112 T G E B R V Y C K DER G L O B E N
plaets dcrSon; keerdaerna den kloot, dat Amfterdam weder
komt aen den Meridiaen,en ftel die foo vaft. Dat foo lijndé, breng
het onderfte eynd des verticaelsop denhori2on recht in ’t ooft
en fchuyf het opperfte eynd langs den Meridiaen nederwaert, tot
dat de geteeckende kant komt recht over de Son , ofte die
voorfz ftip; het opperfte eynde fal dan komen te ftaen aen den
Meridiaen op 30 graden 38 minuten van de middellijn naehet
noorden; en alfoo Amfterdam is gelegen op de breedte van 5 2
graden 23 minuten, foo is de voorfz plaets aen den Meridiaen
van ’t Zenith t’Amfterdam verfcheyden z 1 graden 25 minuten;
tel dan noch lbo veel, te weten z 1 graden 25 minuten, langs den
Meridiaen van den verticael zuydwaert, dat valt op de breedte
van 9 graden 3 3 minuten, ter plaetfe daer de Son op die tijt even
hoogh boven den horizon ftaet als t’Amfterdam.
Datkanoock anders gevonden worden, aldus .* $et d’eene
voet eens pafters op die ftip, fpan de pafler open, en breng d’an-
der voet noordwaert tot op de Stad Amfterdam, keer die daer na
zuydwaert tot weder onder den Meridiaen, en liëop wat breedte
die aldaer op den kloot komt, fult vinden 9 graden 3 3 minuten
als vooren; die twee plaetfen aen den Meridiaen, yder als een
Zenith, fijn even wijt verfcheyden van die voorfz ftip ofte Son,
en, dienvolgens, is de Son op fulcke twee plaetfen even hoogh
boven den horizon.
Aengefien de verticael circkel, uyt den ooften.over de Son
geftelt, foo als gefeyt, van de Son op ’t naeft tegen den Meridiaen
valt winckelrecht, even als de meridiaenen uyt de pool op de
middellijn : foo is daer uyt bekent, dat niet alleen op diefelve
rijdt die twee voorfz plaetfen de Son even na aen ’t Zenith hebben
, maer oock alle d ie, die onder de felve Meridiaen over weder
lijden even verre van de verticael, ’t fy weynigh ofte veel,
‘fijn gelegen; want, de verticael foo aen den Meridiaen ftaende
op de breedte van 30 graden y 8 minuten, de plaetfen een graed
daer benoorden en bezuyden, dat is op de breedten van 31 graden
M E T E E N V A S T E N A E R D K L O O T . n j
den y 8 minut. en 29 graden 5 8 minuten, hebben de Son even na
aen’t Zenith; die op 10 graden daer benoorden en bezuyden,
dat is op de breedte van 40 graden y8 minuten, en 20 graden
y 8 minuten, hebben de Son oock even na aen ’t Zenith; desge-
lijcks 40 graden daer benoorden en bezuyden, dat is op de noor-
der breedte van 70 graden y 8 minuten, en op de zuyder breedte
van 9 graden 2 minuten, over d’ander fijde van de middellijn ,
hebben oock de Son even na aen ’t Zenith, en dien volgens even
hoogh boven den horizon.
Daer uyt is te mereken, hoe groflijck die gene dolen, die op
alle uuren des daeghs des polüs hooghde willen vinden uyt de
hooghde der Sonne, onaengefien noch, dat het onm'ogelyck is,de
uure üe weten, voor en aleer de hooghde van de polus bekent fy.
L I J. V o o r s t e l .
De Planeten op de hemelkloot te flelleni en dte daer door
te leer en kennen.
HOewel de Planeten, na inhoudt van des eerfte boecks vijfde
hoóftftuck, op de gïoben niet konnen worden geftelt voor
lange tijt, gelijck de vafte fterren, om redenen daer verhaelt; foo
konnenfe nochtans daer op geteeckent Worden , voorfeecker
oogenblick ofte precife voorgeftelde tijt. Maer, om dat te doen,
moet men eerft weten, in wat plaets des hemels elck op fulcke
voorgeftelde tijt gevonden wort, en de manier om dat te vinden.
Om fulcks beter te vèrftaen, fullen wy dat befchrijven metdus-
danigh een exempel: neem dat men de planeten op de hemelkloot
wil ftellen, foo die riAmfterdam fullen ftaen in ’t jaer 1634
den 8 Ianuarii 3s avonts te 10 uuren: Soeck in eenige daghtafels,
als die van Mr. David Origanus lijn uytgegeven, op de Aerd-
rijeks lengde der Stadt Francfurt aen de Oder, op wat lengde en
breedte yder planeet op die dagh des middaghs aldaer ftaen, fult
die vinden aldus; '
P De