74 G V I 1 I Ï I M I I I 1 o K I S
eminentibus nervis funt foliorum pyri magnitudine: leviffime fincata aromaticum ipirant òdo-
rem: quare infignem in balneis uiumpracbent,.calidaad iecundum gtadum. Aqua quoque
fragraus, ficuti è floribus, exillis elicitur.
Quantum pulvis hujus ligniin Carbonemredadi, oculis inflatus conférât, alias demon-
ftravi.
C a p . X X V .
D e Araca-Iba, ejujque facuitatibus
HUjus arboris fru&us à Brafilianis appcllatur Araca-miri5 prunum Granatenfem vocant no-
ftrates. Externa facie, frequentia, tempore, & loco natali, convenit cum Gttabiraba -, de
qua capite precedenti egimus.
Frutex eft, lignp, foliis & floribus ut Guajaba» fed magnitudine difteriint & frudu. Sed ut va-
rius & mirus eft naturae lufus,omnes dignitates.eaiq; eximias,frudui & radici inievit,cum Ginibir
ab & nullas, nec in frudu, nec in radice, fed omnes in floribus & foliis.infitas virtuteS dederit.
Locis gaudet apricis, raroque
infilvis autumbrofis nemoribus
conipicitur.
Floret bis quotannis, bis quoque
fert frudum,menfe nimirum
Martio & rurfus Septembri. Pru-.
na coronis, meipilorum inftar,
eleganter ornata, innumerifque
acinis turgentia profert, quae, ubi
maturuerint, flavent, mufteam-
que habent in fe dulcedinem, atque
fraga quodammodo refe-
runt fapote. Cruda potius quam
coda appetuntur, fuaviflìmiqùe
odorisexiftunt&iàporis. Oportet
autem ut tempeftive decer-
pantur-, nam omni frudui, propter
intenfiflimü Solis ardorem,
non minor injuria fit, fi paulo tar-
dius quam fi citius avcllatur.
Conditus qui ex hoc frudu
fiunt, jucunde refrigerant, ad-
ftringunt & corroborant, locoq;'
carnis cidoneorum, confervas ro-
farum, aliorumque fimilium ex-
hibentur.
Csterum ipfe frudus virtute
medicinali non deftituitur. Ex foliis
fiquidem & oculis utpote ad-
ftringentibus, optima balnea
componuntur, tarn contra inter-
nos quam externos corporis affe-
d u s , ut fupra in capite de ulceri-
bus diximus. Prae cfieteris autem hujus fruticis partibus, radix didis qualitatibus exccllit. Atque
hoc peculiare habet, quod fumme fit diuretica, partiumque fLibtilium & fubdulci fapore cum
adftringendi facultatepolleat. Proinde praeter eximias quaspraeftat virtutes, lienis&renum
aifedibus co nucit.
Alia ejufdem generis yim^reperitur, fed non ita frequens, quae tarnen frudum facile prae-
ftantiorem procreat, & multo ma jorem. Quapropter ab indigenis Araca-guacu, id eft, Arac a
major, appellatur, quodin juftam arborem excrefcat : folioque eft glabro, laete viridi, figura &
fragrante odore Lauro multum limili. Frudum fert mali mediocris magnitudine, rotundum,
fupernc umbilicum continentem: carncm habet albam, carni Araca-miri, odore, fapore & fub-
ftantia fimilem : in medio multoslapides, pifìs minoribus xquales, continentem, obrotundos,
paulum compreflòs, ex albo fubflavos & duros, ut nuclei ceraforum, intus continentes nu-
cleum album. Adhaerent hi lapides carni per multa tenuiflìma filamenta.
d e F a c v l t a t i b v s S i m i u c i v m L i b . I V . 75
C a p. XXVI.
D e Cjuaìaba arbore, ejufque facuitatibus.
