en het uitgevondene, in weêrwii vttn alle zwarigheden,
werkstellig te maken; welke geesten
dus, door hun eigen vermogen, dikwijls
in ééne vlugt tot hetzelfde geraken, waartoe
anderen het onderwijs van kundige mannen,
en de hulp van vroegere uitvindingen, dubbel
ftoodig hebben.
Deze redenen doen mij het kunststuk, hetwelk
ik thans beschrijven zal, niet alleen een
zeer schoon, maar zelfs een verwonderlijk
stuk noemen, aangemerkt zoo wel deszelfs
innerlijke fraaiheid, die den kundigsten wisen
werktuigkundigen eer zoude bijzetten, als
de omstandigheden desgenen, die hetzelve uitgedacht
en vervaardigd heeft.
, Een hemels-gestel is, in den ruimsten zin
genomen, een werktuig, waarop de bewegingen
der hemelsche ligchamen , naar waarheid,
nagebootst en vertoond worden; zoodat men,
pp ieder oogenblik, den waren stand der Aarde,
der Maan, der dwaal- en vaste sterren,
benevens derzelver, zoo ware als betrek kelij -
ke, bewegingen kan gewaar worden. Het
moet, in één woord, in dit opzigt, hetzelfde
zijn, het werktuig in te zien, o f den sterrenhemel.
Er wordt, daarenboven, eene zoodanige
naauwkeurigheid in den toestel der bewegingen
vereischt, dat er, in langen tijd,
geen merkelijk verschil tusschen den loop van
de verbeelde: ligchamen en dien der wezenlijke
sterren plaats hebbe, opdat men, zoo wel den
vorigen en toekomenden toestand des sterrenhemels,
als den tegenwoordigen, kunne opmaken
en vrij naauwkeiirig kennen.
Deze eenvoudige schets van een goed he-
mels-gestel zij genoeg, om, in het algemeen,
aan te toonen, dat het vervaardigen deszelveó
niet onder de gemakkelijkste stukken te tellen
is, en dat daartoe, of vele verkregene kundigheden
vereischt worden, of eenen vindingrijken
geest, die van zelve de grootste zwarigheden
weet te overwinnen. Ook hebben
de schranderste wiskundigen van vroegere en
latere tijden, een Archimedes( i een Posi-
( i ) Deze uitmuntende man, die derdehalve eeuw voor
de geboorte van Christus leefde, heeft een.werktuig vervaardigd,
dat door C icero (de nat. Deorurn, lib. I I ,
cap. 35) eene sphaera genoemd wordt, waarop, zoo als
uit denzelfden schrijver (Tusc. quaes., lib. I , c. 25) en
het bekende vers van C laudianus blijkt, de bewegingen
van Zon Maan en van de vijf overige hoofddwaalsterren,
aangewezen werden. Meer kan er van dit werktuig, omdat
er ons geene beschrijving van is toegekomen, niet
gezegd worden. P rociajs , een Grieksch wiskundige van
de vijfde eeuw, telt ouder de deelen der werktuigkunde
de kunst, om sphaeras, ter nabootsing der hemelsche
omwentelingen, te maken, zoo als, voegt hij ei bij, Ar-
ciiimedes er eene gemaakt heeft. CJom/nent. in pi im. lib.
E ucrides , lib. I , cap. 13 ,• in Jihe, p . 24, eö^* Lat.
B aroccii.
*