loris ut julus juglandis, vcrum quinque ai^ftx digitos craflus : videturque quali compoiìtus
ex quadtatis gemmis, quarum qushbet in medio punftum habet brunnum ; fubfequente
tempore hsgemmx prodeunt (etiam pianta evulfa&in cubiculo appenfa) & cum prodie-
runt ad tertiam digiti partem, iùnt elegantis brunni coloris-, dehinc amplius fe produnt&
rebqua fui parte iùnt coloris eximie incarnati, cum paululo brunno fuperius. Frudus ita integer
cuna prodiit, tribus fubtiliflunis filis quali pilis appendet : interius autem habet pulpam
candidam & nucif um in medio.
Mi c amb e Angolenfibus, ( & ut viietur ex Africa in Brafiliam trenflata) in pedalem cir»
citer altitudincm affurgit caule tereti, contorto, quem circumdant folióla parvula, & hinc
inde ramuli circiter duos digitos longi, quorum finguli fuftinent flofculos ex albo fubluteos:
fequunturdeinfiliqusincurvata, obrotunds, tenera:, in quibus multumfeminisnigri, ro-
tundi, majorisquampapaveris. ufurpatur à Nigritis in cibis.
A n n o t a t i o. Miffum nobis hujus Plants
femé è Bralilia aliquoties, nomine Mofambe
s ¡Í Angola, quod & feiiciter pullulavit, &
prxfertim stiate hujus anni c iò Io c xlvi.
non modo folia & caulem produ'xit, fed &
floruit liberaliter , & fernen tulit, quod tarnen
à leviilimo frigorc, initio Octobris, cum
ipfa pianta corra ptumfuit. Eft autem elegan-
tiffima pianta; foliis fimilibus pentaphyllo,
flofeulis fingularis conformationis fed mi-
nutisadmodum: filiquis contortisi fed cum
in eo effem ut iconem fieri curarem, prster
expeftationem periit.
T A R E R o Q_v I Brafilienfibus, Matapaflo
Lufitanis, fpecies eft Payomiriobs ejufdem
fìgurs & eadem radice , caule, ramis : flore
quoque eodem fed paulum minori, eadem
difpofltione foliorum & ejufdem coloris. differì
tarnen foliotum figura: nam hujus funt
digitum aut paulo plus longa, figura ovalis,
ad exortum fuum anguftiora, fuperius vitidia
inferius nonnihil incana -, nervo fecundum
longitudinem & venis obliquis pradita. Poft
folis occafum folia fua componit &
marceflit, mane iterum explicat. Semen ro-
tundum, nigmm, minutum & multum diver-
fum à Temine Payomiriobs.
A N N o T a T i o. Et hujus plants fernen
íxpius è Brafilia ad nos delatum , fed non
tam feiiciter pullulavit quam payomiriobs,
ut differentias harum plantarum non licuerit liquido obfervare.
I v a e e c a n g a Brafilienfi-
bus, Sarcaparilla Hifpanis. Caule
farmentofo, lignofo, lento, viridi
ferpit, acúleos feu ípinas hinc
inde habente acatas. Eolia folita-
ria, quinqué, fex, vel etiam duo-
decim digitos longa, exterius a-
cuminata , & tres, quatuor aut
quinque digitos lata, ubi latifli-
ma -, in quibus tres nervi infigni-
ter confpicui fecundum longitudinem
tendnnt , tranfverfim autem
multas minutas vénulas habet
vario flexn difeurrentes; exterius
dilute, interius virent faturate. Ad
quemlibet cujuflibet folii pedicu-
lum(qui brevior)dus claviculs prodeunt lents,longs,quibus aliis plantis fe firmiter anne£tit,
Elo-
H i s t o r . P l a n t a r v m L i b, I. n
Elores fert racematim : feqimntur dein baccs, primo virides, mox cinnabris, ubi autem
maturuere, mgrs, rotunds . magnitudine mediocrium ccraforum: quslibct in umbella
c? n “ JCU Pr°Pno b“ vion pedículo, quorum pediculomm decem aut duodccim uni loti*
gioninfident. Baccs autem rugofs ut cerafa ficcata. Intus continent unum aut duos lapides
aibo-flavos, duros, m quibus durus albicans nucleus. Datur & alia fpccies hac validior Vide
Monard. ffap. xxu. • . r
A n n o t ATto. Fr. Ximenes. Mexicani vocantAi?cawr//nobilifiimam illam plantam
qus Hifpanisdicitur Sarcapari/la, cujus in Nova Hifpania plures reperiuntut fpecies, quas hie
ordine recenfcbimus. Prima eft qus paflim nafcitur in Hifpania & prxcipue in agro Hifpa*
lenii , in campis& vallibus, quam quidam Botanici referuntad Smilacem aiperam, quxà
Diofcoride defcnbitur : hiec reperitili- haud longe à Mexico in pago S. Fidei, juxta fontem
cujus aqusfuaviffims &faluberrims per aqusduftus in civitatem deducuntur; itemque in
Tzonpango & Provincia Hondura, Undepòtiflìmum infcrtur Europs-, decujils figura nihil
attinet dicere,quiaDiofcoridesexafteillamdeferibit,nequeillius facultatibus, quas obti-
