124- 'T GE B R V Y C K DER GLOBEN
lijck dë verticale, maer geftreckt evenwijdigh met den meridiaen,
gemeen met des werelts as ; fijn tweederley, d’een tegen ’t ooft,
dander tegen ’t weft.
Polare wijfers, oock tweederley, worden befchreven op fuper-
ficien oock gemeen met des werelts as, evenwijdigh met een cirekel
gaende door beyde polen, en de deurfnijdingen des Equino-
ftiaelsen Horizonsinde pundten Van ooft en weft : d’eene, de
bovenfte, aenfiet met lijn vlack het deel des Equino&iaels boven
den Horizon; de onderfte, het deel des Equinocliaels onder
den Horizon.
VOLGEN DE VOOR S T E L L EN.
L I V , V o o r s t e l.
Het rechte Zuyden en Noorden te vinden.
WAnneer men een Sonnewijfcr op een horizontael vlack be-
fchrijven, ofte een rechte verticale oprechten > wil; men
moet eerft en voor al het rechte zuyden weten, om de felve daer
na te ftellen. Dat kan door de globen op verfcheyde navolgende
manieren gevonden wórden, i ., Door het op en ondergaen der
Sonne. 11, Door hare Azymuth op fekere hooghte. 111, Door
dcgrootfte Azymuth ofte afwijeking van ,’t noorden na ooft ofte
weft, van fulcke fterren, die, ontrent den verheven polum benoorden
het Zenith omdrayen. iv> Door d’Azymuth op feec-
kere hooghte, van andere fterren, gelijck yan de Son.
Hoor het op en onder geien der Son,doet aldus: T reek,op een ylak
bord, een circkel, deel die, door twee middellijnen kruyswijs door
malkanderen, in vier quadranten,elck quadrant in sö.graden ,• de
eynden der middellijnen teecken met zuyden, noorden, ooft en
weft; in ’tmidden fteleenftijl, vanyferoftekoperdraet, alom
winckelrecht van ’t vlack. Befie daer na, door ’t i,8e Voorftel,aën
watgraeddes horizons de Son op ofte onder gaet , pp de dagh
ghy fulcks wilt foecken; voor exempel tAmftcrdam op den 25
May, fult vinden dat die 3 6 graden van’t ooft nae ’t noorden
opgaet, en fob veel van ’t weft nae’t noorden onder gaet. -De
Son dan op fulcken dagh des morgens aen den horizon gerefen,
en ’t bord gereet; keer dat alfoo, dat de fchaduw van de ftijl valle
fooveel van’t weft na’t zuyden, als de Sonftaet van’t ooft na
’t noorden; de lini van zuyden en noorden op t bord, lal dan gelijck
ftaen met het zuyden en noorden des Hemels.
Hoor de Azymuth der Sonne; Soeck, door ’t 3 4' Voorftel, op
feeckere voorgeftelde dagh, üytde hooghde der Son hare Azymuth,
voor exempel op den 7 Iulii des morgens, hoogh lijnde
1 1 graden, fult vinden 9 graden 2 minuten, van ’t ooft nae het
noorden; Keer dan, op dat oogenblick, ’t voorfz bord, tot dat
de fchaduw van de ftijl valle tegen over de Son 9 graden 2 minuten,
van’t weft nae’t zuyden; de linie van zuyden en noorden
op ’t bord fal dan gelijck ftaen met het ware zuyden en noorden
des hemels.
Hoor de meefte afwijeking der Sterren ontrent de Pool: Laet ons
tot voorbeeldt nemen de grootfte fterre in ’t vierkant op de
kleyne Beer, die de Zeevaerders de middelfte der Wachters
noemen ; De kloot geftelt na de breedte van Amfterdam,
draydien om, en breng den verticael foo na by den polum,
dat die fter door ’t drayen des kloots, op ’t meeft, ick neem,
nae’t ooft gedraeyt lijnde, even komt aen den verticael; befte
waer die dan komt op den horizon , fult vinden 24 graden
van ’t noorden nae den nollen. Dat gedaeri lijnde, ftel dat
voorfz bord neffens een hangende lootlijn, alfoo, dat de 24 graden
van ’t noorden nae ’t ooft, t’lamen met de ftijl in ’t midden,
en de voorfz lootlijn ftaen recht op die fterre. O fte , ftel een vi-
lierken, op ’t bord, tegen over de Azymuth der Sterre 24 graden
van ’t zuyden nae ’t weft, en keer het bord, tot dattet vi-
fterken, t’famen met de ftijl in ’t midden, en de fter, op u gelicht
over een komen : De lini van zuyden en noorden op ’t bord,
Q j fal