ï o 8 ‘T G E B R V Y C K D E R G L O B E N
dien, het w'elck de plaets is daer de Sonop die tijdt in het Zenith
bevonden wordt.
X L I X. V o o r s t e l .
"Te vinden, op wat plaetfèn des Aerdrijcks de Son den den Hprizon
Jlaet, foo in V op als ondergaen, op alle voorgemelde tijden, *t fy
des daeghs ofte des nachts.
SOeckeerft, door ’t voorgaende Voordel, op wat plaets des
Aerdrijcks de Sonop uw voorgeftelde tijdt, ’t fy des daeghs
ofte des nachts, in ’t Zenith ftaet; die gevonden fijnde, laet ons
tot voorheek nemen de voorfz tijdt en plaets leer na ontrent
Suratte, op de noorder breedte van z i graden, breng die aen
den Meridiaen, en ftel de noorder polus verheven, even aenfulc-
ke gevonden breedte van z i graden, die plaets fal dan ftaen, aen
alle lijden op ’t wijdde verfcheyden van den horizon, onder
’t Zenith. Dat foo geftelt fijnde: alle landen op den Aérdkloot,
die dan ftaen aen den horizon, hebben de Son aen den horizon;
die aen de ooftfijdedes Meridiaens, fiendie weftwaert in ’ton-
dergaen; die aen de Weftfijde, ooftwaert in ’t opgaen; die aen
den Meridiaen recht in ’t noorden, hebben de Son aen den horizon
op ’t laeghfte, en weder aen ?t rijfen; en die recht in ?t zuyden,
hebben hem aen den horizon op ’t hooghfte, en weder aen ’t dalen
daer onder. Alle landen leggende dan bovenden horizon,
fien.de Sonoock daer boven, en hebben dagh; daer tegen alle
landen dan onder den horizon , hebben de Son oock onder den
horizon, en ’t is daer nacht.
Zoo ghy de kloot, foo ftaende, omdraeyt, fult dan fien: dat alle
landen gelegen om de noorder pool, binnen een circkel, even
aen des pools hobghde., van? i graden, niet en konnen drayen
onder den horizon, en dien volgens, de Son daer geftadigh boven
blijvende, geduerigh dagh hebben. Ter contrarie, alle die
om de zuyderpool binnen foodanigh een circkel leggen, niet
I u boven
M E T E E N V A S T E N A É R D K L O O T . 109
boven den horizon konnen drayen, en overfulcks, de Son geftadigh
daer onder blijvende, gedurigh nacht hebben.
L. V o o r s t e l .
Te vinden door de fchijn der Son , aen wat plaetfèn des Aérdkloots de
Son aen den horizonjlaet, foo in V op als onder gaen, t'allen tijden
des daeghs.
OM datdehoute horizon, door fijn breedte, hetfchijnfel
der Son, noodigh tot dit Voorftel, foude hinderen, fob
hef de kloot daer uyt; hang die met een draed aen den Meridiaen
in ’t Zenith van de plaets daer ghy fijt, en tuy die met noch twee
andere draden, d’een aen de fijde mette noordpool nae ’t noorden
, d’ander aen de fijde met de zuydpool nae ’t zuyden, alfoo,
dat de Meridiaen fta geftreckt recht noorden ende zuyden, en
breng de plaets daer ghy fijt onder den Meridiaen, de as van de
kloot dan fal ftaen evenwijdigh met des werelts as, en alle landen
daer op , gelijekformigh met die van de wefentlijeken
Aérdkloot. Dat foo geftelt fijnde, laet de Son daer op fchijnen;
ghy fult alle defe navolgende faecken, met groot vermaeck, als
in ’t wefen fien: 1 , Hoe datn gebootfte Aérdkloot, even als de
welentlijeke, d’eene helft verlicht en d’ander door de fchaduw
verduyftert is ; 1 1 , Dat het in alle landen, in ’t verlichte deel,
op die tijdt, dagh is, en daer tegen in alle die in ’t verduyfterde
deel,, nacht is j 1 1 1 , Soo men midden in de verlichte helft een
fpelle op weynigh was vaft ftelt, alom winckelrecht van’t vlack
des kloots verheven, ( foo dat de Son geen fchaduwe daer af over
geenefijden maeckt, maer recht nederwerpt) dat op die plaets
de Son recht boven ’t hooft in ’t Zenith ftaet; i v , Soo men een
linie op den kloot treckt,. ofte liet, gaende van de eene Pool tot
den anderen midden door ’t verlichte deel; dat het aen'alle
plaetfen, aen fulcken circkel gelegen, middagh is; oock met een,
dat het, by die in -t deel na den ooften leggen, is na de mid-
dagh, overmits fy de Son van haer hebben na den weften; en , by
O 5 die