s G v i H E i ü r P i s o f i i í
dunt. Mediterranei contra agredes, truculenti, immaries , fine lege, fine religione > ferino
prorfusritu, in hunc ufque diem, nullafixa aut (labili fede, hue iliac, pro victus ubertate
autpenuria, pifcibus&ferismirafagacitate&celeritate infidiantur: validiifimis lacertis.ja-
cula, ftupenda arte, fine arcu torquere norunt, Ominibus tantum & auguriis dediti, ariòlis &
impoftoribus qu*ftui funt ; alii Tonitru, álii Vrfam minorem, aliaque fiderà pro numine ha-
bent. Viri paritcr ac foeminre, nullo circa pudenda velamento, fufis, capillis, diverfa licet
tonfura, caneris partibus corporis depilati?, incedunt; aviumquedifcoloriumplumisleex-
ornarit. Colorequodamfufco exlanipapa porno exprefffo, corpus turpiter pingunt. Etne
facies ornamento'deftituatur, lapillos vililfimos & longiflimos, perforatisi prima "infantia
auriculistumlabiisinferioribus.&maxillis infigunt. Quodlicet vifufeeder m , illistamenre-
giurn videtur. Soli vivere amant, omnemque hominum prsefentiam averfantur. Xuguria nec
latibulaferunt, iedfub dio perpetuo viñitant. Itautpauca , qu* dc ipfisdici autfcribime-
reantur, occurrant. Tanta eft inter illos confufio & diverfitaslinguarum, utexindefolum
atrociftima bella & crebra nafcantur. Ita ut inimicitias inter fe exerceant perpetuas, fupra-
que fas humanitatis & odii fxvas : imo vel ipfos ludos aliquando in ferias cades Sc mutuas lamella?
eonvertant. Cum in morbum corum quis incidit, amici accedunt, quifque inge-
niumadvocat, remedia quorum notitiam experientia libi comparavit, pfofert. Mox.lpinis
arbotiS Carnaiba, pifciumque dentibus, quibus fagittas alperant, in torofis brachiorum&
femorumpartibusaltecutem fcarificant&incidunt, ut fanguis abunde proftuat. Idem fere
prxftant per validiffimam fuctioncm, ore pando parti dolenti applicato, membraque inte-
gra i morbis & lafiitudine vindicari autumant. Suftum ilium ad Mcdicinam fpeftarc novit
Homerus, qui de Machaone Menelaum vulneratum curante, fanguinem, inquit, exfugens,
leniamedicamentáadípárfít. Vomitum vi concitant contortis Carnaiba foliis, gulsqueim-
miffis. His & fimilibus remediis fruftra adhibitis, nihil ultra tentant, nec tamen xgrum relin-
quunt, fed unanimi confenfu, tanquaimdeejus falute defperantes, clavis ligneis ilium fero-
citer interimunt : gratificantes tamen illi & ille fibi, quod mafcule inferire ipfi contingat, om-
nibufque miferiis eripiatur : Hoc enim lxtabundi in iplo mortis articulo glorian tur. Non minori
cuoi applaufu in parentis quam vi&i hoftis cadavet fxviunt ,• illudprx turpi amore, hoc
prae immani vindiàa, cmdeliflumarumferarum ritu dilaniantes. Utriufque carnes offa tenus
dentib us abrade dir* ipfis epulie exiftunt.
Nemò itaque mirabitur fi longe majorem herbarum cognitionem habucrint AGatici,quam
Americani : cum hi animantibusnon contenti , in rationalia quoque ruant, membrifque foe-,
tidis, nunc crudis, nuncligneis verubustoftisavidiffime vefeantur. Jllorum autemmulti,
ex inftituto Pithagorx, vegetabilibus maxime vitamfuftineant. Nonabs re fore exiftimavi,
à propofito, fafta paulifper digreffione, àberrafle, barbariemque illam miferam, turn qux
huic genti paterna & annata funt, paucis perftrinxiflé. Denique ut conftet, nullis creaturis
adeoivoluiirenovercari nàturam quin exafte alimenta & medicamenta à venenis eas diftin-
gUere docuent. Quod cum in aliis animalibus & plantisquam plurimis iblertiflime, tum in
radice Mandioca Brailli* alimento imprimis videre eft. Cujus rafuram fàlutiferam à noxio &
venenato lucco vindicare norunt. Praeterea ut demonftrem longe hanc à nobis diveriàmvi-
vendi rationem & temperamenta, diverfos aliquando morbos, & medendi modos fuppedi'tare.
