Emoäientut.
Tua mo-
uentift.
Induran-
D urum.
Motte.
c»i*e■ot*iƒa*.-
Ramm.
Denfum,
Qonden-
Jantia.
Vt de fimp.med. facul.lib.i.cap.xiv. refert, aqua per pilos SC veltimçnta profluit, partes ha-
bcns diuifibiles,& quæ facile in minutiflimas diltrahi poflunt.Aërfimiliter,eodem auftore
lib.i. c. xxiv. in tenuifiimas partes cbminui cur, per corpora denfiffima exquifîtè penetrans.
Atque ideireb quæ tenuiuni i'unt partium ,aërcæ ciTenuit: ac lubilanti.e participant: cuiul-
modiodorata,quasquarenusodor'ata, tenuis funt fubftanciæ;Vt Paulus Æginetateftatur: fed
quæ craflarum partium, hæc terrellria funt.
Quæcumque autem tenuium funt partium,ea &c facultatem fuam liquori alicui, veluti
vino autaquæ,facile ac cito communicant : è contra,quæ craflarum partium difficulter ad-
modum facultatem in liquorem deponunt.
Exempli gratia,Piper,quod quidem craflarum eft partium,exiguUm aut nihil odoratum,
facultatem liiam penes le retinet,neque liquori communicat, eapropter &c eius virtus circa
ventriculum hæret,âd hepar vixaut non pertingit, vt Gal. lib.i. dè fanit. tuend, teftatur.
Calla verb, quam vulgo Cänellam Sc Cinamomum, tenuiorum eft partium, multum
habens aëreæ efl’entiæ, odoratiflima,vires facile communicat,& in liquorem transfundit.
De Secundis f&cttltdtibus. C ap, v i .
SE c VN d æ facultates Primas nullius alteriusinteruentuconfequuntur. Ad has autem
referuntur,quæ emolliunt,ihduranr : rarefaciurit, condenfant : aperiunt, cbnllipant : at- -
trahunt,repellunt:abftergunt,expurgant,atténuant,illinuntjobilruuntjincraifant,dolorem
fedant atque excitant.
Emollientia, MaAsuraza, funt Sc dicuntur, quæ duros tumores Sc feirros molliunt.
His affinia funrAicc-nbro« liüe E m W , quæpusmouentivrraque enim çqualé ac fym-
metrum calorem poffident, atq;illi refpondentem ficcitacem;diuerfo tarnen vtraq, modo.
Pus mouencia iimillimum corpori cahdum producunt abfque vlla humiditatis aut con-
fumptione aut adiectione.
Emollientia paulö maiorem,quam pro natura, calorem accendunt, Scnonnihil humiditatis
contrahunt, quocirca ilia quantitate quidem magjs,quam qualitate caloris agunt; quæ
verb indurata emolliunt, qualitate potiüs. Emplafticum ideireb medicamentum eit, quod
exaftè fuppuratorium : nam fl fubltanriam caloris innatiaugere, nonintendère quàlitarem
conueniat, poros corporis obftruetos efle expedit.
Sunt verb Sc alia emollientia quæ humiditatem confequuntur,omnia enim humida mol-
lia funt, fl cum calore modico humida perfeuerent : ob id fanguis mollis, quia confiftentia
liquidus. Fit autem humedtario, & ab ca mollitio ; vel penitillime in totam partem, veluti
per nutritionem,quæ vera humedtario eit: vel fuperficietenus, non per totum,fed per Ipatia
rerum inania, qualis fit à balneö, vel fotu aquæ dulcis.
Indurantia, 2zAnpraz.ee',propric ea funt, quæ citra caloris aut frigoris exceflum reficcaut:
nam & frigus quidem indurat,Si calor nimius. Adipes & alia frigore condenfantur; lutum
vi caloris ignei in lapides conuertitunfed hçc alib modo quam reüccatione fola fiunt. Red-
dicur autem durius iola reflecatione, quod aduentitio humore emollitü eit : veluti in vlce-
ribus humidior ac laxior caro, ad quam duriorem reddendam, exficcancia conueniunt, à
mordacitate , erofione, & aliis vehementibus qualitatibijs aliéna. Omne flquidem quod
ficcum, dumm. Siccum autem bifariàm ficcat & indurat ; alterando Icilicet & ficciorem
reddendo partium eflentiam, quod propriè durum , aut humörem in poris ac fpatijs con-
tentum confumendo.
