à
liJlirii:!..';'.; ;;
TliiilHlí^i sí'
i | | ï l !
Mttï
y«o GE E S T
i en binnen bergen beflooten fterker word:
Qß het Heyrleger in een cirkel met opene
keele fchreeuwende; op den kleinen afüand
van die Leger van de Stad: en op dat aande
iledeneering geen geloof oncbreeken zoudej
op de Voorbeelden van muurcn, rer afftand
van eenige duy/.end fchreeden, doorhecgekraak
van buskruyd gefchud , aan llukken
breeken van glasvenßers, cn andere zoortgelyke
zaken. lin voornameiidyk fchynt op
deze zaak te paflen de Procve, van welke
oog-getuyge is gevveeft die zcer voorname
Wiskunde BorellHS, dew^elke aldus in zyn aldei
voortreffelylvft Boek van de Kracht
4er /^¿«¿eopde loi. yoorßell. zuliende aantooncn,
dat door eene ichudding, fchoon
langzaain ra^ar op een volgendc, ook de licbamen
van hei alderzwaarÜe g^vaarte gefchudworden.
lkwas, duszegchy, telanfomm\
e in SictUc, v;anuecr dt hexg Etboa zehre
uytbarß hadgidaaa iiaby dt Stad Euna omireat
30. tnyleii van laummmie afgcUgtu, tuen 'u^terf
de Kolk by herhafilde Neunen s-m' gmte uytbar-
//ea van viiiir uyt mt emgrooi.geluyt engekraak,,
eu als toen 'Bierden alle gebotf^'m te Tauromme
daar Inllm^ gefcbud, is^aar lu tk eene omfiandigzeer
waardfg om aangemerkt te worden y
iisbbe in acht getiomm: nametnlyk, dat dehuyzeo
Vt gebou-juen t dewelke rechißreeks gifieU "juaren.
teg^n het Vyiztcht van dezelve K^» op het al--
dithevigfle gefihud wurden y de andere huyzen^
diwelke buyte» het gewicht der Kolk waren, taatfk-
Un genoegzaam eerje zacbte en ßilk fchudäiug.
Inderäaad by aldien diergelyke fchudding veroorüaakt
tsarc ¿fti'fiey? door de fi'hudding en wederomkaatzing
van den Tauromtüfibe» grondt zt/
zoadm atledehuyzen even ee»s moetenzynbewogen
geu.e?ß, zo dat kt uytzieht op die Kolk eene
ZO grooxe en klaarblyke ongdykbfid met zoudehebben
kamen veroorzaken, äerbaliea wierd noodzakelyk
door de fchudding -van dezelve Lucht grßagen
fegen de wanden der hnyzen, ombelemmert
de ßagen onifangende, veroorzaakt. ßy aldien
n a in de tuflchenwydte van 30. mylen, te
weten Italiaanfche, waargenomen is cene zo
groote uytwerking van hec fchudden, waarpm
zoude hec alhier niet hebben kunncn gefchieden
in de nabuurfchap van Jericho, ja
oietverre vandemuuren? En wat dan, zo
by aldien deze zelve Muurendoorouderdom
waren uytgegeten geweell, ennaardenederilorting
hellende? Wat danbyaldiengcÜeund
hebbendc op een onvalt fondament ? Wat dan
by aldien het middelpuntderzwaartedeoude
geftaUe recds had verandcrd ? Die aan alle
deze dingen weigerd toellemming te gevcn,
dien zullen miffchien de Joodfche Verdichtzels
Schryvers overtuygen uyt het Thalmudifche
Boek lamid kap. 3. §• 8. alwaar men
leeft, dat de klank in de Stad Jertcho is gehoord
geweeil, zo dikwyls als de Kopere
poorte van den Tempel te Jeruzalem is geo-
E L Y K E
pend geworden: insgelyks het gelu)^ v ^ j^ekfr
Orgelindenzelven Tempel: het Gelyyd yan
zeker W erktuyg van hout , waar door het Water
uyt de Kopere Zee geleid is geweeil.in de
Wafçhvaten: het Geluyd des Prieilers zyne
Amptgenoten tot hun ampt vermanende ;
het geluvd eindelyk van verfcheiden Zang»
kundigeipeeltuygen. Enapdat nienaant zoude
geloven, dat deoorcnvanjcrichooslnwoonders
alleen in tederhcid v^n gevoel de andere
der andere Ifraeliten hebben overtroiFen,
z o voegen de Kabbynen dai^r by ecne wonderbare
fynheid van het Werkuiyg der Renk
e , zy doen daar by, dat ook tot derzelver
neuzcn gckomen is de reuk van het heilig
Rcukvverk in den Tempel aangertoken. lin
op dat a£\n de onderzoekers der natuurelyke
oorzakçn niets zoude ontbreçken, zo vaiten
7.y in eenen letierlyken zin op die Kedenaars
en Voorzeggers ipreekwyze Ezech. XXVI .
