JO G V I L I E t M 1 P I S O N I S
paragr. 6.) Nonnullivero tardius.citraquetot difta accidentia corripiuntur.dentibusprimutii
ftridcntibus, ore mox diftorto, adeoque occlufo, ut vi ac fpeculo ferreo effringi debeant fi deglutire
& refpirare velint. Tuncquidem non raro fuffbcationis periculum incurrunt, ex-
crementaque retinere ncqueunt. {'Hippocr. in Coac. prxn. 3 55* cx vulnere convulfio letha-
lis.) Infeftantur potiflimum hoc affeftuvel leviffime vulnerati, Pifcatores,Fabri, Piftorcs: turn
quod interdiu madidi ac fudore xftuantes,ab ingruente nofturno frigote fibi non cavent; turn
quod craffiori & veteri alimento aflueti advenx obftmftiones lienis gravipres incurrant,indeque
quafi novum & calamitofum Scorbutifymptoma nafcatur. vide Sennert.de oris convulf
& Scorbuto. Tempeftive itaque remedium adhibeas oportet, fin minus, ante quartana & vi-
ccfimam à convulfione horam, xger iiiccumbit.
Primum, fi nullum grave contraindicans obftet, confeftim vena fecanda eft, mox acribus
clyftenbus.aliquoties reiteratis infiftendum. Pofthxcfiidorifcra ex Alexipharmacis,Theriaca,
Diafcordio, cornu Cervi & Rhinoccrotis, bolo armena, exhibenda. Symptomataenim &
curatio, malignum quid adefle reftantur. Quod fi protrahatur morbus, decofto Salfaparillx.
corticum Guajaci, Chinx radicis, quae luficanga dicitur, Saflafras, Iaborandi-, Betiis, Hhambt,
aliarumque ejus generis, Brafilianorum mdigenarum herbarum, fuccurrendum eft. Hxc fub-
fequantur balnea humida & ficca', fuffimigia è ftercore caballino, cum Benzoin, Anime &
fimilibus aromaticis. Poft hsec fudoribus alte abfterfis, friftiones valida: inftituendx funt.
Mox inun&io colli, fyinx dorii, partiumquc vicinai'um fuccedat ex oleis & baliàmis appro-
priatis, nativis & exoticis. Aìger perpetuo probe cooperiatur, calidcque maneatin conclavi,
corporeperpemofudore diffluente. Sxpe & modice cibetur, oblapfum virium, bibatqueca-
lidumv IS!eque raro, fi prxdifta obferventur, cluftatur ; precipue vero fi febris, vcl alvi quoque
profluvium lùperveniat , quod evacuet materiam convulfivam tranflatam è nervis ad
venas. (Hippocrat. lib. iv. Aphorifin. 5 7* Spaimo aut Tetano vexato, febtis fi acceficrit,
morbumfolvit. Et Coac. 3 5 8. Convulfiones autemderepente ortasfebrisfolvit acalviflu-
xus.) Sin minus 5 medicufquc acipfexger velaftantes officii immemores, vel leviffimo errore
, antequam materia pcccans vi&a fuerìt, commifio, certo certius de vita erit adutn.
Quod aliquando accidifie memini, ore arfte claufo, ac motu convulfivo immaniterper paro-
xilhaos, maximis cum doloribus & ejulatibus infurgente.
C a p . I V .
De Stupore.
INter Chronicos Brafilix morbos familiares eft ille qui nervos tentat, altumq; mcmbrorum
torporem inducit.Cujus naturam nemo, quod fciam, tradidit. Eum Lufirani appellant Air,
quod ab aeris inclementia & ex incompleta obftru&ione, intemperieque frigida nervofarum
partium oriatur. Pituita enim lenta & giutinofa, loco fpirituum, nunc ex capite ptomanans,
nunc è fpinali medulla in artus deftillans, facile nervos Qccupatac tendines brachiorum vel
pedum, vel utrorumque fimulinfeftat: accidente refrigeratione non tantum nervorum, fed
& venarum, atteriarum, carnis, membranarum, cutis. Id ex diflectionc Atthiopis, ex hoc
ftuporedum viveret laborantis, animadverti, cujus nervifrigido & tenaci phlegmate obdu&i
erant. Senfus non in rotum tollitur, pulfu exiftente exiguo & debili cum profundo & obtufo
dolore, pondcreque membrorum fummo , ac cum titillatione fubinde fenfus oberrat.
