I O R. D O D O N A E I S T I R P I V M H I S T O R I A E
eofdem obftruunt atqüe infairciunt, & craffos lentofque corporis fuccos reddunt.
Dtlmt Dolores fopientia ac ledantia duo funt: quasdam enim reuera. talia.vt Kt/oJvmSc Uaptiyifepicnita.
£jtxc^ yocata: aliatantumjled impropric, dicuntur, Napxatmctt videlicet; veluti , fiquis ho-
minem mortuum anodynon dicat, quia dolore vacet.'
Antiytm. Quaautem reuera A’vöJbm aut na/Hijoeaxa, partium limttenuium,äcmoderateadmo-,
duiji calida, non multö quam temperata .calidiora; ex primo nempe ordine excalfacien-
tium ,ac A'&tiama, fiue rarefacientia. Hase enim quidquid in partibus dolore vexatis, Ihre
acrium, fiue lentorum, aut crafforum tenuibus poris infaritorum humorum inhasret: vel
etiam quidquid vaporofi, cralfi, aut frigidi Ipiritus exitum non inuenientis inclufum eft,
euacuant, digerunt, rarefaciunt ,extenuant, concoquunt, Sc aquabile reddunt;vt flos
Chamaemeli, lac tepidum, Sc oleum anethinum , Galeno tefte.
Narcotic*. Narcotica, N aptcaima, haud proprie dolores rmtigant,nec dolorum caufas auferunt,fed
partes frigore fuo ftupefaciunt: eft autem ftupor paulö minus quam inienfibilitas aut fen-
lus priuauo. Hase eadem verb Sc Thvv&mxd, id eil: ,'lbmnum conciliantia fiue lomnifica, ac
KaS?oöt»,fiue grauem foporem epota adferunt. Refrigerant autem h^c omnia vehementer,
ac quarto quidem ordine,Galeno veteribüfc[;aliis teltibus,fic vt non modo icnfum
obftupefaciant,fed Sc fi paulö liberaliüs ebibantur allirmanturve,morcem adferant: qualia
funt Opiu, HyofcyamuSjMandragoras.Videntur tarnen non tarn fo)a quali rate extreme Sc
• quarto ordine frigida hasc efficere, fed Sc ä fubftantias quadam proprietäre ac eifentia con-
currente prasftare.Nam frigidorum multorum qualitates f^penumerö calidorum adieäio-
ne contemperatac obtunduntur, fic vtnullaaut exiguareirigeratioab his fentiatur. Opij
autem Sc nonnullorum fimilium ftupefaciendi facultas vehementer etiam calidorum per-
mixtione exiguum admodum reprimitur. Philonis Antidotus omnem dolorem Opij ac ie-
minis Hyofcyami facultate ftupefaciendo lenit3 tametfi Euphorbium 3 Piper, Pyrethrum,
aliaq; calida admitcat,adeö vt Sc guftu acris Sc feruida fentiatur- Nec verb Sc astate aut tem-
poris diuturnitate Opij ac Hyofcyami vis in hac compofitione fuperatur: qua: inuincibilem
tere horum ftupefacientium facultate oftendere videntur; Sc haud ä fola qualitate frigida,
fed Sc a fubftantias eifentia ftupefaciendi pötentiam hisadeffe: frigida liquidem qualicas z-
tate Sc lapfu temporis calidorum mixturäfuperari poteft;quz verb ätota fubftantia,nonita
facile edomari. Iam Sc Opium amaritudinis nonnullz particepseft, quaeipium ex differen-
tibus natura partibus conftare oftendit, nec omnes extreme frigidas eile. Relinquitur ab eC-
fentia fubftantias,ftupefaciendi quoque vim communicari;nec ä fola extreme frigida qualitate
proficifci.
ttulefa- Contraria autem Anodynis funt, quzeumque dolores excitant, qualia funt qua: calefacientia.
ciunt ac vnitatem diifoluunt, veluti cutim rubefaeientia,ac veficas excitantia, vt funt Na-
fturtium,Sinapi,ftercus columbinum, prefertim fihieftrium,Euphorbiü, Canthärid», Ra-
&,n‘ nunculi,Allij nuclei; ex quibus tpomy/ne) Sc aipamcytp/diiti conficiuntur. qua; h’iuuxTtxa SC
^Jcharati- MiSimyxQMnxa. quoque appellantur. Huius generis,fed calidiora, Ü%_a&-nr.a3 qua: caüm.
ftica fiue vrentia funt, Sc e^ci^tt;, hoc eft, cruftas, cauterij ritu cum dolore efficiunt. Sunt
autem Elcharotica non modo ordine quarto calida äc ficca, fed etiam confiftentia craila,
Sc idcircö cuicumque inherent parti, ftipitis modo infixa ipiam excruciant: vt calx viua.