Reftat itaque confideremus, qua valetudini-potifllmum vel prófint vel adverfentur & unde
originem ducant morbi. Inquit enim Hippocrates, confpiratio una, peripirabilia omnia,
compafibilia omnia. Quorum fi vel unum deficiat, tota hominis ftructura facile corruit.
Enimvero cum fub zona torridi, omnia aftraverticalia vehementius agant, idque mota annuo,
exceffu fubinde caloris & humiditatis : motu vero diurno, perpetua viciflitudine calo-
ris & frigaris, eofdem microcofmus fortimr effectus. Qui fi adventitius & in tempore labo-
ret, commovetur, nonnumquam etiam evertitur, fi ferendo impar fuerit. Vtcnim pianta
novella, aeris, terra: & aquarum mutationes, tanquam natura: ejus minus convenientes, licet
in melius tranlplantata, lape non fort : Ita militi furop ai, aut imbecillitale naturali, aut
rite viyendi impernia, aeri & aquis hifee faluberrimis, primariiique vita: fulcris, minus afliief
cere poflunt. Vndenon raro illis delafiitudine ipontaneaquerela:, quse, ex fententia Hippo-
tis , mot!/<•»& tJ)gjé¿ííOT. Boreales, licet non minus quam Meridionales corporibus habeantur
compañas, tamen mollitiem carnium ex hepatis intemperie incurrunt, nifi tempeftive ea,
cochymica (aburra exturbetur: miflis compofitis, folis fimplicioribus, tenuiorumque par-
tium alimentis fe tradant. Netarditas & craffities humonim fomitemobftrufliioni, obftru-
ftio peripirationi & circulafioni fanguinis impedimentum afferat. Adeoque fi Hippocratis
effatum ttOToia púa. locum.habeat, hiefane ejus, tam ncceflitas, quam perpetua veritas elu-
cefcit. Quippe immodico exilíente calore, fi perlpiratio undique eft libera, nulla exinde per-
fentifeitur moleftia ; fin minus, ponderofius fit corpus, ac brevi fomes materiaque morbi
futura,
d e M e d i c I n a B r a s i t . L i b . ì. 9
futura colligitur. Circulationc enim natura; perpetua, à centro ad circumferentiam, impedita,
humoribus (piritibufque, five ab interna five externa caufa, cohibitis, ingeminatur
fervor, pcjufque inde quemlibetfe habere oportet. Quod ficutin omni vita officio veriffi-
mum , ita in fomno manifeftum deprehenditur. Idem cogita fi laflb vel febricitanti intem-
peftive medicamentum vel cibus exhibeatur. Ab his itaque fequentibus vit* inftitutumfiat.
Quiique in locis cxcelfis ex occidente objeftis, atque oriente apertis, habitarc eligat, ubi
ex continenti crafliim vehtum arcerc, tenuem vero aufam folifequam perpetuo exciperepof-
fir. Pcöoris ac ftomachi regione probe tefta, domi ac foris quifque vivat, quod nihil hifee
corporispartibusmagisinimicum, quampoftsftum diurnum, frigus nofturnum. Quofit,
ut, claufis.cutis meatibus, fudores retro pulfi, varios morbos progenerent. Quibusenim
tempeftivefudores fluunt, rarius valetudinem adverfam incurrunt, aut fi quando in morbum
incident, minori negotio reftituuntur. E contra fit iis, qui difficultcr (udant. Aqua:
thermales vel balnea haftenus incognita funt. Artificialia humida & ficca, contra externa
& interna mala, maximo falutis commodo in ufu exiftunt.
Qu* ex herbis , quas Brafilia producit, odoriferis eximiifque conficiuntur. Cavendum
tarnen, pfrtièrtim noviciis &advenis, ab immoderato vel frigidorum vel calidorum ulu,
quorum illa torpores & obftruéliones, materiam intus cogendo, haic membrorum lan°uo-
res, carneique effoeminatas propter (pirituum cxiblutionem excitant. Quamobrem ne humor
alimentalis attradus refolvatur, fideliter oleis balfamifque nativis cavent incoi*. Quali
barbaries commune quidhabeat fubinde cum erudita antiquitate, cui familiaris olim fuit,
licet nunc exoleverit, undionis ufus. Porro exercitia prater ambulationes, fedulo vitanda
funt.