Elt verb Sc dumm repletione, veluti cdm vter aliquis nimidm repletus diftenditur, fed
quod renitens Sc a.n'mnrov, non durum Galenus appellat. Inter Indurantia idem lib. v. De
iimp'. med. facult. eriam refert, polteà llszvfajjzee, Kl eit, Coi.denlinua appellat.
Durum autem dicitur, cui caro noltra temperata cedit.
Molle, quod eidem carniac cuti cedit, fl quidem corpus fimplexfuerit : Quod enim ex
pluribus conftat, aut fefe conringenribus, ficut tritici aceruus : aut inuicem implicatis, vt la-
na,pili,fimul Sc cedere poteft, nec tarnen efle molle.
Rarefacienria, A’gjuMnza,flue A/aÇo/j«7)Ka,Refoluenria,dicuntur,quçcutis poros dilatant,
Sc partium fubftanita tenuiorem rarioremq; reddunt. Modicè calida hçc natura funt,& tenuium
partium,ac quàm minimü reficcant; vt Chamæmelum,Althæa- Caliditas flquidem
excedens non rarefacir, fed admit,& per adultionem condenfat Sc reflccat : moderata caliditas
vias aperit, Sc in profundum per fubftantiæ tenuitatem pénétrât, ac dolores lenit.
Rarum au té dicimr, cuius partes Ipaciis inanibus interceptât funt.vt fpongia, pumex, SCc.
E contra verb Denfum ell,cui nulla inania funt fpatia aut parères pori,fed partes côpactç.
Condenfantia, nvwnxdjRarefacientibus contraria funt,poros cötrahupt, Sc rara humidaque
daque ineraflänt, folidioraque reddutinT alia exiltunc quse refrigerant,non terrena: tarnen,
nec aërea,fed aquea,&nihil aut exiguum omnirio adftringunr. Deb'iliceremm haeccontfa-
lrunt &conftringunE,mmiïurn proprer moffitiern,vt Semperuiuum,Portulaca, Scc.
Aperientia, AVassusrazd, valorum ofciila fefcrant,8£ aperitint,crafliorum funtpartium, Aptrlen-
calida‘,aeria,& mordaeiä; vt,Cyclaminus, Ällia,Ca:pe.
Conltipanria, ■2,-nynnvtè, quae Sc Contrahentia, Occhidentia, ac Conftringentia dicun- cmfifd»-
rar ofctflaeoHcludunc, Sc fenlibiles exereriones cohibent; frigida funt, crafl’arumque par-
tium Kciuidem eitraacrimoniam: vc,Bolnsarmena.,8cterrenorumcorporumGomplura.
Qua: etenim valenter conltipare & conftringere debent, robur. quoddam renitens ac du-
rius- habeant oportet, quod erafla Sc terrellris fubltantia confert.
Artrahentia, E'Aztiz« , B’mnmtaa, ex alto fuecos euocant Sc exträhunt; calida funt Sc té- AtmUm.
nuium partium . AttrahiC liquidem calidum, Sc quidem quod coninnbtam habet partium
tenuemeifeficiam,vehefflenrius. Moderate autem attrahuntcalida&iiccafecundoordine:
potentmsquat tertij funt ordinis: maxime verb quie quarto ordine calida, pro ratione enim
caloris fit actrabtioi Eft autem Attrahentium duplex materia,aüiäore Galeno, vna itmfflviicjhoe
eft,fpontè nata-,flue quse talis ex feipfa eit; altera verbex putredine arelcente genfe-
rationem fortita. Spoiitè nata,vc Diiäamni elfentia, Thapfiae, Sagapeni, Sce7 ~
Ex putrefactione, qualis eft fermenti Sc nonnullorum fiinorum elleiitia,.vt fimi colum-
bini non ramen omnium. Sunt verb Sc Attrahentia qua? dam,qua: a totius eifenti^ fimi-
litüdäne, iron a qualitate manifelta: talia-funt omnia purganria medicamenta quatdäm
alexiteria, qua: admedicamenta pertinent, ad quartas facultates relata.