Septicu. His fimilia effent 2.irnfmd, vehementer quoq; calida ac ficca,nifi partium eifent tenuium,
omninoque tenuem haberent confiftentiam; qua: & idcircö cum exiguo tum dolore tum
morfu,aut etiam citra dolorisfenfum parceni eliquant. Vocantur autem hzc Septica, hoc
eft,putrefacientia, appellatione haud propria: vere enim Septica calefaciunt Sc humeefant;
efficit autem iymptomatis fimilitudo vt fic quoque appellentur.
Multis autem modis corrumpi quid poteft: liquidem qua nimio plus refrigerata funt,
aut excalfacla, tum exficcataaut hume&ata,eaomniacorrumpuntur:non tarnen quid-
quid corrumpitur, hoc eft, putrelcere dicitur,fed quibusidcum foetore accidie.
Medicatnina autem quz Septica dicuntur,funt Auripigmentum,Sandaraca,ChryibcöI-
la ,Pityocampe, Aconitum ,&c. Et de Secundis facultatibus quidem hue vfque; ad
Tertiarum explicaöonem accedere ordo poftulat.
De Tcrtijsfucultatibuf. C ap . v i i .
T ERTiiE facultates non ex primis modo confiftunt, fed Sc vlterius progrediendo, ex ijs
quoque, quas ad Secundas referre contingit, fic vt ex vtrarumque mixtura confequi
videantur: Veluti Sarcotica ablque morfu deficcant Sc adftringunt. Sicc#c quidem ad
Primas ,adftringere verb ad Secundas refertur. Sujnt auteni ex Tertij generis facultatibus,
qurecufnque maturant,fuppurant,carnem ingenerant, conglutinant, cisatricem
inducunt, callum] gignunt, vrirum_ mouent, menles eyoeant, iecundas Sc feetus excutiunt,
P E M P T A D I S P R I M A E L I B . I .
çutiunt, tulfim fedant, .lac générant , genituram gignunt ac extinguunt.
Pus mouentia,A)awwnaa,fiue EVTOmxajfuppurailtiajfiirrnorem in tumoribus confiften- ?« «n»-
tem, earnemquç contulàm inpu.s çonuercum. moderate calida funt, Sc emollientibus ( vt
fupràoftendimus) proxima, lédtame'nhocdifferunt,qubd emplafticamvoà facultatem
liabeant poros obftruentem;caloris fublbmtiam augent,qualitatem non intendant. Appel-
lamus verb hæc eadem Sc Maturairtia fiitélliïïïtit#-
’S.cepmiiiwj in vlçere çaug çarnem ^grjunt, Sc finus implent, fiçcafunt primp ordine,
modlçè Sc abfque morfu detetgunt, çftraque adftriiftionem : vt hordei farina, thus.
Conghuinantia, fine K.oXA>rn*a,ficçant ordine fecundo ferè,& medio modo fe habent ad cmgiuti-
ea qua: carrrem ingenerant,ae cicatrieem indueunt; non abftergunt,fed adftringunti prohi- Mnm'
M bentquene quid humoris labris vulnerum (quibus peçuliariter adhibenturjobueniat. Non
fblum autem ad conglutfiranda efuenta vuinerajfefl ad fiftulas,finus,vetufta4j vlcera vfur-
pantur. Xuptfuinid autem Sc hæç dicuntur, tuirp^}{^ fubinde EWijua, quod recentibus
Sc adhuc cruentis vulneribus adhibeanttu'.
EVsf'Affl-nxst'jCicatriçem inducentia, validé efira moffum reficcant Sc adftringunt, qiiôd aoutUm
in carne humidum abforbent, ipfamq» conprahunt,Se tenui callo cuti perfimili concegunt. miucaaui-
i quamobrem magis ficcare hæc, quàm quç camem gignunt, aut vulnera cofiglutinant, ne-
celfum ; camem iiquidem conitringani, contrahant , conftipent, Sc calli inftar indurent
oporfet, alioqui çjeatrieem non inductora.
