t If
N A T U U R
leer nuttig voor de Scheepviìart werkllellig
te maken, Nederdryvivo, Klenfin^, en Overhaiiag
: doch de eerlte zoude miiÌchien al te
kollbaar zyn, eifchende eenegroore menigce
van nederdryvende ilofFcn, hei welkzelfnoch
nict is uytgevonden : gene ontbreekt het aan
eene gelukkige uytkonilt. fchoon te werk
gellelddoor veci aarde o fzandj deze, welke
de Natuur zelve leerd, door de voorcbrengingvan
den Regen, isdealderbelle vanalle,
in gcbruyk gebracht door Gantier eenFranfciiman,
van wiens uycvinding men kan zien
K U N D E 24 7
. der Zee , het viaicr van den Nylßroom, b«(
! ivelk alleen drank verfchajt. zoude-worden be-
' dorven. By aldiendeze/daarvvytotnochtoe
van hebben gefproken , dezelve Fonteinen
van Mozes zyn, moctmen zekerlyk vati Itellen,
Brejlaau Saml. Nat. ti. Medie. Gefcb. 1718.
m. Jun. pag, 1 . Maar ook zullen zich alhier
zeer vele zvvariglieden opdoen omtrenc de
werktuygen, de maate of graatvanhetVour,
de atfcheiding van de vlugge '¿outen, dewelke
in de Overhaling mede m\ar bovcn ryzen.
Doorg^ans zyn zoortgelyke bittere Fontetnen
in wezen, in het byzondcr in /irabiet
ja deze zelve Waieren, dewelke Mozes op
G O DS bevel in zoete verinderd had, heeft
Belknhts bitter gcvonden Ubferv. L II cap. :
ST. enweltwaaìf Fonteinen in getaL Htt •
water van deze , zegc hy , is zeer zout en 1
bitter, en z-y ze^gen dat zy die twaalf Fon- I
teiven zm, van dewelke in den Bybcl melàing '
'word gemaakt, want zy ivorden noch de Fon- 1
teinen van Mozes genaamt : ZH leggenop eenen
onvruchtbaren, zandachtigen, en zalpeterachtigengrondin
eene zeerwyduytgefirtkte vlakte,
ffieer dan vyftig treeaen van den atideren afgelegen
: met dat zy alle even ver van den ande.
renleggen, maar de eene ioo. de andere ^o.
de overìgemeér of min, Zy ontfpnngen alle
u\t de aarde aan de vjortelen van de hoogte of
het hctivellje ; ende verfpreiden zich m onderfcheidene
beckskens, gelyk eils aU\d dunrende
fonteinen, dewelke ztch een wemg daania tu
het zant hegraven, verdwynen. 'De bitte
had ons zo dorfìig gemaakt, dat wy alle gèàwongen
waren dat zoute •water te dnnken :
het welk fchoon het bitter was van -jnegens het
falpeter, Hocb'.ans van alien om den zeergr00-
ten dorjì van tenen aaugenamen fmaak ts beimden.
voc^en 'erby de gctuyiienilTen
van de Rcizigerson7.erEeuvvi^i'/^iA'tf//«ende
Monconis, dewelke dichteby Muadia-, naaiiwelyks
een halve mylvan deocvcrsderRode
Zee gelcgen , deze Fontevien vm Mozes,
van de Arabieren Jin en Moufe gebynaamt,
bitter, zilcig, enzeer onfmakelykoratedrinkcnhebbengevoi''
d'^f^' Dezezclvel'onceinen
zyn vermeld van l'IininsUti. i^t c. 19. 'Ptol«-
meus heeft eene gracbt gemaakt f^r-J^j^e van
honderd voeten , du-p dertig , lang X X X f ^ I l .
duyzend 'D treeden tot aan de bittere Fonteinen.
Herder heeft bemaf;efchria.devreeze
-voor eene overjiromingde Rode Zee vitren
een halve voet hoger bevonden zjnde, dan
Eiyptenland. Anderen geven danr van deze
reden niet, r/iuar omdatniet, door het inlaien
dat de bitierheid deze wateren wederom
' is aangekomen , het Wonderwerk verricht
zynde.
My fchynt het zekerlyk toe, dat dat Houtt
wat voorhetzelveookgeweeftzy, wancdaar
zullen wy itraks van fpr e eken, de wateren niet
door eenenatuurelykekracht, maar teneenemaal
Goddelyke en bovennaturelyke heeft
zoet gemaakt. Ik ontkennewelniet, dat ook
dit zoude hebben kunnen gefchieden zonder
zodanig middel, al was het allccn maar door
de uytllrekking of aanraking van den llafvan
Mozes, ja door een enkelwoordvan .'vlozes^
ik zegge op den wenk van den Goddelyken
Z o haddcn ook de wateren van de Ko- w i l . £-.(} llilUllLU V'JA. U-- w WM ..... V.w . .
de Zee kunnen gefcheìden worden zonder
eenetuiichen beiden blazendcn wind. Ook
Naaman zonder de Jordaan van zynmelaaisheid
worden genezen : die blinde zyn gezichc
wederkrygen zonder het Speckzel van den
Heiland met flyk gemengt. Het is waarlyk
zwaar te begrypen, dat of door deblooteinwerping
van een Hout in het water, ofdoor
de beroering van het Water door het Hour,
bittere wateren kunnen worden zoet gemaakt,
j a z o v e e l e wateren, als genoegzaam waren
om zesmaal bonderd duyzend mannen te dreraken.
Zo lang als deze Fonteinen of gemeenfchap
hebben gehad met de zee, of met onderaardfche
äderen, welker zoutighcden zy
naar zich trekken, moeüen zy bitter voortvloeijen,
ook konden zy niet anders, op dat
ik andere dingen zwyge.
Daar ontbreeken wel gene Uyileggers zo
Oude als Nieuwe, ydllifius Ph:lof SACT, f. M.
©e Mey Phyf.Sacr.p. loj.Jofepb Anuq. L.llL
c. 8. hnet. Concord. Rat. ® Ftäei £.. / / . e. i z. §. 16.
dat dit gefchied is door deNaturclykekrachten
van het Hour. Bn dat de Salpecerachiige
ofbiture •wattnn verzoit worden door het byàeen
vangerfi(Ìc\-iry(l Phmus Ub.XXll^.c. i.dat zy
het binnen tvaee nuren zauden kunnm drmke».
Voor de krachten van deNatuurfchyntmede
te pleiten de Schryver van het Boek Eui^ßaßicus
of yejus Syrach Kap. XXXyiU. ^.tms
het 'water met zoet geworden va» ein hout, op dat
zyne kracht va» de mnfcbengebent-worden? Dat
de Godsgeleerden deze misgrcep, zo 'er eenigeis,
den Godsgeleerden vergeven, welke
zy naauwelyks den Geneeskundigen zoudtn
kwyt ichelden.
Maar waar is doch dat Gnetz , of hont,
Xulon of Boom, want en het Hebreeuwichen
het Griekfch betekend een Boom , Mozes
aangewezen? By aidienmendeRabbynengehoor
geeft, deie willen dat die boom van natuur
bitter geweeil is, zo dat hy in het water
zynde
iSÌ;:; 5.ìiììi
HW. .'tlÌ ^
f ü l l ! « •
i f t i i ' . ' "
i i i Ì T
^ t •.