RepercLitientia, AVo:te5v5Jxa,in alcum flbioccurrentes tiiccos repeldunt: frigida funt,&
craflarum partium. Frigidum liquidem repellit. quod,cum vnaconiunbtam cralfltudinem'«»'«.
partium obrinec, eriam violentius propellit ; qualia funt acerba&auftera:vtOmphacium,
ßalauffium,Malicoriuin,&c. Repellünt verb Sc Adltringentiaiprseferrim queaparrium
tenuitate adiuuantur,vt ë nueum iuglandium eorricibus expreflus luccus, maxime valideqf
adltringens, qui tenuiflimseellfe lubftantixollendidur: Adftridtionem> liquidem tenüitäs
liibltänri^adiuuatquam maximè.alia etenim Adltringenria,ob fubftanrisecraflitiemfacitö
in altum penetrate non poflimt: dum viam fibi ad interioraetiam prsecludunt.
Abllergentia,Pru7»?/*a ,liue detergenria,lentos,glutinofos humores in liiperficie,cutis pö- Abn>rt,n-
ris,vel eriam-vlceribusadh£erefcentes,eluunt atque extergunc.vimihabentexficcandicum1''*-
tenuitate fubltantia:•; nee refert calida lint an frigida, neutraenim qualitas abtionem ïmpe-
ditJnifiexcelTerit.Namabltergunt frigida,veluriHordeum,LimonumfuccuSyIlelephium:
iteih‘& calida, vt Mel, Sacharum, Sc alia:
Expurgätia, E’z ®:9itfi7i*^,qux & Galeno E’*<Pö!Z'n*a',id'elt,ab infarvtuiiberanria,öbliru-Ia!?*tf*»-
ftiones tollentia, fiue,vt vulgo, deopilantia, non täm poros cutis, quam interiorfl vilcerum
meacus expurgant:vtioeinoris,lienis,venaru:qualia lunt,Nitrum, Abroconu,Lupini,& cetera
nitrola,& amara-,etiamfiexiguu aditnng.it. Sunt hatc lübltanri^-ratione ab Abltergen-
tibus minimè diuerfa, fëdratione maioris Sc minoris diSérunt: nam qu* poros Sc meatus
internos expurgät,tenuiorum magis limt parriu,ac moderatècahdaiVtnitrofa Samara. Iam
Sc quse cuti exteriüs impolica,fordesflue in cute fiue in vIceribus exrergunt,adltringendl fa-
cultate deltituutur: intrinfecus verb afliinipta,eriam fl adiundta-qu^dam adftriëtio,poflimt
tarne fic nihilomiiiÜ5quoque magnospurgareabftergereq;meatus,cuiufmodi in vilceribus
& vafis flint. Narn foris meatusexigui prii)s;abadltribtioneoccludüair,quam probe queant
expurgari-. Acqiue circa ventrem parcesomries , qUas^ue iniocinore,liene, aliifijuevifceri-
bus, cdm maximos in fe meatus habeant , maius accipiuntcommodumiex vaforum corro-
borarione (quod per adilrlbtioné fit ) qukm proprer öldulorum oxiguicatemaucangulliam
Isedantur. Proinde interius Abfinthium expurgarepocelt: föris vero extergere nequit.
Actenuantia, M-nfbrrtm, iius cxteiluantia , liuiulmodi ornma funt expurgantia, calidä
quidem eriamactenuiorumiparrium,. Protinus etenim expurgantibus Sc obltructionesex-
pedienribus ineft, vt craflbs-humores-ae lentosextenuanai-vimilrabeant-: auäore Galeno:
Illinentia,E'^3Aanxa,Abftergenribus-omninö Gontmriaifünt.cüris enim poris illita tena-Eraf A/li-
citer mhxrent, eofdemque opplent ac obftjuunt; velüti'pinguiasglurinofa,& terreftnaf4’
acrimonia&afperitatecarenria-vt adipes,oleum,refina,buty rum,lyörgy tium,bolus,creta,
farina a d d 11qj: q Li o re: i t e m Sc alGë,quod:forisadmotum,emplalticam sc fubftanriam-& facultatem
obtmet; intro verb aflumptum amarimdine fuacxputgac&aperit. Non deiidca
ratur inhiscaloraut ficeitas, fed fubltantia,qualem diximus, ellèntia.
Obftfuentia, flue E’^^otz-uza, hzc eadem. lunt & najzraza', Iticraflantia: nam vel-qj/lr»«),-
uti Detergentia atque Expurgantia poros ac meatus ab obftruiäione hberant, fic bzc"*^ _
eofdem