ï l 6 T G E B R U C K DER G L OB EN
daer van, als A F , fal geftreckt ftaen na de pool, en met fijn fcha-'
duw de uuren aenwijfèn.
Tuflchen foodanige Sonnewijfers declinerende na Weften, eri
andere declinerende na ooften, is alleen dit onderfcheyt : dat
men in plaets, van’tgene indefen is gefeyt te doen ( ’t fy met
de verticael ofte anders) na weften, dan gedaen moet worden na
ooften. O fte , dat men de namiddaghs uurlijnen (fijnde de mee-
fte) die in defen vallen beweftende iz 'u u re , in voormiddaghs
uuren ( die dan de meefte fijn) verkeer, en ftel beooften de 12
uurlijn; en deigelijcks de voormiddaghs uuren in namiddaghfche
verander, over d’ander fijdc. | r
L X I, V O O R S T E L.
Verticale rvijfers declinerende van V noorden.
HEt befchrijven der uurlijnen op füperficien, die even veel,
ofte van t zuyden ofte van ’t noorden, afwijcken, is een en
c felve; het onderfcheyt is alleen, dat men d’een tegen d*ander,
gèlijck öock de getallen, Omkeert; By exempel: foo meneen
uurwijfer declinerende van ’t zuyden na den weften ,3 y graden,
als hier boven befchreven, met het onderfte boven keerende, 3 y
graden van t noorden nae den ooften ftelt, de uuren door ’t middelpunt
treckt tot op d’ander fijde, veranderende de getallen, als
tegen over vier ftel acht, tegen vijf fèven, tegen over feven vijf,
en Co o voort, het lal een Sonne-wijler fijn tegen fulck geweft.
L X I I. v 0 0 R S T E L.
Declinerende V^rticale rvijfers door horizontale befchrijven.
GElijck een rechte verticale wijfër , en een horizontale onder
een felve Meridiaen,9 o graden verfcheyden,na het y 9' Voordel
, evenwijdigh en malkander gelijck fijn 1 foo fijn oock een declinerende
verticale, en een horizontale, onder een felve verticael
cael 90 graden verfcheyden, evenwijdigh, en malkander gelijck,
uytgenomen in de tijdt. Soo men dan een declinerende verticale
wijfer wil befchrijven, en in plaets van die maeckt een horizontale,
na een oirt 90 graden onder een'felve verticael van
daer verfcheyden, waernemende’t verfchil des tijdts tuflchen
fulcke oirten,’t fal een en ’t felve fijn. By exempel; neem, dat
men een verticale Sonnewijfer, die t’Amfterdam 30 graden van
’1 zuyden na den weften afwijckt, wil befchrijven door een horizontale
: foeck eerft , op wat oirt des Aerdrijcx een horizontale
fuperficie evenwijdigh iy met de voorgeftelde ; en hoe veel
die in tijdt Verfchillen, aldus : Stel de noorder polus aen de kloot
verheven na de breedte van Amfterdam yz graden 23 minuten,
en Amfterdam aen den Meridiaen; tel dan, op den horizon in ’t
zuyden,van de Meridiaen na den weften, de afwijckingh der fuperficie
30 graden, maeck daer neftens op de kloot een flip; die
fal ftaen ter plaets, daer eèn horizontale.fuperficie, paralleel en
gelijck is met de voorgeftelde declinerende verticale t’Amfterdam.
Keer daer na de kloot na den ooften, tot dat die flip komt
aen den Meridiaen, fult die fien bezuyden de middellijn 31 graden
y y minuten,en dat daer en tuflchen 3 6 graden y minuten van
de middellijn ( ’t verfchil der'lengde dier twee plaetfen) door
den Meridiaen fijn yerloopen, die maken, door’142' Voorftel,
z uuren en 242 minuten,de tijt dat deSon daer later aen den Meridiaen
komt als t’Amfterdam. Daer mede is geyonden, dat een
horizontale wijfer op de zuyder breedte van 31 graden yy minuten,
wijfende 2 uuren 242 minuten te vroegh, gelijck is aen een
verticale, op de noorder breedte van y2 graden 23 minuten,declinerende
30 graden na den weften.
Om dan fulck een horizontale wijfer te befchrijven, treek
op diei fuperficie een linie evenwijdigh met den horizon, als
in de volgende figuer D A B , en uyt A een halve circkel
D C B , deel die door de perpendieulare A C ( die de 12' uurlijn
fal verftrecken) in twee quadranten, en elck in 90 graden. Stel
S dan