Stupentis fenfus ac titillationis vera ratio ex Rod. àVeiga Comm. inGalen. delocis affe-
aispetenda. A paralyfi differt quod fenfus hic perpetuo adfit, licet fxpe moleftus. ASpaf-
m o , quodconvulfivismotibus utcunquc deftituatur, quia artus prolongantur noncontra-
huntur, humore frigido & humido in junfturas fc infinuarfte, ita utligamenta & nervi inde
laxenmr. A Beribcry diftinguitur, quod hoc malo divexatis, membra minus contremifcant.
Aliquando prater medullofam nervorum fubftantiam,membranofam quoque cum paroxyf-
mis ac vehcmentibus doloribus tentati comperi, precipue circa vefperam acxftus marisvi-
ciflitudinem. Vfqueadeo invalefcithocmalum, ubifùbje&umfuumacriterinvafcrit, utob
maximos atque continuos cruciatus, facultates omnes de tono dejiciat. Aifectus potius
arumnofus ob diuturnitatem, quam lethalis per fe ; nifi forte recidivus ex alio morbo, ut fiepe
fit, fpirituumque defeftus fubfequatur : cum mentis & vocis interceptione. ad fententiam
Hippocratis lib. 1 . de pradiftion. Vocis interruptiones cum exfolutione, ftupore definente
funt periculofe, turn & illa qua fiibito in utramque partem tranflabuntur. Multis enim ex
obftru&ione morbis fupernafeitur, iifque pra cateris fuccedit, qui mali judicii funt&tranf-
lationefymptomaticaformidabilesfiunt. Quibusfiaccedant gravitates & acuti capitis dolo-'
res, convulfiones fierifolent, quod ab Hippocrate in Coac. confirmatum eft. CitiuS evadunt
d e M i d i c i KA' B i t si t. L i b . I. 21
agri, fi febris acceflèrit, qua non talis fit, utfruftra ciendo tcnaces humores oppreftionem
faciat, fedacuta qua nervos & mufeulos iis liberare, intemperiemque ftigidam exficcando
corrigere valeat. Illis vero qui calori diurno aut frigori no&urno caput &lumbos derepente
exponunt, folutione vel compreffione pituita in nervos parteiqùe vicinas labitur, ibique radices
agit. Adeout paucos ante trium vel quatuor menfium decurfum, quofdam ne anni
quidem intervallo, reftitutos viderim. Vix fubito unquam, fed plerumque fenfim & per
gradus invadit magnus hic morbus, ac magnisgenerofifque remediis propulfari poftulat, qui-
bus defe&us virium non raro contradicit.
Primo, aer non nifi à folis radiis repurgatus admittatur, ventus imptimis no&urnus, aura
frigidiufcula excludatur, quod fudantibus illis maxime obfit.porofque permeando pcrfpiratio-
ni refiftat. Noftuaerfuffimigiistepefiat. Potus fitvinumdilutuma&ucalidumvcldcco&um
ligni Saffafras nativi. Cibus optimi, licci tamen efto nutrimenti. Aves montanx, perdiccs,
phafiani, palumbi, exterique id genus alites tofti agro exhibeantur. Sielixatis plusdelefle-
tur, rore marino, falvia, majorana & aromatibus condiantur. Allium quoque & cepas pi-
perque Brafilienfe, fi febris non impediat, atque evacuationes jam inftitutx fuerint, ad jician-
tur, qux ex jufculis & lafte caprino pota, roburaddidifièac multum profuifle memini. Se -
mel atque iterum purgationesinftituantnrex Mechoacana indigena, qux recens & fucculcnta
fit, additis correctoriis è fpica Nardi & Zinzibere, tum & ftimuhs ex Hermoda&ilis & coloquintide
, fi extra&um Mechoacanx in pilulas redigatur.