Eft verb & aliud E genus, quod excrefcentem carnem adimit, natura acre ac
mordax : hoc KaSa/pfvxoti, id eft, detraÇforium propriè dicitur Galeno ; huiufque yfus ad
, inducendam vlceribus excrefcentibus dcatricem : additur à npnnullis Sc Tertium, citra ad-
I ünctionem reiiccans. ' ,
çaJlum gignentia, blfafradtaferruminant, ac vniüfit- vniuntur autem inter-
medio callo- Callus autem nequ e os, neque caro eft, fed inter vtrumque ambigit : corpus
duru,fiçcum,album,olfaconiungensmam cüm oflis ffaâi partes interfe propter iiccitatem
çoa}e(cere nequeant, natura cas callo, circa oras fractura: côfîftente, quaii vinculo colligat.
Adiuuant autem ad huius generationem Sc victus ratio conueniens, tum Sc médicamenta
foris admota, quæ emplaftica funt Sc modicè cahda.
Aiqvpmttà appellantur médicamenta, quz vrinas promouent ac prouocant. Sunt autem
b*C non viiiulmodi : quædam enim per accidens, alia propriè : tertia medio quodam inter
I vtraque modo, Sc per accidens videlicet Sc propriè y rinam ciunt.
. Per accidcs Diuretica, humida,liquida,Sc côlrftentiç tenuis,facile penetrâtia funt:quam- r.
f pbrem cùm facilè ac cito per vias vrina: deferâtur defcendantque,Diuretica appellâtur : vt
funt aque purilfimç ac leuiflimç jvinum album, tenue,& pauciferum; hordei tenuius ac di-
lutiùs deço£fum,Sic.quç quidem vrina: copiain adaugét,lèdnec rneatusaperiunt,nee.craf.
fa, (quod propriè Diuretica) attenuant:quandoq; tamen fi quæin vijs vrinç hærent,vel quç
proptervrinæ.paucitatem vel defedtumdefeendere nequeunt,expelluntatque educunt.
Proxima funt,quç & propriè Sc per accidens fimul vrinam mouent : mediocrem hæc ex- 4.’
purgairdi atqùe attenuandi vim habent, Sc meatus aperiendo liberum vrinas tranfkum ad
defçenfum proçurant.Talia autem nonnulla etiam frigida, fed tenuium partium funt; veluti
Solani veficarij fruèlus, Melonü, Peponum ,aliorumq;cucumerariorum femina,gra-
minis radices,quaevrinas clementer prouocant,& in vijs kçrentia non rarb expellüt.quamobrem
Sc propriè Diuretica dici queunt; tametfi & quandoque per aecidetishoc præftent;
quando etenim calor aliquis nimius atque excedens venas occupât, ferofam humiditatem
refoluens, aut aHb abducens ; tum frigida huiufcemodi, cdm calprem-.contemperant, effi-
ciunt, vt facili fis humores à renibus attrahanmr, perque veficam defeendant.
Orne autem propriè Aiovprrwià, meatus expurgent,vias aperiuntjCraftbshumores, atque 3-
ipfum languinem extenuaîit ac dilfundunt, quodque extenuatum eft, à craffiorihus partibus
feçerniint ; quod facilè deinde renes attrahunt, Sc per yrinarios meatus demittunt.
Huius autem generis Diuretica intense calida funt ac ficca,ordine nempe tertio,acria,&:
tenuis admodü lubftanti-e : vt funt femina Apij,Petrolèlini, Foeniculi, Dauci,AgriolèIini,
SelèleoSjSaxifragiç; nô modo femina,fed Sc radices,& alia fimilia,à quibus humores& fan-
guis no extenuatur dumtaxat, fed.&ç funditur,fiue vt Græçè ^eîoe<,ac fecernitur,non lècds
quàm à coagulo, quod ferofuni ac tenue in laite lèorfum fegregatur, craflo imle coaito ac
exaûè vnito-Horumkaque natura excalfacioria, exüccatoria, tum Sc Siux.pmy.it fiue lècre-
toria, Sc m/vaxvxà, id eft, eoaitoria eft. Exiftimantur hæc eadem Sc AiSw fuMncS) -?ofiue
calcuhim commiiiuenria Sc frangentia. nulla tamen reuerà calculant comminuentia ’rr,l‘“'
reperiuntur, nifî quæ cohærentes arenulas len^s Vifcidifque humoribus veluti glutino vnitas,