2(, G v i l i e l m i P i s o n i s
aromatici faporis, mefaraicas & Hepatis vias valide apcrit ; illé lento; in omni vifcerum oppila-
tione humores incidens, maximeque licni fit deftiftatus, merito cxteris remediis prxfertur.
His itaque omnibus accurate obfervatis, plurimi convaluerunt. Nifi forte aliquid pejus
in hepate delitefcat; quod accedentibus reliquiis & debilitate vifcerum, recidiyam faciat.
Quapropter confultum, ut fublato mali fomite, morboque expugnato, ex artis prxferi-
pttT, decodum Salfaparillx fimplex, didis religiofe obfervatis , aliquandiu exhibere.
Tametfi aurem hxc medicamenta eorumque utendi methodus, neque ratione, neque ex-
petientia, dcftituta fint, & minime improbanda ; neceife tamen ad rationis amuffim ea
exigere, &nonnihilinventis addere vel tollere.
C a p . IX .
De Hjdrope.
CUm multi fint morbi in hac alterius mundi regione nobis cum Europxis communes ; turn
ilium inter prxcipuos referendum cenfco , qui aqua intercus Latinis dicitur, pueros atque
juvenesprxcipueinfeftans. Illis cnim prxter requifitas cxteras caufas ex imperita cducatione
& tranlpiratione impedita. his ex vivendi intemperantia aquifque paluftribus vifcus illudfan-
guificationis affiigitur, omnifque generis hydrops vel primario inducitur, vel fecundario aliis
morbis ut Cachexix, ! fiero, Dyfenteriis,quartanis febribufque acutioribus male expurgatis, ut
Hipp. paffim comprobat 1. de aifcct. fuccedit. Quemadmodum omnes hepatis affeftus in hifee
Indiis facilius & crebrius quam in ftigidioribus plagis generantur; ita non adeo infeliciter
curationem recipiunt ii qui non ex alio morbo natifuerint. Facilius tamen quam cxteti morbi
recidivam patiuntur. Hinc cautio in prognofi & curatione exfurgit, fecundum illud Hipp. effa-
tum. Hydrops qui Medicinxrevenit ac concedit, defperatus eft : prxcipue fi ex alio morbo,
quodfxpe fit, profedusfuerit. Quippcfi atonia hepatis velfcirrhus; extindio itemcaloris
fanguifici; omnes denique alienatx vel impeditx virtutis fanguificx caufx inferantur, multum
quidem'folatii ea remedia xgrotanti tunc conciliant, quibus abdomen & pedes detumefcunt:
fed ceflante Medicina (à qua ncceifitasfraaxque vires fxpe nos recedere cogit) mqrbusià
perennitate caufx morbificx renafcitur. In cadaverum difledione, eorurn imprimis, qui ex
Anafarca aut Afcitelaborantes interierant.quandoquehepar colore albicante rimifque fatif-
censreperi, neveftigioquidemfanguinisin jecinoreapparente. Vnde facile liquet quxfpes
autdefperatio Hydropis à vifceribus captanda fit. Cóntrarium vero non raro contingit, fi à
vitio iolum tertix concoaionis,ut vocant,malum hoc cadat in fubjeaum vifceribus bene mo-
ratis, cxterifque requifitis prxditum. Tunc enim & per cognitas & latentes vias infperat»: ex-
ctetiones, naturx & medicamentorum virtute, turn per alvum utramque feliciffime ; turn per
circumferentiam corporis tranfpiratione recuperata, egeruntur. Quas vias fi fponte fua natura
inveniat, non exiguum folatium xgrotanti prxftat, quod verba Hipp. inGoac. deHydrope
c.xlx. fentent.vm. $>mprobant. lam vero ineunte Hydrope ,Jiacjuofaincidat diarrhaa eruditati*
expert, morbum exolvit, feati cnim dtger non morbue tollitur. Si vero medicamentorum admini-
culo opus, confultius hoc per Perirrhxam quam diarrhxam inftituitur, quoniam difficile eft
excretionem illam hydropici humoris fufceptam , ex lege critica per inteftina perficerc. Turn
alvus, arte liberaliter mota, merito in his terris fufpicionis plena habetur ,'jquod in diuturnum
irrto lethiferumprofluvium non taro degeneret. Perirrhxa tutius aqux educuntur ; turn ob
majoretti in vifceribus pororum apertionem; turn ob eximiorum medicamentorum indigena-
rum affiuentiam, qux aperiendo,ficcando,aftringendo mirabiliter fane curationem abfolvunt.