Ad hxc balneis & fuffimigiis ficcis potius quam humidis, nempe ftercore caballino, cunt
thure, myrrha exterifque fimilibus accenfis ad decem plus minufve dies utatur. Mox poft
hauftum decoétum Sarfaparillx & Saflafras, alcis fri&ionibus fudores abftergantur, collum,
fcapulx, totaquedorfifpinaadfocumfideliterinungantur: accedente adipecolubrorumin-
digenàrum. Confultum quoque validilfimo per cucurbitas corneas fufhifpirirus attraherc,
tum imprimis per altas illas fcarificationcs partem affè&am liberare. Tändern fi neccffitas ur-
geat, ferro candenti cutem pertundente, membra languida roboranda, Ientaquc nervorum
pituita digerendaeft. Convalefcerite xgro, no&es diefque partes affeftxita obtc&xfintut
nullum aérem admittant, fitque exercitium & membrprum perpetua agitatio. Mira cquidem
tum tuendx fanitatis ergo, tum in plerifque morbis fanandis, frictione & un&ione frequenti
incoixprxftant; illam in frigidioribus & chronicis, hancinacutioribus adilibentes. Qux
remedia lubentes advenx imitantur, &utpareft ex legibus artis, hxc&plura medendi Em-
pyticorum genera moderantur. Qux palfim docet Galen, lib.,2. De fanitate tuenda, & Cel-
fuscap. 14.
C a p . V.
De Catarrhtt.
RAriflimis deftillationibus veterani incoi«, creberrimis advent juvenes & puerimolc-
ftantur : Easque vel à frigore nodurno,aftndo & comprcflo capite : vel à caloribus jeftivis,
rarefadis cainibus exoriuntuu. Qu« plurimas ßepe noxas vel per fe vel ratione partis in quam
fluunt, fecum trahunt. Äiftivo xque tempore, acpluviofo oriuntur, humoribus capitis in
fauces, quandoque in alperam arteriam partefque diflitas decidentibus. Quemadmodum
enim omniaoppleti capitis fymptomata in primigenia febre ftefte Hippocrate & Galeno) fta-
tim enafeuntur 5 ita non minus aliquando vis Solis cierc catarrhos animadvertitur, è cujus aC-
fiduitate maxima interdum mala oriri folent. U t enim aquje ftillatitice, fubtrado aut extindo
igne, profitiere ceflant; ita catarrhus ab intenfifiimo iblis calore iufeitatus, nonpriusfub-
fiftit quam ceftus deferbuerit. Hyeme pluviofa, perpetui redundantes humores vifeera laxiora
pervadunt, unde tufles, tabes prxcordiorum, maxime vero ventricidi oppletioncs, alvique
albi fluxus (qui cerebrales vulgo pràdicis didU cum phlegmate ex capite defcendentc, profi-
cifcuntur : ( vide Aphorif 30. lib. 7.) Quid quod ipfa nervorum paria, ipinalemquc medul-
laminvadunt, quod humores oppido mobiles, partiumque facultates retcntrices minus valida
in his terris deprehendantur. Maxime vero homines recens ianitati reftitutos, recidive
quafi iteratoque corripiunt Catarrhi, tanto impetu, ut omnes pene nervos.occupent, unde
cascitates in opticis, ftupores & tarditates in iènforiis & motoriis excitantur. Atque hsec omnia
graviora oriri exiftima, fi vèntus è continenti oriundus ante diluculum, apertis fudariis
caput & pedus frigido malignoque vapore fubito feriat, tranipirationemque cohibeat. Porro
fi quando contingat virilem vel fenilem setatem ftillicidiis è capite, vagifque artuum dolori-
bus (Curimentos vocant Lufitani) tentari, diuturni & curatu dilficiles efie folent : qui tempore
plenilunii, tum accedente & retrocedente mari, prce/èrtim poft folis occafum, cxaipcrantur
C 3 uique