Ï 2 R. D O D O N A E l S T I R P I V M H I S T O R I A E
tas>diiroluunt,feparant,ac expellunt. N ecenimduruscalculus vllis medicamentiscommi*
nui poteft, qui renibusinhçret ; nmltôvero etiam minùsis qui veficam occupât,; vtcumque
multa circumferantur, quæ taie aliquid promittunt: quæ il acria funt,8c ex propriè appella-
tis Diureticis,non modo calculum noncomminuunt,fedè conuerfb ad eius generationem
fâchint. Tenue etenim fegregantes, craftum cogunt, 8c excedentecalore cxcoéfum in calculum
conuertunt.Quodfi vero ex tempgratis aut frigidis ac.medijsDiureticis lint,nec hçc
eum comminuere queunt:ftquidem quod ex materia terrea, lento vifcidoque humorc per-
mixta intenfo calore induratumfvéluti calculus eftfid nec calido nec frigido diiTolui poteft:
tritura tantummodb comminui ac atteri poteft. Dura namque corpora ab inuicem, 6c ab
afperis atteruntur. Nullum autem eft,quod intra corpus affumptu, afperitate fua calculum
atterere airt comminuere queat. Tametfi enim lapis Ipongiæ, Sc fimilia alia al’pera hunc in
fcopum à nonnullis exhibeantur ; nullatenus tarnen ad renes aut veficam peruehiunt, ciim,
eb liquida tantum deferantur. Lithontryptica idcircö ac calculum comminuentia ea
tantümverè funt, quæ cohærentesatenulasdifloluereacexpellerequeunt. 8c talia quidem
funt Diuretica quædam calida ac ficca,tenuiumque partium, acria quoque,fed remiffiùs Sc
fimul amaritudinis nonnihil obtinentia, vt Virgaaurea, quæcrudos lentofque Immoles,
vrinarios meatus obftruentes, expurgat ,8c arenulas cohærentes diffoluit.
Mmfes e- , Quç menféS euocant,ftue f u u r m d y u y i , calida fmt aC tenuium partium oportet,vt cru-
uicmwt. j os ^ujnoj-gs cocoquant, craftos verb aclentos attenuare ac incidere valeant,8c meatus ex-
purgando ab obftludione liberare : qualia funt omnia propriè Diuretica,quæ menfium ex-
purgationem etiam promouent. Quodfi verb eadem graueolentia autamara,hoc præftan-
tiora >8c eificacioraftitura: Graueolentia liquidé vterum deorfum deprimunt : veluri fuauè
odoratafurfum trahunt. Atfurfum trahentia ad menfium remoram taciunndeorfum verb
deprimétiaeofdemciunt,velutiRuta,Parthenium,Chalbanum,fuccus medicus,Caftoriü,
Sc alia fimilia,. Amara vero etiam valentifis quam alia menfes euocant,quia magis expurgat,
fi quidem cum tenuitate fubftantiæ Sc acrimonia Cbiumftis talia fuerint : veluti Sabina, Ari-
ftolochiæ omnes, Myrrha,8c fimilia ; talia enim craffa atténuant atque diffundunt, vias ac
orificia venarum potenter expurgant. Sunt veto 8c alia,qux menfes, fed per accidens,
promouent: veluti qüx corpus longo morbo aut alias extenuatü reficiunt;aut quxidipfiim
nimio calore reficcatum refrigerant ac hUmeflant. Ciim enim ob lànguinis inopiä aut pau-
citaté menfes prodire nequeant,corpus ali,Sc optimis alimétis fanguinis copiaaugeri de bet.
vbi vero caliditas adurés ac reficcäs fànguiné abfumit, Frigidis ac humidis caliditas ficcitafq;
temperanda, 8c ad temperiem fanguis reuocädus,vttenuioraptiorq; ad fluxiönes reddatür.
secunäcu - Quæ verb ^oei«,fiue J\img?, id eft,fecundas àpartu reflétas expellunt,nec non & foetus
expeütntia. mortUos,eadem fimt cum ijs quæ menfium purgationes procurant; potiflimùm quæ poten-
tiora,calida nempe, tenuium pattium, graueolentia,ac cum acrimonia amara, præfertim li
* jn maiore quantitate Sc frequentiûs propinentur.