Quippe non raro contigit, ut fola radice diuretica Caapeba (in tradatu fimplicium dicla,1 ex
vino vel aqua Faraybenfi, fubinde xgro propinata, latex intercus fuerit edudus. Idem prxftant
mirabilis Peruanx, Caapomonga, arboris filiquofx radices, Iaborandi, Safiafr. Carcaparill. liqui-
ritia, radix qux Chinx dicitur, corde. Limoniorum & prunorum Granatenfium, radices Iuri-
pebaScMalvad’ifco. Quibusnativisutpoterecentibus &validiftìmis, plusconfidentixquam
exoticiseffatis&adnaufeamfxpc refèrvatis, ponendumeft. Theriacam& alia ejufmodi qux
per fudores difiblvendi & educendi vi pollcant exhibmile oppido conducit, quod per laxiores
abdominis & vifcerum poros multi evaferint. Alvus purgatur commode fequentibus remediis.
PillulisPanchymagogisnoftrisfupradefcriptis, qux Guttam Camboid. recipiunt ; Nec
non Mechoacannx recentis vel foecula, vel extrado. Quorum ulteriorem prxparandimodum
videre eft in capite de fluxu albo. Balnea conducunt qux parantur ex foliis piperis longi, mali
aurex, betel, ar remi fix, falvix lìl vel tris, Camara, p.afotirình.i, lauri filvetìris, althea:, Albahacei
laboarandiba, aliìfque quam plurimis. His adftringentia addi folent, ut fiuit Cebipira, radices
prunorum Se pirorum Granatenfium, fructus & folia Myrti Siiveftris. Inun&iones ex prxdida-
rum herbarum oleis inftituuntur. Accedit oleum ex corticibus Auriac. & citrideftillatum,
d e M e d i c i n a B r a s i l . L i b. II, 27
quod valide corroborai & digerit.Non exiguo quoque commodo Paraccn thefis, qux maxime
afeiti convenit, folet indimi, idque ex lege Magni Prxccptoris, ubi fexto Epidemion. Aquofes
cito fccari deberepracepit. Quod per epicrafin ter quaterne uno die, mediantibus perpetuis cor-
roborantibus fit. Sin minus ob virium jafturam licuerit, pedibus ex leucophlcgntatia tumen-
tibus, cutisfupra & infra talos,inciditur. Plurimi ex ulcere in crure, modo fponte orto modo
igne comparato, curantur. Multis denique profui t navigatio, vomitufque à motu aliquoties
concitatus mediante Pharmacia & dixta convenienti, aeri/que ficcitate perpetua.
Cxterum Hernix in ventrem inferiorem, prxcipue vero in fcrotum defeendentes, non raro
hydropum comites funt. Inexpeditionibusper afpera& confragofaloca milites armatiiter
facientes hanc. calamitatem incurrunt: moxfradi, foto corporexftuantes ..frigidiffimam
reftinguendo calori affluentius hauriunt; fomnumque fubaperto ]ove capiunt. Hincflatus
generantur, &peritonxum nonnunquam rumpitur. RatioverocurandieademquxinEu-
ropa, fomentis fcilicct, inundionibus, ligaturis & fimilibus.
C a p. X.
