door dit schoone werktuig aangewezen wordt*
Een groot getal bewegingen, voorwaar! • die
alle in en op haren behoorlijken tijd geschieden,
en alle door één uurwerk, maar uit
vier raderen bestaande, veroorzaakt worden.
Dit uurwerk, het raderwerk van het hemelsplein,
dat der maanwijZers, en de rondsels,
dié de beweging in het planetarium oVer-
brengen, zijn in de ruimte, die er boven tus-
schen de bedstede en kassen en de balken is ,
verborgen. Het uurwerk wordt eens des
weeks opgewonden, doch het zoude niet
moeijelijk te maken zijn, dat hetzelve langer
konde gan.
Hoewel alle de deelen zoodanig onderling
en met het uurwérk verbonden zijn, dat zij
alle te zamen hunne bewegingen volbrengen,
vallen er echter hieromtrent twee dingen aan
te merken. Het eerste is, dat ieder stuk gemakkelijk
weggenomen kan worden, zonder
dat de beweging der overige gestoord wordt;
hetwelk noodzakelijk is, om alle wanorde
voor te komen, wanneer er, in vervolg van
tijd, aan het eene of andere stuk, iets mogt
komen te ontbreken; en om te beletten, dat
alles, om het gebrek van één stuk, zoude
behoeven stil te staan.
§ i r .
De andere aanmerking is, dat, hoewel' het
geheele werktuig zijne beweging van een uurwerk
ontvangt, het echter zeer gemakkelyk
er van afgezonderd, en door een ander middel
in beweging gebragt kan worden. Ten dien
einde laat men het rad, dat de beweging van
het uurwerk ontvangt, en aan alle de overige
raderen mededeelt, door het wegnemen van
een paar wiggetjes,, zakken. Dan staan alle
de bewegingen, behalve dat van het uurwerk,
stil. Vervolgens wordt eene as, die
aan het eene einde eene schijf, waarom een
touw loopt, en aan het andere eene schroef
zonder einde draagt, door het losmaken van
een schroefje, nedergelaten; de draad van de
schroef zonder einde vat alsdan de koperen
takken van een rad, hetwelk met alle de
overige verbonden is. Dit'touw loopt beneden
in de bedstede over eene schijf, welke, in
een der kassen,' door eene kruk, bewogen
wordt. Wanneer men dan de kruk omdraait,
wordt het geheele werktuig met de hand,
even als van te voren door het uurwerk, bewogen.
Deze afzonderlijke beweging is, om
twee redenen, zeer dienstig: vooreerst om,
het zij aan liefhebbers, het zij aan leerlingen,
indien men het werktuig tot onderwijs,
waartoe het zeer geschikt is, wilde gebruiken,
alle de verschijnselen, die door de beweging
van het uurwerk niet dan in verloop