Bï- «i. Galenus Diureticis ac menles mouentibus annumerac. Sunt autem hæç, eodem
au£tore,duorum generum : quædam tuflim fedaqt, alia prouocant : quæ etenim ad craftos
humores è thorace excreandos faciunt, tuflim vnà excitant : econtrà, quæ tenues humores
incraffant,eamdem fedant. Nam quæ excernuntur, ea cum tufli 8c excufli aëris impetu ex-
pelluntur. Calida autem Sc tenuium partium,acextenuandi naturam habent, quæad craft
forum excrementorum tlroracis expurgationem adiuuant ; vt Hyffopus, Scabiofa, Marru-
bium, Iridis ac Helenij radices. Sunt tarnen Sc alia quædam mediocriter thpracem expurgantia,
non multfim calida,nec impensè ficca,fed nonnihil humeétantia, vel faltem,quæ
exalperata funt lenientia,vt funt Glycyrrhiza ,V uç paffç,Caricç,Sc fimilia dulcia,quæ refic-
cantibus firbinde prçftant: longé fiquidem commodiüs è thorace excreméta humidis quàm
ficcis educuntur. Conueniunt etiam thoraci ac pulmonibus medij generis Diuretica:
quæ fi frigida funt, tenues humores incraffant, 8c tuflim fedant, vt funt Cucumerariorum
■ fcmina,nuclei nuçum pinearum,8c fimilia. Præcipuè tarnen tenues humores incraftant,
ac tuflim fedant, Narcoticam vim obtinentia, veluti Papaueris codia,ex quibus variæ com-
pofitionesapudGalenum hb.vii.demed.fecundfimloca.tuflim fedantes.
Laâis ac lèminis effectrices facultates partim in alimentis, partim in medicamentis, Ga-
ranna. " leno telle, funt. Ladis quidem generationem promouet cibus plenior & su%jns>i; > flue boni
fiicci, & paulo quidem calidior ac ficcior, fi pituitofus fanguis ac frigidior fit : humidior
vero ac minus calidus, fi bifis infefta. Médicamenta autem lac prouocantia tenuium quo-
que partium, ac calida, & iis,quæ vrinas proprie mouent, amnia atqpe vicina, fed tarnen
mitiflima,vt Anifi Sc Anethi femina, Foeniculi verb non modo fernen, fed Sc lixccus. Ve-
hementiora, Sc quæ menfes euocant, ladis generapionem impediunt. Nam quibus men-
( t feruntur his in lflämillis lac nullum auf exiguum admodUm colligitur.
Semen autem générant, præter alimenta optimi iucci, & quæcumque lànguinis copiani stmm gc~
' fit etiam calida non admodum ficca; fed flaruofa : vt; bulbi, legumina pleraque, Or-
clues Etuca. Et hadenüs quidem de his,quæ ad tertij generis facultates refern contingit.
I De gtUrtu fàtultAtibus. C A P- v 11 t.
D I p p E.ji. e NT e s acvaldé diflimiles Quart» didsefacultates à fuperioribus funt : non
etenim-ëx Primarum quahtatUm aliqua dependent: neque Secundis aut TertijsfuCce-
, fed fubftantiç fille effentiç proprietaté confequuntur. Sola autem expetientia taies de-
. 1 ’nduhtur; neque alia ratione cognofei queunt : veluti quèd magnesrèrrum ad fe per-
I P. ila- attradumâj retineat, Sc quod vires eius allio debilitentur ; nulla adinuenit ratio, led
folaobferuatio oftcndit. Eodem modo SC quod fuccino attritucallàdo paleæ adducantur,
nec rànoneîvllacognitum : lie & nec multorum aliorum, quæàfubitantiæ ac eflentiæ fuæ
• finaularfproprietate virés-fiias exercent : atque ideirep bcculcæ, fpecificæ,Sc latentes appel*
lamur facultates. Ac taies quidem omnium funt fèrarum, Sc iaëoAm fiuc venenum
eiaculantium animalium : rum Sc eorum quæ , fine venéna appellantur Sc funt ;
auæ non manifeftis, aut ratione naturali perCepnbilibus qualitatibus, led lacente Sc occuft
ta vi mortifera funt. Animalia quidem venenata morfu,idu, pùndura, vel^etiarn attadu;
venena verb, fi intra corpUs affumantur. Quorum fingüla vti diuerfas obtinet ptoprietates,
■ fie Sc diuetfimode homini pctniciem adferunt. Ex tèrarum numéro Afpis letalem (opo- Anmaii.
