigui, Cauliculi aut Coliculi dicuntur ; quandoque Sc Scapi aut CaalUuli.
Culmi ; vt Fabarum feapus ; frumentorum SC arundinum culmi. Cotimlt
Folium in quauis ftirpe,quod ipiiin veftit atque exornat : Grxci QuMot dicunt ; quo fpo- Folium.
liatx arbores aut reliqux fiirpes quodammodb nudx apparent.
Flos, /érâoç, arborum Sc herbarum gaudium dicitur, futuriep ff uäus fpes eft. vnaquxq; Fiw-
etenim ftirps pro natura foa,poft flore,partus ac frudus gignit.Floribus auté iuç funt partes.
Calyx eit,quo primilm flos continetur, deinde mox foetus clauditur. cdyx.
Stamina, qux veluti filamenta ab intimo floris finu è calyce erumpunt. . stamina.
Apices, crafliufcula quxdamin fommo ftaminum dependentia. Apias.
Vngues,veluti in rolls Sc aliis foliatis floribus, intelliguntur imx foliorum partes, quibus rngna
calyci cohxrent, décolorés magna ex parte, ideireb Medicinx damnatx.
lulus, quod rotunda Sc oblonga fpecie dependens floris loco eft; veluti in Iuglande, IU,M-
Gorylo, M orp, Fago, Sc alijs.
A J Fructus