n a t u u r k u n d e.
2);V rutßend längs hare oevers feinet t
En aangenaame ruß bekomcn,
Of "ivel als de ALOE, 'volmaakt,
' In volle weelde en voorfpoed bloeijen,
En met 4e COSTÜS heer'lyk groetjen^
IVaar door ge uia leed te boven raakt.
Bet Und begint te gennken,
V Geen aan uvu Oud'ren is voorzeid,
G 0 D heeft u ¡celf hier heen geleid^
0/ dat gy zoud de vrugten [maaken
Van dat zo lang beloofde land-,
Laat dan nti vry aw lofzang hören,
Wyl u het heil is toebeßhären,
Te leven in een blyden ßandy
En ruß na zo veel zorg te erlangen,
Na zo veel arbeid, tnoeite en kedy
Als gy dat vrtigtbaar land betreed
Zult ge al wat wenjßlyk is ontvangen.
5 ' 3
Diegene,dewelke ooit, ofergens, vaneenen
bogen Bergop deomleggende Landsdouwen
heeft gezien, dien zal de tale van Bileam
met de Natuur geevenaart toefchynen.
De Profeet heeft van de kruintop van den
berg Peor ,alle delegeringen der Ifracliten,
volgens de Goddelyke fchikking nedergellagen,
gezien, de wegen lulFchen dezelve,
alle en elke Stamme, als ineen Verregezicht,
alle dingen op de alderfchoonße order geplaatll,
en hy vergelykt zeer gevoegelyk dlt
4lles by Beken , die uytgebreid worden längs
eenig geheel Landfchap door eene lange leiding,
met Hoven aan de Rievieren. Aanilonds
ilaat aan te merken, dat in die zeer
warme Oofterfche Luchtiheeken de Hoven
zeergemakkelykaanderivierengeplaatil worden.
Het vcrmaak en het gebruyk pryzen
dezenilant aan, ja de nootzakelykheid vordcrd
dien. Hierom zult gy ook zien in de fc uvopeefche
Luchtllreeken , voornamentlyk de
wärmere, ofookdegematigde, aandeMeyren
en Rivleren door eenevermakclyke Vertooning
dat de Hoven, Wyngaarden, Ooildragende
Beemden, Huyzcn menigmaal door
zware Korten gebouwd, voornamentlyk als
de Hitte dringd gewoonlyk bevvoond worden.
Daar is water by der band om de Planten
te begiclcn, akyd waaid'er ecn zacht
windtje. Voer u over, tcn minJlen met gedachten
, naar de Afiaanfchc Landllrcekcn,
gy zult zien , dat aldaar deze aan het waier
gelege llant des te noodzakelykeris, hoedat
dezelvo nader leggen aan de Middellyn Ook
is 'er geen twyffel aan , of längs de boorden
van den Eufraat, längs welke Bileam was
gekomen, is eene lange enalderaangenaamde
reeksvan zodanige Hoven gcweel l , gelykals
tallchen Padua en Venetie. Anders gedraagt
het zieh met de koelder Luchtrtrccken: de
Hoven aan de wateren gelegen vermaken in
het midden vandeSomer, maar worden zeer
licht beledigt in de Lente en Herfll door dä
koude , tcgen devveike zy menigmaal met
muuren moetcn worden voorzien. Tenvoorbeelde
rtrekken ons de Wyngaarden aan de
Zurichfche en Lemanner Meyrcn gelegen,
van alle w e l , dewelke wy bebouwen, de aldervermakelyklle
en voortreifelyklle , mecr
voor derypcnderzelvefchaden, dandewelke
verder afgelegen zyn van de wateren, bloot
geftelt. Want hier vliegen meer waterige
dampen, daar is grooter ililte in de Lucht,
ligter gevoel van Koude.
Bileam-gaat voort met voorzeggen, de Tenten
IJraels vergelykende met de /¡loe, welke
de HEERE geplant heeft. In den Oorfpronkelyken
Text leert Ahaiim ^ over den zin
van welk woord de Uytleggcrs niet over een
komen. De LXX. hebben ohohmy en zetten
het over door tenien hoojei fkcyuai, zo ook
de Gemecne Latynfche, als 'Temen. Maar
uyt de aldernaart volgende woorden word te
rcchc bellooten dat Abaltm eeneplante is, en
die wel van eenen zeer aangenamcnreuk.Dit
blykt uyt Pf: X L V . 9. Alleuweklederenzyn
Myrrheende/lbei veahahth, atcaßie. Spi'cuk.
Vit. 17. Ik hcbbe myn leger mt Mpihe, /llocy
ahalim cn Kat-eel wclmkenäegemaakt. Hogel.
IV. 14, Na' diis e» Safftaan, Kahnus ende KÜtieel,
tnel allerley Immen van IV¡erook, Myrhe
en (.y^loe ahalir/j,mtsgiiders alle vonrnaamfU SpcQr)
en. ^'1aA^ de vrage is nu, hoedanig deze
ofwovtel, ofKruyd, ofßoomzy? De LXX.
fchynen ccn weinig te twyiielen, dewelkein
de Pfalmcn het overzcnen door Siacieyn, in
hf;t Hogelied door Jlooeyn. Aan S^inmachus
bchaagd het algcmeene woord van Renkwerk^
Ihimiama. Onze beide ()verzctting heeft in
allcdeaangeliaaldcPlaarzen Moe, welk woord
het Oorfpvonkelyke zelf naverwand is. Anderen
verkiezen het Hout Aloe ^ /Jgalloch genaamt
Printblad 317. Piguur A. y^loe het
Kruydt zelf ( Fig. B ) fchynt uit te fluyten
P p p p p het