8 T G E ' B R V Y C K D E R G L O B E N
Aen de binnekant fijn gemaeckt twee kerven, daer de ko-
pere meridiaen in geftelt wort, met de geteeckende fijde aen
de linien van zuyden ende noorden, foo diep daer in gefonc-
ken, dat even de helften, foo van de meridiaen als de kloot
daer in hangende , kómen te ftaen boven het vlack des houte
circkels, en d’andere helften even daer onder; hét opperfte deel
des hemelkloots vertoont de helft des hemels die wy fien; het
onderfte, die voor ons gcficht verborgen is. Defe houte circkel
wort genoemt Horizon ofte Sicht-eynder , na de gelijckenis
die hy heeft met de ware horizon, die de fienlijcke helft des
hemels fcheyt van de onfienlijckc.
Onder op de bodem ftaet een kleyn voetken met een kerf,
daer de meridiaen t’iamen met de kloot in recht gehouden
wort en op ruft, alfoo, dat hy daer op, en deur de twee voorfz.
kerven aen de horizon, aen wederfijden opwaert endeneder-
waert mach gekeert worden, na ’t gebruyck vereyfcht.
V. Van de uurcirckel.
AEn de koperen meridiaen, om een van beyde polen, wort
gehecht een kleyn kopcre circkelken genacmt uurcirckel
, fijnde op ’t bovenfte vlack gedeelt in twee mael twaelf
uuren, nae ’t getal der 24 uuren van dagh en nacht, en foo geftelt
, dat de beyde twaelffte uuren, van middagh ende mid-
nacht, komen te leggen recht op de ooftkant van de meridiaen,
en de as in het middelpunt. Aen ’t eynde van de as wort gepaft
een kopere wijferken, foo gemaeckt dat het met fijnuyterfte
punt op alle deelen des uurcirckels omgevoert wort, als men de
kloot op fijne polen in de meridiaen omdraeyt , en oock op
alle deelen des uurcirckels mach geftelt worden, fonder de kloot
te bewegen.
ME T EEN V A S T E N A E R D K L O O T . 9
VI - Van het Zenith en Nadir.
HEt deel des meridiaens boven den Horizon hout in twee-
mael .90 graden : Soomen dan telt, foo in ’moorden als
in ’t zuyden, aen de meridiaen, van den horizon opwaert 90 graden;
fulck punt ten eynde die telling, fijnde aen allen fijden
op ’t hooghft verfcheyden van den horizon, en afbeeldende het
punt des Hemels recht boven ons hooft, wort met een Arabifch
woort (over lang in gebruyck gebleven) Zenith genoemt. Het
tegendeel van ’t Zenith, fijnde het punt des hemels recht onder
onfe voeten, en aen alle fijden op ’t diepfte onder den horizon
, Nadir. Defe twee punten worden oock genoemt de Polen
des Horizons.
V I I . Van de Verticael circkel.
\ En het Zenith wort een koperen booghsken,lanck ’t vieren-
l l d e e l van een groote circkel, fulcker voegen aen ’t bovenfte
eynd met een huyskcn en fchroefken gehecht, datmen het onderfte
pp alle deelen van den Horizon mach keeren ende wenden
na den eyfch; Dat is gedeelt in 90 graden, te tellen van den
horizon opwaerts : wort genoemt, Gircülus Verticalis,^uarta ofte
J$u,adrans altitudinis, Topboogh, Hooghtboogh, &c.
V I I I . Van 7 Compas.
BP de bodem des houte voets, aen de zuydfijde onder de
meridiaen, wort geftelt een compasken, dienftigh om den
kloot te ftellen na de vier hoecken der werelt.