vorige jaar de bevolking rijst verbouwde, ligt dan vijf
maanden braak, gedraineerd tegen den regen, en wordt
diep omgewerkt. In Augustus wordt de tabak uitgeplant,
en zoodra ze vqr genoeg is, worden telkens 1 ä 2 bladen
per plant afgeplukt, totdat in December reeds de oogst
is afgeloopen. Van het huurjaar blijven dan nog drie
maanden over voor een kleinen rijstoogst, die de bevolking
uitvoert tegen de helft; van de opbrengst. Het volgeride
jaar wordt dan het land weer door de bevolking, voor
haarzelf of voor den Soesoehoenan, met rijst beplant,
die in een vol jaar drie oogsten levert!
De geplukte tabak wordt in Stapels in groote schuren
ondergebracht, en blijft daar wel een maand staan. Tijdens
het fermentatieproces, dat dan plaats heeft, stijgt aan-
vankelijk de temperatuur zeer snel en bereikt dan lang-
zamerhand ten slotte 50 ä 6o° C. Door gebruik van
thermo-elementen wijst een naald op het bureau door
inschakeling de temperatuur van elken Stapel aan. De tabak
wordt dan door vrouwen gesorteerd eerst naar de fijnheid
in een aäntal groepen, vervolgens naar grootte, kleur en
gaafheid. De sorteering wordt dan nogmaals door ervaren
vrouwen gecontroleerd, die elk een aantal kleine meisjes
bij zieh hebben, door wie de bladen te voren glad uit-
p"estreken worden. „De kloek met de 0 kuikens” wordt deze
groep uit het tabaksbedrijf vaak genoemd. Ten slotte
wordt de tabak dan in matten geperst, tot pakken
dichtgenaaid, gemerkt en verzonden naar Amsterdam.
Op de proefvelden werden onderzoekingen gedaan
over den invloed van zelfbestuiving, waarbij goed en
rijkelijk zaad verkregen kan worden. Verder over kruising
van het normaal ras met de hooge doorschietende exem-
plaren, die wel geen goede kwaliteit leveren, maar rijk
dragen. En verder sluiten zieh hier natuurlijk scheikundige
onderzoekingen aan over den bodem en over de kwaliteit
van het product enz.
Des avonds werd door den scheikundige Dr. O. d e V r ie s
in een welgeslaagde kleine bijeenkomst een voordracht
gehouden over colloïden. Den volgenden dag toonde
hij op een rit door de landerijen mij nog verschillende
bijzonderheden van dit land. Terwijl Klaten in de voile
vlakte ligt, is toch de atmosfeer wel aangenaam en in
zekere mate zelfs luchtig; 00k is er iets aantrekkelijks
in dit landschap, al is er geen bijzonder natuurschoon
in de directe omgeving. De inooie wolken, die zich aan
Fig. 28. Kanalisatie in Midden-Java. De rechter-tak. voert zand en
water van den Merapi af. In het veld ziet men tabaksschuren
en op den achtergrond den kam van het Zuidergebergte.
den horizont opstapelen, de krachtige kam van het
Zuidergebergte, dat de wijde velden begrenst, en de
blauwende bergen, die ver in het Noorden en Noord-
westen zieh verhelfen boven de groene landen, dat geeft
met den vaak mooien zonsondergang in den avond 00k
aan dit landschap een eigen karakter. Een der grootste
bezwaren, die in deze streek moet overwonnen worden
is de moeilijkheid, om het water af te voeren, dat
anders het geheele land drassig maakt. Een stelsel