Javaan door dat toegenomen vertrouwen en die bewon-
dering eenmaal, als hij op een tweesprong mocht komen
te staan, de leiding van Holland kunnen verkiezen boven
die van vreemde natien, wellicht op een voor Holland
beslissend oogenblik. Dat maakt onze taak, die op zieh-
zelf in de toekomst reeds als een plicht zieh plaatst op
Nederlands weg, ook uit een politiek oogpunt op den
duur tot de aangewezen gedragslijn. Maar nu denk ik
hier tegelijk aan de zeer gegronde bezorgdheid, waar-
mee door Europeanen van jarenlange ervaring, inzon-
derheid in ’t binnenland, gesproken werd over die nieuwe
„ethische richting” . Dit heeft mij meermalen getroffen
en ook deze mannen, die zoolang met den inlander
omgingen, moeten gehoord worden, en dan begrijpt
men, hoe moeilijk de toepassing van het bedoelde be-
ginsel is, en met hoeveel tact dit moet plaats hebben.
Want de Javaan, eeuwen lang gewend aan overheersching,
en vooral wat zijn eigen kring en vroegere vorsten
betreff, ook gewend aan veel duisternis, zal het meerdere
licht slechts heel langzamerhand kunnen verdragen, en
door snelle verandering zal hij licht geschaad worden.
Want het is gemakkelijker de edele en fijne trekken
aan den inlander te ontnemen, dan hem nieuwe deug'den
te geven. En zoolang hem bij ontwikkeling meer deugd
ontnomen dan geschonken wordt, is dit een teeken dat
deze ontwikkeling en emancipatie een te snel tempo
heeft. Want het in den druk ontstane gevoel van vrees
en wantrouwen zal geleidelijk moeten plaats maken voor
den hoogeren band van het vertrouwen, maar tusschen
deze twee in elkaar grijpende perioden in de ontwikkelings-
geschiedenis van den inlander, mag geen tijdperk liggen
van ongebondenheid door onbegrepen rechten, want dan
zou een tijdvak van vertrouwen en een hooger peil nooit
bereikt worden. En van dit punt hangt in het bijzonder
het welslagen eener emancipatie van den Javaan af.
Maar door deze uitwijding zou ik mijn eigenlijke doel
voorbijgaan en te laat te Wedi aankomen. Wedi ligt op een
paar paal afstand van het station Klaten, als een belang-
rijk middelpunt van den tabaksverbouw. Als men enkele
weken in de tropen gereisd heeft en nu in dit, dan in
dat hotel logeeren moet, is het weldadig een paar dagen
de rust te genieten van een gastvrij huis. Het viel eerst
wel wat tegen geen enkele tabaksplant meer op het veld
Fig. 27. Dwarstak van een boom dicht begroeid met Epiphyten, waar-
onder Varens en Dischidia Nummularia (Midden-Java). Boven en
onder den tak door kijkt men tegen de schelle lucht in.
te zien, maar het vele, dat Dr. J e n s en , als hoofd van
het Tabaksproefstation te Wedi van de tabakscultuur
meedeelde en zien liet, vergoedde dit weer ruimschoots.
Eigenaardig zijn vooral in de Vorstenlanden de inge-
wikkelde rechtsverhoudingen, wat de verdeeling van den
grond betreff. Deze is voor de helft van den Soesoehoenan,
voor de helft van de bevolking. De tabaksplanters huren
het land telkens voor een jaar. Het land, waarop in het