j o G v i l i e i m i P i i o k i s
quem Tabaxir appellant, vifcofum albicantemque liquorem promanare conftat, ut Avicenna,
RhaGs, & Serapio teftantur. Tamen altcmtrum vel infita qualitate, vel conficiendi dexteritate
adacquati huic arundinaceo poiTe, nemo credat. Pianta fiquidem haec noftra fruticis inftar
fitmitate prxdita, fuccodulciturget. Silveftri arundini externa facie eft fimillima; nifi quod
hate crebrioribus articulis aliquando diftinguatur, imprimis fi anni, terraeque intemperies minus
reipondeat. Quo enim majora internodia, eo feliciorem meffem, quo breviora eo infe-
liciorem agricolae praenuntiant.
Hxc arundo, Viba Brafilienfibus dida, minus in montibus & collibus, licetirriguis, quam
pratis glebofis & pinguibus, luxuriat, ficuti videre eft in Parnambucenfis prxfedurs maxima
fertilitate & planitie agris.optimeque canniferis: qui inclytis undiquaquc amnibus dividuntur,
&àpluviis&inundationibus ripasegredientibusrigante; quarum beneficio àformicis cx-
terifque infedis noxiis liberante, GcutperniveminEuropxis regionibus folent. Sed miifa
digreifione ad ptopofitum redeo.
Primo agri vomere invertuntur, cratibuique aut ferro ancipiti farriuntur, inque redos &
aequaliter diftantesfulcos profcinduntur. Quibus cannarum taleae itainhumantur, utfummi-
tates utriuique fe contingant : atquc earatione lacunae vomere faftae , manent repletx, quae
ipfa cade m terra poftea adimplentur. Plus terrae aeftate, qua operiantur, requirunt, ne intenfior
Solis aeftus penetret, cannalque exficcet : Hyeme vero minus, ut facilius uligine imbuantur, &
terrae pondus germinationem retardet. Quo major humiditas,eo citius exfurgit arundo,hinc-
que quilibet articulus novam producitcantfam,ab omni parte cannasfuas ac radices,ex lacuna
cui impofita eft, extendens.*Nodo cannae circumcirca pullulai turio, à quo, terrae incumbens,
truditur, frutexque emergit: ita ut decem aut ad iummum duodecim menfium fpacio, canna
mateefcat, inque juftam longitudinem excrefcat. Expertiores agricolae menfes Auguftujn &
Januarium plantationi confecrarunt. Augufto tamen,qui meilfium hibernorumpoftremus,fe-
licius haec inftituunt, quod tellus noviflimis pluviis imbuta,plantas fuo gremio mollius foveat.
Arundo maturata tempore praefato exfeinditurjnonnunquam & ad annum uiqué fequentem
in agro relinquitur, & tunc canna vetus nominatur, quali ftges reftilis. Intra hoc tempus nova
denuo progerminat, quae poftea Gmul cum veteri relccatur. Si intra biennium non fcindatur,
nullius exinde pretii habetur : paulatim enim in agro marcefcit, ac deficiente humore cxtin-
guitur; nifi forte peculiari terrae beneficio prorogetur ultra ordinarium durationis tempus.
Plantx tencllx & juvencs bene inhumatx, denuò propagati numquam fere indigent, quod diu-
turnitate temporis non emoriantur, ne ad quadraginta vel quinquaginta annos quidem ; ita ut
fuapte natura vel nemoris durationem adacquare valeant, nimirum Iblo bene pingui 5 nam quae
in finenti & arduo crefcunt, vix ultra quinquennium vivunt. Interitum autem ex accidenti
cannisinferunt, fideratio, caries, potiffimum vero fi immifio aeftate incendio, necfuperve-
niente pluvia ad radicem ulque prae nimia ficcitate comburantur ,• magno hercle poifefibris
damno. Proinde qui cannas inutilcs & ftugiperdas exftirpare, fuoque bono comburere cogi-
tat, ut novae renafcantur, hyberno tempore', non aeftivo, hoc inftituat. Immodica quoque
inundatione cum nulla cacumina.emergunt,cannae fuffocantur: ita ut utriufque exceflù, nimio
aeftu exarefcant,nimiaq; fluviorum illuvie,eaque ftagnante refrigerentur, unde ftirpitus evelli,
alixq'jc de novo plantari poftulant. Genus denique qu odd am vermiculi nigri alati Guirafeacocx
Brafilienfes, fao de Galiaha vulgus appellat, in locis potiffimum uliginofis, radices corrodit,
cannafqueinterimit. Poliremo ab herbis voluntariis male illis fit, qua: mirum inmodum fsepe
luxu-
D l F A C V L T A t l B V S S lMPLICIVM L I B, I V H
luxuriantes , hifce fatiyis admodum obefie folent. Proinde fingul* annis ter quaterve, into
& fiepius aliquando, fi terra poftulet, ager a noxiis herbis liberetur, idque tantifper donee
ad tantam maturitatem pervenerint taleæ, ut fuo robore zizaniis obniti poflint. Terfafi-
quidem earum herbarum quas fponte profert mater eft, cxterarum vero quas quafi vi coafta
fiilbtpit, fiepeque mvita fovet, noverca judicatur. j f x P s “
Porro cannæ maturæ fadæ, circa fundtim ac inipfo geniculo abfeinduntur, quod in eo
aqueus quidam humor contineatur. Mox amputatae, frondibufque, quibus maximam partem
veftiuntur, reiectis, in faiciculos coguntur & currui imponuntur.