A / F Agna affinitate inter fé conjunct'‘.r fnnt Guatata Se Araca-guacu 5 ejulHcm quippe non io
J-VAlum altitudinis funt, ièdfolia & flores qualitate Se fàeie externa conveniunt. Suntautem
folia bina fibiinvicem oppofita inbreviffimispedieulis, qua: prædita funt nervo & venis paral-
letis lunaribus, obliq-, difeurrentibus& vatde confpicuis, ad radum dura, inferius quidem pro-
tuberantibus, fuperius profundis & quafì rugofis : Frudtis quoque hujusgranis innumeris fca-
tent, unde & merito pyra Granatenfìa dicuntur : ièdio-eo folutn différant, quod hi oblongio-
tés & magis flavefcentcs exterius, interius tofaceo colore vifiintut. Digita protetto arbor qua:
Europa: importata, magnatum & Principum hortos ifluftret. Montihus a-ut filvis denfioribus
non innafeitur, fed planiticm & campos amar. Agreftiseflè defiit, villicorum quippe induftria
viridariis illata, numeroiàs plantas concipit Se procreat, ut nihilfrequentius òccurrat,fru-
duumenim grana ab avibus Se pecoribus deglutita, & mox per alvum cum exerementis de-
pofita, locis licet arenofis Se triftioribus, altiilimegerminantmaximequeluxuriant. Aliis In-
diarum regionibus communis htec arbor, ac proinde hic patriam Brafiliani nc^ant, fed
traftu temporis intér illas habita eft.
Semel pet annum frudus profeti, qui album ftorem iellate vigentem exclpiunt ad initium
hyemis : numerofoque proventu, totis fex menfibus pluviis » maximo omnium incolarum
obledamento dantur. Pyrahæcftomachoprofunt, quæ fi immatura coquantur, eo fortius
ventriculum corroborant, atque alvum adftringunt. Matura croceo colore nitefeunt. Melius
finitati confulunt, qui coda & faccharo condita, quam cruda, menfis inferunt : odorem enim
gratiotem acquirunt, palatoque magis abblandiuntur.
Concedendum facile Clufio & Monardo, quod in deferiptione hujus ftoris & frudus natura
& facie nonnihil à me diferepent, quoniam hæc Scalda exotica adiiflè & experimento
comprobafle ipfis forte non licuit.
C a pi"' XXVII.
D e Bacoba &• Banana 3 earumque facuitatibus.
T^Rudus lippis & tonforibus noti,tamque familiares,ut nulli prorfus in Brafilia jamreperian-
tur horti, in quibus illi paflìm non fpedenmr. Indigena tamen hìc non funt,fed aliunde hue
deportata hæ planta. Brafiliani quoque earum nomina fua lingua exprimere non norunt. Afris
vero atque Afiaticis olim fuifle notas, Serapion & Avicenna
teftantur,qui AAuJas appellant. Hujus itaqué pianta
deferiptionem, quant Matthiolus, CIufius& Dodo-
naus habent, libenterampledor,paucis tamen, in quibus
liallucinatifunt, mutatis.
Duoautemflintejusgenera, quaob maximamaifi-
nitatem quam habent, una (quod ajunt) fidelia hìc deal-
babimus. Pulçherrimæ fane pianta, five frudum, five
folium, five cultura, nafcéndique modum (pedes. In
quovisfolo, licet trilli Se fidente proveniunt. Quovis
anni tempore incoia earum frudu gandent.
Caudex leu craftior pars arboris è foliis compadilibus
fquamatim coagmentatis conftat, qui frudibus decerp-
tis ut inutilis detruncatur, nam ièmel tantum in vita fua
frudum producit. Verumexcifaparente, fexvel odo
furculi è radice exfurgunt, qui matrem rénovant & fub-
fequente anno frudum ferunt. Seminibus & ramis prorfus
deftituitur uterque frutex : horum vicem ornatifli-
ma &pulchrevirentiafolia, unico eoquecraflonenro
obduda, fex pedes longa, duo lata, fupplent: iilorum
germen iàtis longum è medio exfurgens, crebrifque no-
duliseftdiftindum, cujus extremitatiturio, ovieffigie
& rubro colore infignis, adnalcitur, unde triginta, qua-
draginta, nonnumquam centum lobi progerminant : Hi
in ædibus fufpenduntut tanti/per donec juftam maturitatem conièquantur.
Uterque tam Bacoba quam Banana inter horarios frudus, & (ut nonnullis placet ) inter
K 2 ficus