weg a l, wat mij van, dien aard door boeken
bekend is; en ik zoude durven zeggen, dat
dit stuk, in zijne eenvoudigheid, en de natuurlijke
wijze, op welke alles vertoond wordt,
eert geheel nieuw stuk is,, indien ik mij zelven
niet bewust ware, te weinig gelezen te hebben,
om over hetgene, dat volstrekt nieuw of
niet nieuw is, in het stuk van uitvindingen,
behoorlijk te kunnen oordeelen; en indien ik
daarenboven niet wist, dat de loop der Zon
ook wel eens, op het een of ander kunststuk,
is verbeeld geworden (45) > en dat er op de
- (45) In een klein werkje, dat tot titel voert, description
ét Usage des télescopes, microscopes, ouvrages et
inventions de P a s s e m a n t , ingénieur du roi} au Louvre,
à Paris, vindt ïnen, p. 73 , de beschrijving van een
schoon uurwerk, op hetwelk eene bewegelijke sphaera
geplaatst is. Nadat gemeld was , hoe naauwkeurig de omloopstijden
der planeten daarop verbeeld worden, zegt
men : ,, Men ziet den op- en ondergang der Zon voor
,, alle de landen der Aarde; de dagen langen en korten
„ regelmatig; de jaargetijden volgen op elkander; de Maan
,, wast en neemt af; de eclipsen gebeuren in denzelfden
,, tijd, als aan den hemel; men ziet er de stilstanden en
„ teruggangen der planeten, en haren regten loop; zoo-
dat dit stuk den staat des hemels op ieder oogenblik te
j, kennen geeft.” Eene breedere beschrijving, o f plaat,
heb ik nergens aangètrolfen, weshalve ik niet weet, o f
de vertooning eenvoudiger, dan zamengestelder, is , dan
hier, waar dit alles ook vertoond Wordt. P. 8l vindt
men ook de beschrijving van eene hemelglobe, die in 23
astronomische uurwerken van Straatsburg en
Lyön iets dergelijks, als hier, plaats heeft»;
Ik zal opgeven, wat er mij van bekend is.
Op het astronomisch uurwerk van Straatsburg
is, volgens de beschrijving van du Mont,
eene globe, waarop de Zon en Maan haren
dagelijkschen loop om den zodiak (o f dierenriem)
volbrengen; maar er wordt niet bijgevoegd,
of zij tevens haren jaarlijkschen en
maandelijkschert loop afleggen. Verder is er
een groot tafereel, waar zich een sterrewijzer
vertoont, die den loop des hemels aan wijst.
U i t .de teekening blijkt, dat het een hemelsplein
is ,v waarop een horizont afgebeeld is;
doch ik kan, noch uit de teekening, noch uit
de beschrijving opmaken, o f de Zon er zich
in 24 ü. met den hemel, en bovendien in een
jaar afzonderlijk op de ecliptica, beweegt.
§ 81.
Het astronomisch uurwerk van de stad Lyon
is in dit opzigt vollediger. Zie hier, wat du
Mont er van zegt, voor zoo verre het ons
betreft (46).
u. 56 m. 4 s. op zijne as draait, en om welke eene Zon
zich in een jaar beweegt?’ Dergelijke globen zijn meermalen
vervaardigd.
(46) Dit heb ik. zelf nit het Fransch moeten vertalen,
omdat er eenige duisterheid in de gedrukte Nederduitsche
vertaling van deze plaats gevonden wordt.