De Lumbrim,
QUam nihil in hac otbis parte à putredine fit liberum, Omnés quicunqite fub zona tof*
rida vivunt experiuntur. U nde infèdorum, maxime vero vefmiutn tantus proventus, ut
nihil propemodum intadum ab iis relinquatur. Eodem modo cum Microcofmò fe res habet,
quem non minus quam totum hqp univerfum, varii generis vetmes identidem exagitant,
tamque vifeera ìntuspuerorum juxta ac adultorum; quamforinfecus vulnera atque ulcera»
à calido & humido ainbiente, miris modis infeftant. Hi Chirurgorum opera, quxquc vulnera
Se ulcera mundificant, profliguntur; iilotum curationem perficere, totquc latentes hoftes
exturbare, leve non eft, propter ingcntem conceptx putredinis propagationem. Hinc febres
graves, nedicam& malignx, generantur, aliaquefymptomata fubfequuntur. Quippenon
folum ano & inteftinis familiäres, fed fxpiflìme quoque ventticulo reliquifque vifceribus
nobilioribus vermiculos innafei, atlatome notum fecit. Qui cardialgias, deliquia animi, pal-
pitationes cordis, fteidores dentium & horrores nodurnos infcrunt. Unde fit, ut his malis
divexati, cachexia, multoque balitus foetore, viva veluti cadavera, vix mortem effugiant, nifi
forte ipfo morbi initio fummum ftudium adhibeatur. Theriacam, non infimx alias dignitatis,
ob febrium incendia raro admittcndam cenfent. Barbarorufh xque ac noftrorum ufitatif-
fima ac prxcipua remedia funt, rècentes frudus acidiffimi Car aguata didi, eorumque liquor
deftillatus, idque exigua quantitate cochleari exhibitus,obvehementiam addito mellisfilve-
ftris parum. Semina citriorum recentia ex fyrupo Arantiorum & Car aguata propinata, multum
ptofunt. Olei arantiorum & Citriorum prxftantifiimi, quod ex corticibus per alembi-
cum elicitur, guttulx quinque vel fex cum didis fyrupis, vermibus turn cardialgiis ventrifque
torminibus Contrariantur. Laridumrecensanoimmiffitm , filumbriciin inteftinis inferiori-
bus hxreant, eos expellit. Dein nuces arboris Angelyn ab indoda multitudine valdc corn-
mendantur; fedquia nullam in hoc efficaciifimo remedio obfervantDofin, fimulcum lum-
bricis, vitam infantibus aliquando intubile memini. Licet autem à quìbufdam animantibus in-
ftindu naturali, ut & ab Indis & rufticis validioribus atque xtate provedioribus tuto contra
hxc & alia mala expetatur, tamen, ob indomitam vim, jufta dofis ac prxparatio requi-
ritur. Nirnium liquidem eft, quod dimidium fcrupuli excedit, ficutpoftea fuo loco latiti;
demonfttabitur.
C a p . XI.
De Ventris Fluxìbus.
'TTlfceranaturaliaoppilata, actotiesabhumoribus qualitate& quantitate peccantibusla-t
▼ ceflita, tandem cxonerationem moliuntur. Ettunc quidcmfluxus varii pro divedfitate
partis affe&ae & naturse humoris vel bene vel male morati, Ìèquuntur. Undevcl critici, vel
fymptomatici judicantur. Sicut enim ex intemperie ventricidi & chylificarioni&fruftratione,
fymptòma Lienterix ieprodit, & tluxum hepaticum lsefa hepatis fubftantia &venarumme-
iàraicarum regurgititio profert: Prxterea ficut inteftinorum eorumque venarum eroiìo,
ulcus dyfentericum ; itaanicxefio inflammationem & pntredinem cauiatur, qux Bicho Lu-
fitanis dicitur. Adhxc orgafmus acerrimi humoris ex aere & frudibus calidis & humidis
prognatus, choleram, multàfque colicas pafliones producit. Horum pmnium proximo &
immediata cauiàe impedita tran/pirationes vel obftrudiones non funtj ièd illorum potiilì-
P 2 pium