Molendinatribusgraviffimis.axibusex fohdiffimo fignoconfeftis, circulifque ferreisob-
duftis, mtuntur. Inter quos arundo continenter inferta & axium fe continoentium an»u
ilia comprefla, liquoremfiuidit dulciffimum. Mola aquaria nullis indiget jumentis, acfux
fiquidem impetu circumagitur, quælongiffimo Canale dedufta, lapfu impetuofa ex alto in
fuper nos eximix magnitudes rotæ linttes decidit. Quod quidem licet celerius fiat, plufque
facchan inde redundet, quam à fex vel o&o robuftiffimis bobus : eorum tamen contentionc
exatuus & ndelius canna exprimitur.
Csterum liquor hicqui in Saccharum ipfum poftea abit, ad viginti quatuor duntaxathoras
dura.t, moxqueacefcit, & ad conficiendum Saccharum prorfus fit inidoneum: fedfidiutius
lervetnr, bonum inde riaicitur acetum.
Axes aiTerefque per quos fuccus exprefius fluit, turn &alveus, per quem decidit, bis
fpaçio Viginti quatuor horarum, vel una Tareffa (Tareffa eft fpacium terrx, cujus quadra
viginti citciter eftpaïïuum, & tot cannas profert, quotper diem Naturalem moli poffunt)
lav.an debet. r 1
Ganna primo à tergo axium excepta, vicino denuo immittitur, ut fi quidfucciin ea fit
reliquum, penitus exprimatur, tunc Bagajfo vocatum, quod tatjquam inutile excremen-
tum flammis abfumitur. Adeo corufcantes & formidabiles , node dieque conftruuntur
ignes, quiahenis fubjiciuntur, ut a quindecim lignorum vehibus ad quadraginta iiique/pa-
cio diei liaturalis, pro ut cruditas liquoris requirit, abfumantut, integvseque filvæ exfeim
dantur.
Suecus quetii Ctildo vocantHifpani, per canales & dudus ligneos, in ampliffimos sereos
cacabosderiyatur, in quibus continenter, nunc vehementiusnunc Icnius, toto quomolæ
agitantur tempore, fervefcit, frigidæque aiperfione idteqfior ebuilitio coërcetur, ut fubftantia
minus confumatur. Abhoc fucco in primo aheno confidente, modicoque fubftrudoigne,
paulo foeculentior & copiofior Tpuma aufertur, yocaturque Ctgajfa, quæ folis pecoribus
eicam potumque fuppeditat.
Sublata Cagajja, liquorfeu Caldo in proximum ahenum, Caldera de »«e&rLufitanis, effun-
ditur, in quo coquitur & prxgrandi cochleari, crebris foraminibuspertufo, à fordibus libera
te . Utexquifitiusimmunditiesfecernatur, fortequoddam lixivium affimditur. Hincper
linteum percolamr, ac tandem fuccus eo pado noviffimum excrementum, fi quod habet,
deponit. Hx fxces mancipiis vidum iufficiunt, qui iis contenti tarn improbos atque inde-
feflos labores exhauriunt : quippe toto femeftri xftiyo, nodes atque dies perpetuo molendina
agitante. Vinum quoque exinde, vulgo Garapa didum, Conficiunt, intermiicendo aquam:
quod avidiffime expetuntincolx, eoque.fi vetusfitredditum, feinebriant. Vinumitaque
Sacchareum-, vinum aduftum, acetum, mel codum, ipfumquc Saccharum ex primo hoc
liquore concinnati poffunt.
G 2 Porro