6 t g e b r v y c k d e r g l o b e n
lcn afdeelen: Kleyne, wiens middèlpunt, niet gemeen met het
middelpunt des kloots, dien in twee oneven deelen afmeten.
Maet, alfoo ’t onmogelijck is,die afdeeling te verftaen, foo dié
van de Hemelkloot als Aerdkloot, veel min hun gebruyck; Tonder
eerft en voor al te kennen die voorfz. circulen, oockhaer
betekeniflén: lek Tal die alle vervolgens befchrijven; eerft, die
buyten om de globen beydengemeen fijn; daer n a, die daer op,
tot elck befondcr behooren.
I I. Fan de As en Polen.
DOor ft midden van yder Globus ftreckt een fpil, die men
noemt Axü mundi de As des Werelts, de uyterfte deelen
daer van, ftreckende tot buyten de globen; door de twee punten
recht tegen over malkander ( aenwijfende, d’een het noorden,
d’anderhetzuyden) noemtmen afpunten ofte polen; dieaen
ft noorden, het noorder afpunt ofte de noorder pool, dieaen
ft zuyden, het zuyder afpunt ofte de zuyder pook
I I I . Van de kopere c.Meridiaen.
YDer kloot befbnder wort op die twee polen gehangen in
een kopere circkel, in twee gaten, recht tegenover mal-
kanderen, op d’eene fijde des circkels, alfoo, dat fy daer in be-
quamelijck mach worden omgedraeyt, Tonder d’eene kant meer
als d’ander te genaken, oock dat de voorfz. fijde, komende te re-
fponderen recht op ft midden der as, de kloot in twee even ge-
lijcke deelen afdeelt. Die circkel wort genoemt Meridiaen ofte
middaghcirckel, is aen de voorfz. eene fijde afgedeelt in vier
quadranten, elck der felve in 90 deelen ofte graden, die worden
aen d’een fijde van de as getelt, over wederfijden van ft midden
tuflehen de Polen, met 1,10,20,30 &c. eyndende met
de 5>o aen de polen; die aen d’ander fijde, van de polen af, foo
datdegetalen van 90 malkander ontmoeten op ft midden tuf-
fchen de polen,
ME T EEN V A S T EN A E R D K L O O T . 7
• Alfoo hier na. dickwils fitl worden geftyt, aen ofte onder de meridiaen , daer
ky moet verftaen worden, aen ofte onder de ooft kant, dat is de voor ft. geteeckende
fijde van de ft circkel , overeenkomende met het midden der. as. 'i welck^hier
geftyt won , om niet t’elcken reyft op niettw verklaring daer af te doen , met
verdriètigheyt voor den leftr.
V I. Fan den houten Horizon.
YDer Kloot, t’famen met de kopere meridiaen, wort geftelt
in een haute voet ofte ftoel; dragende, op vier pilaerkens,
een platte breede houte circkel, welckers opperfte vlack ver-
fcheydelijck is afgedeelt. Eerft aen de binnekant invierquar-
tieren, na de vier hoecken der werelt, als zuyden, noorden,
ooft, en weft; elck vierendeel weder in 90 deelen; foo dat de
gchcele omloop is verdeelt ( gelijck alle grpote circkelen) in
3 60 graden; elck van die hout in <Jo minuteti, yder minute 60
fecunden yder fecunde 6.0 tertien, en foo voort tot quarten,
quinten, fexten, &c.
Buyten die eerfte verdeplinge ftaen geteeckentde namen der
winden, op tweederley wijfe; d’eerfte met twaelf, en haer na-
men na de wijfe der oude Griecken en Romeynen; de tweede
met 3 2, en haer namen, gelijck die hedendaeghs by de Zeevaer-
dqrs gebruyckt worden.
Aen de buytckant ftaet de Roomfche Almanach tweevou-
digh; d’een na de oude, d’ander na de nieuwe ftijl, herfteltvan
de Paus Gregorius de X I I I van die name, en tuficheo die bey-
de de twaelf teeckenen des hemels met haer afdeelingen ende
figuren, De macnden van beyde Almanachen fijn verdeelt in
befonderc dagen, met getalen, daer nevens de Teven eerfte letteren
van’cRoomfch a b c , om de dagen der weecken na de
Sondaghletteren te onderfcheyden.
Aen fommige globen fijn de 12 hemelteeckens gevoeght aen
de binnekant, met de Almanach daer neffens, en de winden aen
de buytekant, doch ft gebruyck is eenderley en ft felve.