A urahsc , licet blandilfime tcrramexhilaret, Soli/que ardores dementer mitiget, tarnen
motu defatigatis obeft. A vento enim adiapneuftiar ab immoderatiofi vero exercitio, fum-
ma humorum Ipirituumque accenfio atque acrimonia proficifcitur. Tempus oportunum ad
ambulandum eft mane, modo acceffiis maris auram inten'dat & maturet, utexhalationeS
nodurn* domentur tempeftive, atque tune blande ftringitur & concentrami calor naturalis,
Maxime autem conducit circa Solis occalum prima velpera, quod vires corpori, robur 8c
appetitumßomacho reftituar, ob temperiem optimam a'eris & auram intenfiorem. Aura
illavelpertina, Seren à Lufitanis dida, qu* aliis Europ* regionibus calidioribus, coelofe-
renoextimerifolet, hiefalubriseftprorfus. Peritiflimiquiqueincoi*, labores &motusve-
hementiores tum animi tum corporis, maxime obefle : lucubrationibus quoque mentem tur-
b a ri,memoriamqueimprimislabefadarialferunt. Hoccertumeft, difficiliusvi»iüas, inte-
riorelquc longe labores ob citam viriurn exhauftionem tolerari fub Zonis torridis’quam
temperatis : torporemque & defidiam advenas racite lubcuntes licet, primo invilàm placidam
tandemcontrahere. Somnusdiurnusbrevis, quemàprandio inledis penfilibus promifeua
multitudo capit, commendatur. Infuetis tamen aliquando obeft, ac propterea multum con-
cedendum hac in re confuetudini. Corporis vigilantis decubitus merito fomno praferendus
eft, idque eo loci, quo aura marina quidem, non tarnen radii folares poffunt pertingere. Som-
nus nodurnus in ledo molliori & plumis avium referto, admodum improbatur, quod vif-
cera accendat. Qui lànitati confultum vult, pedibus nec coxis detedus jaceat : pr*fertim
poli mediani nodem. Denläto enim corporis habituà nodurno vento, ven* arterisque
meantifimguini, tumhalitui invifibili&(udori exitum pracludunt: actum quidem obtran-
lpirationem cohibitam. poftridie pejorcs&graviores fehabent. E diverfo illi qui cooperti
fomnum Capiunt, jucundeacoptimevalent, leviorefquefefentiuntcorpore, fudorelevi&
tenui, roris inftar, madefeente.
Qui Venere abutuntur, ardorem juvenilem extinguunt, 8c lènedutem ante ffimpus matu-
rant, perlpirationem&circulationemlànguinis remorantur, unde cruditates facile ad ambi-
tum diffunduntur, catharros in cerebro, in corde palpitationes moventes. Quarc coitus, fic-
utubivis, hie is maxime conducit, quo quis natura turgentc, non vaga autintempeftiva libidine
abreptus, Venerisincendiumreftinguit, idquetutius nodu, interdiupejus. Itatamen
ut neque hunc cibus, neque illum cum vigilia labor ftatim fequatur.
Animipathématis, pr*cipueMeianchoii*, quifrenum injicere nelcit, utmotus natür*
& (pirituum perpetuo fit Uber, hujus caeli temperici ferend* impar habetur. Inediam h*c regio
impatientiusfert, ante omnia biliofis vehementer obeftj qui (1 ftomacho forte vacuo
fomnum capiant, facile tum capiti, tum cordi mala accerfunt. ■ Proinde *gris juxta &fimis
conducit modice & fiepiuicule cibum & potum capere, qui quo minus compofiti vel calidi,
eo condiicibiliores ad lanitatem. Quicunque enim ad altam & bearam (cnedutem pertin-
gerevclit, fiveadvena five indigena, caveat fibi à vino & carnium ufu quotidiano; quod qu*
exnutrientum atquecalefàcientiumfunt genere, liquidem vincantur, calefaciunt; fin minus,
contrarium evenit.
B Omnia