10. wi\arin debedreigingaanTyrusgefchiedJ
u-j.'e muiireti zullen beeven van wegen hetgç.
druys der ruyteren, enâewieiçn, ende wage^
genen. En uyt Florus het II. Boek, kap. 6.
§ brengen zy by het Voorbeeld van den
llag van Hannibaiby hetTrafimeenfche Meyr,
alwaar de Gel'chichtfçhryver aldus. 0/ de
geieverdeSlag tsgevolgt eene i^eer groote Aardi
beving » ¿v aldien dezelve fchrik niel veroor-n
zaaki hudden het gtnts en hçrwaarts by>ein
der Ruytert en Lçgerkuapetf en. zeer gçweldig
bewogeuç wcípenen. Welk verdichtfçl die
groote Grajvius belacht heçft in îynçvoorafgaande
Verhandelingoverzyne/l/öraj-, Ech"
ter de doorlqçhtige Murfemis oordeeld de
fchudding en plaars bewegingder Aardedoor
de evenwigiige zware tred'der viçrvoetige
Paarden, en allerlei íterken k^ank nietonmogelyk.
AlwaarQin hy aan diçverilandigerzyn
dit Vr.iAgftuk voovilclt. Laten de voortref,
felyke mskundigen, die het 'Tuyg'sferkkundige
by de eenßepi'tiigheiä z^unden. willen voegen,of
ZV y gel)kerwys de Turgwerkkmdige 4rcbime'
des een gewicht- gegevcn z,yode eene bewegende
kracht^ ofintegcndcelvoorßdlen: zyvetbeel-.
den ander die gedaante en grootheid, welkegy
eifihen zond het voorwerp van elke gedaante :
dus zoude het gegeven voorwerp door geweld,
konfly of de natunr uytgefpannea y door zediere
eenluydende overeen.jlemming of o¡> eene anders
wyze tnedeluydcnde kumen bewogen worden,
al zo zeer gelyk de aar de zelve door zeker e
toonen wordgefchut ? Wat zo ! by aldien alle de
Tuygwerkkundige op deze Aarde, ja in de
gehele Natuur zouden ontbreekcn, in de Hersfcnen
alle macht van inbeelding, zohceftde
Starrevoürzegkundc en de belchryving der
Geeften hulpe verfchaft: Dus de Kabbalillizerende
Rabyncn, dewelke zeggen, dat de
Bazuynen door eene zonderlingen invioeci
der Sterren van de Hemelfche Verñandcn,
YOornamçnUyk Sçphifojh* zodanig zyn gefpan;
N A T U U R KÜNDE.
fpannen, en als bezielt, zo dat hetvallender
muuren noodwendig zoude hebben moeten
volgen. Waarlyk die gene behagen meer,
dewelke de Natuurkunde der Geellen daar
gelaten , by de Natuurkundige oorzaken en
Redeneeringen blyven, alhoewel ook in de
beproevingen vele valfche zaken zyn, in de
Redenceringen vele weinigÜeek houwdende.
Die Bazuyn van /¡lexander den Grooten ,
weJker Maker Themißiits gezegt word te zyn,
een geluyt gevende zig , tot 60. meilen vcr,
uytftrekkende, zo men geloofgeven mag aan
het Bock geheim der geheimen door eenigen
Arifloteles toegefchreeven: Die vreeiTelyke
Hoorn van Roeland, waar door alledevyanden
zyn op de vlucht gedreeven: de verbazende
uytwerkingen van de Steutorophonifche
Bazuynen , die grootfte Klok van alle
394.00C0. zwaar te A/w^öhopgehangen ,door
welker klank, menzegt, datdeaardedreund;
o f die van Erfordy welker klank zieh 6. meilen
ver uytftrekt.
Schynbaarheid ontbreekcn niet die zaken.
dewelke tot noch toe van my , ten voordeele
van de natuurelyke oorzaken, zyn voortgebracht,
en kunnen den onbedachten ligtwat
wys maken; maar naauwkeurig onderzochc,
zynde veel fchielyker, dan de Muuren van
Jericho, om ver vallen. De doorluchtige
Mannen M^rfenus en Morhofius zelve bekennen,
na dat zy alle hoeken van de Natuurkundige
Wysgeerre doorkropen hebben,dat
Jerichoos Muurval onder de Wonderwerken
moet worden gerekend. Daar word niet
gevraagr, of de Muuren zouden hebben kunnen
inftonen door allerlei zoort van klank?
