AfÏ eÊl. AIIe vP°r^ e manieren onderftellen een
„ II- StofFe, waar in Natuurhke Salpeter is vervat*
H oofd* ^
stuk. maar men kan , buitendien , ook Salpeter ,
Salpeter door Komt, uit andere Stoffen bereiden. Dus
J S a a f f * bekend, dat^men, gemeen df Zee-Zout
mengende met de helft Vitriool en een Pisachtig
vlug Loogzout, daar uit goede Salpeter
bekomt: maar de Kosten gaan de nuttigheid
dier Uitvinding te boven. Ook heeft
mennet bezogt door Kelders met Pis te be*
vogtigen; maar dit geeft weinig. Het allerhelle
is , dat men een vette Lymerige Aarde,
beflaande uit verrotte Mest, met een meng-
zei van Pis , Wynfleen en Z ou t, dagelyks
bevogtige; mids dat de StofFe onder een Afdak
gelegen zy en by wylen omgeroerd worde.
Op dergelyke wyzè heb ik, veele Jaaren
geleeden, in den Amflel hier by de Stad
op de Buitenplaats van wylen den Ingenieur
K i e r s , een Toettel gezien die vee! beloofde,
en ook reeds een weinig Salpeter had
voortgebragt. Ik heb toen van die Salpeter
bekomen, welke ik nog bewaar, zynde veel
witter dan de ruuwe Salpeter uit Bengale en
niet kruimelig, gelyk dezelve , maar reeds in
lange Kryflalletjes aangefchooten , en rede-
lyk goed van kragt. De VQornaamfle StofFe,
t diehy gebruikt hadt,fcheen-Run uit deLooi-
jers Kuipen te zyn, welke hy dagelyks deedt
roeren en met Pis bevogtigen, zynde dezelve
op
Op laflge Steenen Bedden, onder lugtige Af-A^ j
dalcken gelegd. Door zyn overlydcn is dat H.
Ontwerp te niet geraakt. stuk!*15*
Tot de Konflige Salpetermaakery in Europ
a , (zegt DoÊlor W o l f , ) wordt i n ’t algemeen
Aarde en Asch , van fommigeu Ook
Pis en fomtyds ongebluschte Kalk gebruikt.
Dit mengzel leggen zy allen aan de Lugt, ’t
zy open of onder een Afdak, bloot, of ftry-
ken het aan Muuren van Kley, of hoopen het
tot hooge Dykjes by een , of werpen het
losjes in diepe Greppels. Allen , o o k , ver*
krygen z y , hoe het gefchiede, een Salpeter,
doch in zeer verfchillende Veelheid; ’t welk
niet zo zeer van den toeflel en behandeling
afhangt > als van de vetheid der Aarde zelve.
De beroemde B o e r h a a v e zegt üelliglyk, Saipete-
,, dat nooit echte Salpeter ergens op den Aard-^|e Aaï*
,, bodem van zelf gegroeid voorgekomen zy
„ (0) de Heer Berkhrï : dat het molt
zuiver wordt gevonden: dit is welzeker; het
valt altoos zeer onzuiver : maar kort daar
op laat hy volgen; „ dat dit zo bekende Zout
„ in Holland even natuurlyk verfpreidis, als -
,, in andere Europifche Gewesten ; ja, dat
„ men [het] zelfs overvloedig in onze Bed.
„din-
Co) Verum Nitrum nunquam in Rerum Natura fponte
apparuit. Chem. Vol. II. p. 405.
III» Deel. IV* Stuk.