ra8 'T G E B R V Y G K DER G L O B E N
fcheelt dan met de Azymuth der Son effen 90 graden, gelijck in
de toorgaende rechtftaende.
LVI . V o o r s t e l ,
Een Horizontale Sonnewijfer te bejchrijvcn.
OP devlackte, opwelcke gyeen waterpas-leggendewijfer
wilt befchrijven,treek een circkel groot na uw’ welgevallen,
als hier beneden A B C D , deel die door twee diameters kruys-
wijs, alfoó dat die geftreekt ftaen, d’eene als A E C nae ’t zuyden
en noorden,
d’ander D B nae
5t ooft ende weft;
en den circkel
deelen invierqua-
dranten ; twee der
felve, over weder-
fijden van de linie
E C , als C D en
C B , deel elck in
90 graden, yder
graed in fbo veel
minder deelen als
bequamelijck ge-
fchiedenkan. De
lini E C geftreekt
nae ’t noorden, fal
dienen voorde 1 2' uure, E D nae’tweften voorde fefteuure
des morgens, E B nae ’t ooften voor de fefte des avonts.
Om d’andere uuren te vinden, ftel den kloot nae de breedte
van de plaets daer ghy foodanigen uurwijfer wilt maken,
by exempel t’Amfterdam , met de pool verheven 5 graden
.
den, eene der coluren onder den Meridiaen, en de wijfer aen den
uurcirckel op de 1 2' uure. Keer dan de kloot nae ’t weft, tot de
wijfer toont een ure na de middagh; de kloot foo houdende, befte
waer de colurus den horizon roert, fult vinden 11 graden 3 9
minuten > van ’t noorden na ’t ooft; tel die op u fuperficie over
wederfijden van C , foo na D als B , en maeck daer teeckens ,
voor een uure na, e m i uuren voor de middagh. Keer daerna de
kloot voorder nae ’t weft, tot de wijfer toont tweë uuren, befte, als
voren, hóe veel graden aen den Horizon ftaen, tuftchen den Me-
,ridiaen in ’t noorden ende den Colurus , fult vinden 24 graden en
3 4 minuten, die tel Wederom van C n aD ; voor de tweede uure
namdidaghs, en van C na B voorde 10uuren voormiddaghs.
Op gelijeke wijle handel met de andere uuren, fult tuflehenden
Meridiaen in ’t noorden en de voorfz Colurus vinden, voor de
5 uuren na, en 9 uuren voormiddaghs, 3 8 graden 2 3 minuten.
voor de 4 uuren na, en 8 uuren voormiddaghs ,33 graden 5 3 minuten
: voor de 5 uuren na, en 7 uuren voormiddaghs, 71 graden
21 minuten : voor de 7 uuren ’s avonts, en 5 uuren s morgens,
1,08 graden 3 9 minuten: en voor de 8 uuren ’s avonts, en 4 uuren
’s morgens, 116 graden 3 minuten; die tel elck van C, na D en B,
en maeck daer teeckens : treek daer nae linien, uyt het center
E , deur de voorfchreven teeckens in de circkel, dat fullen de
uurlinien fijn.
De wijfer moet uyt het center des circkels geftelt worden,
nae de Polus, evenwijdigh met des werelts as. Tel daerom in eene
der quadranten van C,na D oft B , de hooghte des pools, 3 2 graden
2 3 minuten; maeck daer een teecken, en treek daer over een
linie, uyt het center, als E F , en van ’t eynde der felve een ander,
winckelrecht op de twaelf uurlinie E C , als F G : foodanigh een
driehoeck, als E F G , van koper oft ander ftof, winckelrecht geftelt
op de voorfz linie E C , de fchuynfe fijde E F , fal ftrecken
na de Polus, evenwijdigh met des werelts as, en fijne fchaduw de
uuren aenwijfen.
R L V I I .