Maar of deze jerichoofe Muuren, van dewelk
e nu word gefprooken door het geklank der
Bazuynen, en het geroep des Volks , als door
eene natuurelyke oorzaak, omgevallen zyn?
Niet o f G O D zoude kunnen, ofgekunnen
heeft. door middel van de Natuur muuren
ternederwerpen, maar, ofhydezeterncder
gellort heefc? Gaan wy met (^e H. Schrift te
rade, dezelve zwygt ten ecnemaal. De Ücad
Jericho is niet gelegen geweell in eene enge
valeije, rondom met bergen omzet, maar in
eene vlakte , over dewelke ecne bloote en
5 8 1 .
befchreeven van Jofefus Joodfche Oorlog
Boek, 4'kap. Het'geklank der Bazuynen
cn het verwarde (geklank) des Volks trekt
niet recht op Jerichoos muuren aan, gelyk
hedenda.igs <io. loo. ilukken gefchut van de
grootlle in dezelve of evenwydige richtlyn
tegen de muuren ecncr Vellinggeplaatllworden,
cn indien alle geklank deze zclverichtlyn
gehad hadde, zoude hy niet hebben uytgewrocht,
gelyk deze, vanwelkcte vooren,
de Ilukkcn gefchut werpcn door het geklank
de muuren niet om verre, noch maken bresien,
maar door de yzere kogels van vele Ponden,
door een fterk gewcld af'gefchooten
Hier word het geklank der Bazuynen en
ilemnien door de ganfche Lucht verfpreid.
Dat by aldien door hetgeweldvandit geklank
de muuren /.yn omgeworpen, waarom zyn
niet vecl eer de voorkomende Boomen, de
Tenten , ja hec ganfche Leger ter aarde nedergevelt?
Waarom brengen die gene, die
de hedendaagfcheaanvallcndeoorlogskundige
Bouwkund Cot de hoogÜe trap bynavanvolmaaktheid
opvoeren, in het belegeren en inneemen
van ileden zo vele Kanons, Mortieren,
zoveel Buskruyt, tocilel vanWerp-en
Schiet-kogeis ? Waarom gefchieden 'er met zo
veel arbeid, zoveel gevaar, ja verlies van vele
duyzenden menfchen aannadevingeri", battcryen,
bloedige aanvallen? Zouäen 'er niet
veel gemakkelyker. en met minder onkoilcn
by een geroepen worden 100000. AchilleiTer,
Cyklops, Scentors, Petters, Pypers, Tron:-
pec-blazers, dewelke door hungeduurigheihaald
Tarratantara de muuren zouden ter
neder werpen? Ja zelfs by deze krygsmagc
bygevoegd worden de \'rouwen zelve, de
kinderen. dewelke door gefchreenw, het geklank
van klokken, fchellen, of andere klinkende
werktuygen het gcdreun zouden helpen?
Dat een Glas van den klank tot een oktaafopklimmende,
ofdezelveie boven gaande
gebroken word is geen wonder: maar wond
e r i s h e c , dat 'er muuren van nedergeilort
vvor(;ien: de zamenvoeging van glas is verre anders,^
dan die is van de Muuren: dezintwiiting
van het minder tot het meerder , van het
kleinÜe , broos, uytgefpanne glas tot hec
grootile, tot de alderÜerkrte zamenvoeging
van muuren. Alfchoon geilelt zynde , dat
de Muuren door ouderdom zyn uytenopgegcten
geweell, bouwvallig, zo zouden zyof
van zelf ter neder zyn gevallen, of niet beliiptelyk
by deze plcchtige gelegendheid , of
niet alle, m^ar hier cn daar eenige gcdeeltens.
Ook fchryfc Jozua niet dat de Muuren om ver
zyn gevalicn door Ii let geklank der ßazuynen,
maar dat zy ter neder zyngeilorthetgejuy.cli
gemaakt vynde, en het geklank der Kamshoornen
vermeerdcrd zynde, namentlykeven
als hccalarmcekengegevenzynde: namentlyk
door eene onmiddelyke daad, of wenk van
G O D ; hec welk men uytandere omÜandighedcn
mag belluytcn, dewelke ten eenemaal
by zond er zyn , nochtans noodzakelyk, alhoewel
rot de ncdcritoriing der muuren ten
eenemaal niets toebrengende, dezevendaagfeile
omgang, dezevendaagfcheililzwygendheid,
de zeven Bazuynen, met een eenig te
gelyk en met een vervvard gefchreeuw. Uyt
alle welken eindelyk dit geoorlofd is te beÜuyten
, het welk Paulus rocmd Hebr. XI
30. 'Door het geloove zyn de mtmen van Je- •
rkho gevallen, atsze tot Zeven dagen toe om-'
ringd waren geweeß. \Vy voegen 'er by de
l i i i i i Ve r -
1 ••