I : :;4
'1
2 8 2 GE E S T E
E n in de Heilige Schrlfcrollen word Tbecheleth
kkarlvlc van Argamaii onderfciieiden,
van iiec welk aanilonds zal gezien worden,
dat het purperverwig is.
Het vervvandfchap der V e rwene n deorder
van den T e x t leid ons tot Argaman, het Pur-
/ i r , her welk oudsiyds wierd gctrokken,
wanc het is hedendaagfch onder de verlorene
z a k e n , uyt een Mollei of Schvilpvifch, of
Oeiter Parier genaamt. Wani •turj>er\yo\-à
genomen cn voor de verwe, cn voor de
fchulpvifch. Argaman of Argav&n word van
K'mchi e^Totnarius gcnaamd Karman, Kar-
•inoizyn nf Scharlaien vcrwe, van Rabbi "Jona^
Lacca. Dar Argaman iets duurbaarisgeweeil
als 'Ibecheleib blykt uyt 'Dan. 16. 29. Alwaar
die geen, welken de Aß'yrifehe Allcenheerfchcr
tot de hoogfte t'.erctrappenwilvcrheifen,
niet gekleedwordmct'/À^/c/j/iZ, maar
met Argavana. Staat echtcr aangemevkc te
inoeten worden . dat Argavan ecnc Kaldeeuvvfche
, Syrifche, Arabifche cn Perziiche
Taaluytfpraak is, Argaman cene Hebreeuvvfche.
l^e beide buigd Bocharc Hieroz,
P. II. L V.c It. van Armaguuy of Aramgavan
, als of men zeide Syrifcbe verwe: of
'lyrijche, ora dat dezelve eerit in Sjrie is gebruykt.
begonnen ce worden, van het welk
T^i üx geweel l is of deZeehaven, ofeenaan-
Iiangiel. Over het Pnrper zyn ganfche Boe-
Icen voor banden, befchreeven door Fab'uts
Coiumna, en deifelfs uyelegger 'DanielMajor.
Doch blyft tot nochtoedekonf tom de verwe
uyt de mollel van dien naam te trekken, purper
uyt purper onder de zaken. die verloren
•¿yn. Dikwyls koll het 20 veel , of meèr
moeite, eene verloren zaak weder te voorfchyn
te brcngen, als eene nieuvve tevinden.
Echtcr heeft deze latere, en nicuwsgierige
ceuw in het vleelch vj n het Purper dicr een
adertje aangetroffen, het welk het oprechte
Purper uytleverd. En daar word melding
gemaakt in deCedenkßhriftenvanbet Koning-
Ijk Qeimtjchip der FF•.•tenfchappen van 1711.
van de eijertjes van zekere \ iiichen aan den
oevcr der Zee leggende , dewelke cenige
fcbynbaarheid van depurpervcrvvevcnoonen.
Her blykt uyt het gene, d.it cot noch toe is
gezegc, dac Argaman purper is, met het
welk min wcl overeenkomt het woor d ^¿•¿arlach,
ücarlatum ; by aldicn de woorden door
het gebruyk gciden, even als de Munten,
zoude hec woord PuTp&r kunnen zyn behoudcn
geworden. Want hcc is overbekend,
dat de Scharlake vcrwe bercid word uyc de
Contbemile een bl cedei uos Diertje ( Infeéì )
in Amerika, en wy zullenhec aanilonds zien.
Nochtans kan ten voordeele van dit Woord
worden gezegt, dat ook het Purper oudstyd
genaamt is geworden 6charlach of Sarlach.,
van òarra, hctwdkivrus, hetvaderlandvan
hi-t Turner betekenc. De 3. Figuurioondde
L Y K E
purpcrvcrwe, cn de 4. de Purper flekke.
\'olgd Jolagnarh Schani worm van Scharlaken.
Deze komt by Mofes ten minllen op
30, piaatzen voor. Maar Lev X/K 4. en elderszult
gy ieczen de woorden omgezet Schar»
laken van de fVorm. Ja gy zuic die ook vinden
van den anderen gefchei'den. Alleen komt
Schani voor Schar laken voor Gm.XXXyill.
28,30. Jo[.ll. 18. 21. Zo ook Ihokvg de
¡Vorm jez. I. t8. Al-sparen wwe zonden als
ßbarlaken Kafanim, zyn zullen vsit worden,
als fneeuw; al waren zy rood, als Kattolavgy
ah purper, zy zulien -worden als witte wolle.
Z o mcde Klaagl: ir.i^ Nahum Ii Sani
zegt herhaling van eenig ding, \HiX\Sana yberha'len^
verdubbclen^ derhalven is het eigent-
]yk purper twcemaal geverwt. Hier vandaan
oviZcLztyr\[c\\cScharlakentweemale>igeverwi.
Horaüns in hec II. ßoek. in de 16 Lierzang:
— klecden wollen y t'-sjeemalea in Afrikaanjch
¿ur^er gedoopt.
Plin. Lib. IX. c. 59. Tiibapha wierd het dan
genaamt , als bet tweemalen was gever^fd^
als door eene treffelyke onkoße; boedanige «a
byia alle gemakkelyke 'P urfers worden geverwd.
T o t de Natuurkundige Gefchiedenis behoort
ook voornamentlyk het ander Woord Tholatz,
betekenende een ¡Vorm. THoskondet
geeft licht aan de \'erklaring in zyn IV, Boek,
daar Kokkos {Baphikey het Scliarlaken om te
verwen ) is een thamnos mikros pbrnganoodeys
hoo proskeintay hoi kokkoi hoos phakoi , eett
fpruyrje, daf klein is , aan bet welk korrels
als van eene Unze bangen Plinius het XVI.
Boek 8. kap. noemd ze Koskalia, om daczy
uyt de ball: worden uytgepclt. '^^^xMKoskulleinh
by de Griekende uycwaiFende kleine
ilukjes aflhyden. 'J)eze kerns nn (zo zegt
Salmaßns over zyn van binnen geheel
vol kleine wormijes , welkcrs vuyle blocd
voortrefil-lyk is om Scharlaken te verwen:
cn te wege brcngt de voortreftelyke verwe,
ovcr welke wy ons verwonderen, ende ouden
hcbben aangebedcn. Hicrom hebben zy
het JVormke voor het Scbarlaken zelvegenomen.
Df Gloffe (woordelyke uytlegging)
kokkos &en worintje , kokkos bamma , een
wormtje, ¿-.tx. Scbarlaken. 7V;;;i«j-het XXi V.
Boek. De Plante zeivc word Jlex genaamt
Het zoort van i^Hcx) vecl in Aße, of Afrika
wajfende, veranderd z,ich zeer ras in een
wormtje, '/ welk zy danrom Scolecionnoemen.
Jö/w^/iV/j-wederom l)ladz. 1214. ßy de latere
Grieken word Scoleyx doorgaans'genomen
voor Scharlaken. Gclyk in hec ondeVgcIloke
werk van 'Demokritis over de manter ^om het
purper te verwen, Skooleyx Galatias voor het
Galatifch Schar laken, en Skoolux ho porpkurios.
Üe Lacynen hebben hec mede een worm genaamc.
De ouden Gloß'en: een bommel. Een
womtje
m
TAD. CJ,XXIV.
EXÜDI Cap.XXV-v. Tt
T k o l a a d i Sckaai i , A^n n i s Cocci