net eafdem cum exteris ipeciebus j licet Dioicoridcs nihil dicat de illius temperamento, neque
virtute qua provocai íudores & tollit dolores junSfcurarum atque aliarum partium, niul-
taique alias iànat infirmitates graves ac pene incurabiles-, ied iolum explicet illius vim qua
refiftit venenis & inter alexipharmaca numeratur. Eft itaquehxc pianta i^ecies Sarcaparillx*,
licet Hiipani, qui nunquam adierunt Americani, non patiantur id libi periuadcri, tieutiquam
tamen negabunt qui illam comparaverint cum exteris ipeciebus novi orbis, quanquam A -
mericana non producat ièmen : verum haud infolcns homines faftidiré nota & peregrina atque
lortgius perita admirari & magni facere. Eft frigida & ficca, licet non omnino carcat
partibus calidis & iiibtilibus, quibus movet iiidores & corroborar càlorcm véntriculi (& licet
alii hoc negent) rhundat renes & ureteres: Sanar morbos chronicos. Varia: & multa:
iunt opiniones de exhibendi modo, quas omnes hic referuc nimis longum foret -, iblum mo-
nebo quomodo fimplex decodhim fiat ad ordinarium potum, credo enim vix ullam domum
fine ilio reperiri : Sume unciam unam Sarcaparillx recentiifimx, fiquidem facile poteft ha-
beri,& divide illam & conicinde minute & cum quatuor azumbris (id eft,o&o ièxtariis) aqua:
tantiiper. ebulli donec quarta pars coníiimátur -, reliquum bibitur ordinario. De liquore,
quem folent pfteparare non pauciores funt opinioùes, verum eflem author iis qui in America
Sarcaparillam iunt uiiirpaturi, ut utantur fucco è recentibus radicibus expreifo, (fiquid<Mn
ubique flint obvhe) quatuor unciarum quantitate fingulis vicibus-, obièrvavi enim mirabiles
effedus, tam in lue venerea,quam in aliis mofbis,& credo nullum magis ialubre medicamen-
tum polle reperiri. Ex Ciuf edit, capxxi i . Dodor Monardes in''priore parte fili operis de-
icribit iyrupum e Sarcaparilla compofit;um cum aliis fimplicibus, quem longe utiliííimum
effe fiepe deprehendi, fit autem ad hunc modum : Sarcaparilla: un che du«e minutini concifie:
Guajaci triti quatuor unc. Zizipha ièx & triginta, pruna paila xxiv. utraque oificulis repurgata:
florum Boraginisièmuncia , violarum tantundem : pugnus hordei mundati* & fra di:
in iex aquie ièxtariis lento igne coquuntur ad quatuor ièxtariorum coniùmtionem, expri-
muntur valide &• colantur: & decem hujus decodi unciis, admiicetur unafyrupi violati.
Calidus mane & veiperi iorbendus datur, eodem iervato ordine, qui folet in ejufcemodi po-
tionibus obfervari, fudorem fi quis fubordiatur detergendo. Conceditur ab initio efus pulii
gallinacei exigui, & fervatur idem ordo qui in ufu Guajacan, & bibunt aquam aut decodum
fimplex quod modo defcripfimus. Ea ratione curatur omne genus morbi gallici, atque alice
etiam infirmitates, qua: uiu Guajaci aut China: curariiolent. Fit & alius íyrupus, hoc modo
: Sarcaparilla: odo unciae concifie & confrada: in odo aqua: ièxtariis ad fex conilimtio-
nem coquuntur-, inbiriisquifupereruntfèxtariis, facdlìari librae iv. injiciuntur, fitque íyrupus
ut moris eft. Hujus unciae tres mane & totidem veiperi fumuntur -, prandium efto è cibis
boni fucci, coena fobria, potus ex aqua Sarcaparillx fimplici. Eo utantur donec abiumtus fit,
quo tempore ad fua negótia peragenda egredi non vetabitur. Curat hic fyrupus plerofquc è
morbisfupradidisfinemoleftia. • . .
Idem Ximenes j de ipecie Sarcaparillx quam vocant £htauhmecatl. Incolx Tauguitlan vo-
cant hanc herbam Cocoz>capatli five Cocoz>tìc palane ap at l i , Mechoacani Y&huat&oz, qux eft fpecies
Sarcaparillx peregrina, habens radices furculofiis, è quibus faliunt caules volubiles,
cum horridis ipinis & multis capreolis, folia ejus funt fimilia ocymo acuminata & curtata
cum certis lxvitatibus & nervulis qui difeurrunt per longitudinem -, nullum fert femen -, pol-
lcteifdcm facultatibus quibus cxtcrx. Reperitur ad radices Vulcani haud longe à pago At-
latlaluca omnino fimilis pianta, verum radices iùnt tenues &fibrx gráciles. Sunt qui omnes
has plantas referendas putent ad ipecies Chinx, veruna quia radices plurimum differlint, magis
credendum eft fui generis eflè plantas, licet figura foliorum, caulium volubilitate & ca-
B 2 ' prco