zullen op die verschil niet blijven stil staart,
omdat het bijvoegen van een uurwerk aan
geerie andere zwarigheden, dan alle de berekeningen,
waarvan wij straks spreken zullen,
onderhevig is. Alleen merk ik aan, dat de
heer Huigens zijn planetarium ook in dier-
voege heeft ingerigt, dat het door eene
kruk, afgezonderd van het uurwerk, bewogen
kan worden, hetwelk insgelijks in de sphaera
der Leidsche bibliotheek plaats heeft.
§ 38.
De werktuigkundigen, die zich op het vervaardigen
van planetaria hebben toegelegd,
hebben de bewegingen der planeten of op
het vlak vertoond, zoo als Huigens, R oemer,
Desaguliers (2 4 ) , en de meeste Engelschen,
of in eene sphaera, zoo als die der Leidsche
Mliotheek, die van Pigeon(s g ) , Gastel(2 6 ),
(24) Het planetarium van Desagtjeiers is beschreven
in een daartoe geschikt boekje, dat in het jaar i jZ’j te
Amsterdam, als een vervolg op den korten inhoud der
lessen van gemelden schrijver, uitgegeven, is; en daarna,
met eenige veranderingen, achter het eerste deel van
zijne natuurkunde.
(25) Zie dé beschrijving van dit werktuig in het werk
van Valeemont , description de la sphère, suivant les
principes de Copernic; waarvan een uittreksel te vinden
is in de acta Lipsiensia, 1708, p. 80.
(26) Zie hist. de l’a c a d 1766, p. 162..
en anderen. Het eerste konit mij ruim zoo
goed voor als het laatste; men zal er de redenen
van zien, wanneer wij het Franeker
planetarium met de Leidsche sphaera zullen
vergelijken.
De heer T homas Wright (2 7 ) , een En-
gelschman, heeft eenen middelweg ingeslagen.
De uiterlijke gedaante van zijn planetarium
is zoo als bij Huigens; doch boven op den
rand, die tot ecliptica dient, heeft hij de
cirkels geplaatst, welke de evennagtslijn, den
keerkring van den Kreeft, den noorder poolcirkel,
en de beide kruis-cirkels ( colurl) verbeelden,
mitsgaders eene bewegelijke horizontï.
Maar ik kan niet zien, dat die toestel' hier
van eenig nut is.
Ook zijn er, zoo als D esaguliers en
N ollet( ü8 ) , die hunne planetaria zoo in-
(27) Zie de plaat en beschrijving in het boek, tot lil el
voerende, the descriplion and use o f the globes and the
orrery, by Joseph Harris, the eighth edit., London
1 j5j , 8vo., p. 152— 185.
(28) Zie het laatste deel der natuurkundige lessen van
dezen schrijver, alwaar eene zeer volledige beschrijving
en teekening van dit werktuig te vinden is. Het planetarium
van Martin, waarop deze Engelschman zoo zeer
roemt, was ook voornamelijk ingerigt, om de verschijnselen
van de beweging der Aarde aan te wijzen. Zie het
beschreven in de philos. Britann., vol. 3 , p. 166.