■ rem adfert,K citbhominem tolht.Viperçidum dolores,rigorè,bfliofi vomitus,ûtis,& alia
■ erauiflima fequuntur fymptomata:fic SC Amplfift5enÇ,CeralHs)Dipfais,2B7rS^rçiaDryini,
SC aliorum-Ab Hæmorrhoo demorfis languis ab omiii parte profluit.Scorpij jScblbpendrç,
Lacerte Phalangia,8c reliquà eius generis,fuis quoque niodis nocent. Rabidi canis morlum
Hydrophobia confequifur.' Inter venena fiué deleteria quæ affumuntur, Cantharides vtmn*.
r velicæ piæàmèincommodant fLepus marinus pulmonem exulcerat-: Cerebrum catti fine
■ felis homines furentes efficit. Metallica,vt Cerufta,Argenti fpuma,SubiumfiueAnumonium,
Argentum viuum quocumque tandem modo apparatuni;Sc-plcraque alia,morti-
fera etiam,fed diuerfis modis:quædam quoque citiùs,alia tardiüs interimunt.Simrliter quo-
nue Sc letiferæ ltirpes, quæ non eodem omnes modo homini pernieiofæ.
Q uecumq; verb venems Sc venenatis idibus mederttur,fubftatif fpecificç proprietan hoc
auoqj acceptu m debent. Sunt autem geilere dupheia, Theriaca feiUeet,Sc Alexipharmaca.
Tlieriaca propriè dicuntur, quæcumque venenatis animalibus, eorumque mahgmtati Tbmac*.
refiftunt. Nomenàferis ioëoÀoiç habent, quæ âfe/aGræcisdicuntur,quo nomineomnia
animalia venenum eiaculàntia comprehenduntur. Ab his médicamenta quæcUmquejiiue
fimplicia, fuie cbmpofita, quæ ferarum venenum eiaculantium îjiorlibus, idibus, Sç plagis
medentur, ©iteran«' appellantur. Horum autem quædam feras malignas Sc leipentes
venenatos fuflàtu, inftratu,aut illitu fugant: alia ab his male habentes lamtati rel.ticuunt,ö£
y t idus, morfus,aut pundura innocua euadant, prællant.
Ex lllorum genere.lunt n8pi«Vfi“S ac A’«w?o»»&,qu« appenfa aut alligata vencflatorum
infidias,arcent; Sc non modb venena, fed 8c incantamenta magicainefticaciareddunt. fiXr
empla apud multos Audores coplurima extant. Succinum pro amuleto infantibus alfiga-
n : Corallium in domo inuidiam omnem amoliti larelcentein Scyllam in limine veitibuli
fufpènfam maleficiorü introitü depiliere,Elinius prçter alia multa fefert. Gaienus lib.ii, de
medic, fecundtimlocapleraq; recenfet,quæcoronæ modocapiti impofita dolores leniunt.
Dicuntur hæc Latinis Amuletaab amohendo,qubdfeihcet venena Sc maleficiaarceano- AmuUta.
Appellantur verb Sc A’As^ wnera, quandoque Sc Amuleta. -
Alexipharmaca nominancur, quæaduerfus venena8cdeleteriapharmaca adhibentur;
nonquiaem extrinfecus corpori appofita autadmota,fed intrqaiiumpta. Hauern exila-
mantur 8c A’AsgiT^eradici. fed Hippocrati A’ai JiTfe/aiunt contra ferardmorfus re media.
Cumvenenis aflinitatem habent multam Cathartica, proprie quidem ita nuncupata.
nam fi in ijs propinandis modus aut menlura excedacur, non modo vehementer nocent,
.fed 8c è vita hominem fubinde tollunt. Dicuntur autem Cathartica dupiiciter :
Generaliter quidem ea omnia quæ qUouisexcrementa expurgant modo, vt funt diure- j.
tica,expedorantia, menfes mouentia,Sc ceteraquæcraftos humores atténuant, meatus ob-
ftrudione libérant, Sc vias aperiunt: de quibus, vbi de Tertiis facultatibus.
Minus verb generaliter id eft,per excellentiam Cachartica vocantur,per infe- a.
riorem ventrem 8C vomitumpurgantia, quæ propriè Kaâapmà', 8c non qualitatum, quæ
ipfis infunt,vi aut potentia, fed totius fuæ fubftanhas proprietate ac fimihtudine familiärem
fibi humorem attrahunt 8c educunt.
I Succe